فضای امن، عامل رونق حفاری‌های استخراجی با کیفیت

به گفته کارشناسان بخش معدن، در حفاری‌های اکتشافی مشکل آنچنانی وجود ندارد و در بسیاری معادن کشور از جمله معادن بزرگ‌مقیاس و برخی از معادن متوسط شاهدیم حفاری‌ها در اعماق قابل قبولی انجام شده و تفاوت آنچنانی بین عمق حفاری‌های اکتشافی در ایران با دیگر کشورهای پیشرفته در این زمینه وجود ندارد. اما در مقابل درباره حفاری‌های استخراجی نیز می‌توان گفت به دلیل رکود حاکم بر بخش معدن و اینکه فعالیت برای اکتشاف معادن جدید در این چندسال گذشته انجام نشده، حفاری اکتشافی که مقدمه انجام حفاری استخراجی و شروع برداشت مواد معدنی از دل زمین است، روند کاهشی داشته است. از طرفی تمایل سرمایه‌گذاران برای ورود به این حوزه نیز به دلیل نبود فضای کاری کم شده است.

خرید دستگاه به صرفه نیست

یکی از کارشناسان بخش معدن نیز درباره فعالیت حفاری استخراجی گفت: حفاری استخراجی در هنگام استخراج برای گسترش سینه کار انجام می‌شود. در واقع از این راه برای تعیین حدود ماده معدنی استفاده می‌شود. چال زنی برای انفجار نیز از طریق حفاری استخراجی انجام می‌شود. کامران کاوه فیروز در ادامه درباره چالش‌ها و مشکلات اصلی معدنکاران در حوزه حفاری استخراجی نیز گفت: هزینه حفاری استخراجی در ایران بالاست و از این رو بسیاری از بهره‌برداران معدنی از این موضوع استقبال نمی‌کنند. از طرفی فعالان معدنی تخصص لازم درباره این موضوع ندارند و تمایل آنها بیشتر به معدنکاری سنتی است.مدیر اکتشاف شرکت آتین معدن میدیا در ادامه صحبت‌هایش افزود: تهیه دستگاه‌های حفاری استخراجی برای بهره‌برداران معدنی مشکل است و دلیل اصلی، بالا بودن بهای آن است. از طرفی برای اجاره کردن دستگاه نیز باید هزینه بالایی پرداخت شود. به عنوان نمونه برای انجام یک متر حفاری استخراجی باید رقمی برابر با ۲۵۰هزار تومان پرداخت شود. یعنی یک معدنکار برای انجام ۱۰۰۰متر حفاری استخراجی باید رقمی افزون‌بر ۲۵۰میلیون تومان بپردازد. (این در حالی است که نرخ خود دستگاه از ۲۵۰میلیون تومان شروع شده و به ۲میلیارد تومان می‌رسد.)

کاهش حفاری‌های استخراجی در کشور

محسن حبیبی، عضو هیات‌مدیره اتحادیه حفاران غیرنفتی درباره چالش‌ها و مشکلات حفاری‌های استخراجی در معادن گفت: مشکلات بسیاری در این بخش وجود دارد این درحالی است که در چند سال گذشته صنعت حفاری کشور به میزان قابل‌قبولی مجهز شد اما به دلیل کاهش کار شدید تعریف شده از سوی کارفرمایان معدنی، بیشتر شرکت‌های سرمایه‌گذار که در این بخش ورود کرده‌اند در آستانه ورشکستگی هستند. به گفته وی، عمده کارهای استخراجی بزرگ کشور متعلق به شرکت‌های خصولتی است و از آنجایی‌که رکود بر بخش معدن همچنان باقی است، فضای کاری چندانی در این حوزه وجود ندارد و عمده شرکت‌های فعال در این بخش دچار مشکل شده‌اند. (این موضوع در حفاری اکتشافی نیز صادق است.) حبیبی با اشاره به اینکه چالش‌های بخش معدن مدت‌هاست در کشور وجود دارد در ادامه گفت: تنها بخش کوچکی از رکود حاکم بر بخش معدن متاثر از شرایط رکود کلی بر کشور است زیرا معدن تنها بخشی است که در زمان تحریم نجات‌دهنده اقتصاد ایران بوده است. پس اکنون تنها به دلیل موانع داخلی نمی‌توانیم معدن را از رکود خارج کنیم.عضو هیات‌مدیره اتحادیه حفاران غیرنفتی ادامه داد: یکی از راهکارهایی که می‌تواند زمینه‌ساز خارج شدن معادن از رکود شود کم شدن تصدی‌گری دولت در واگذاری فعالیت‌های معدنی و کمک گرفتن از بخش‌های خصوصی و فعال در حوزه معدن است. همچنین می‌توان بررسی‌های کارشناسی ویژه‌ای از جمله بازنگری در سیاست‌گذاری‌های کلان این بخش، دعوت و حضور موثر بخش خصوصی در سیاست‌گذاری‌ها، بازنگری در چگونگی ارائه گواهی کشف و پروانه بهره‌برداری و...داشت.
به گفته حبیبی، ریشه مشکلات امروز حفاری‌های استخراجی در ایران، به مشکلات و چالش‌های حفاری اکتشافی باز می‌گردد زیرا مدتی است که فعالیت در زمین حفاری اکتشافات معدنی کاهش یافته و در نهایت سبب شده شرکت‌های حفاری استخراجی فعالیتی نداشته باشند. وی افزود: البته در این زمینه در ۴ سال گذشته، سازمان توسعه و نوسازی معادن و صنایع معدنی ایران (ایمیدرو) اقدامات لازم را انجام داده است. رئیس هیات عامل ایمیدرو و مدیریت اکتشافات این سازمان، برنامه‌ریزی گسترده‌ای برای گسترش فعالیت‌های اکتشافی از شمال شرقی تا جنوب شرقی کشور انجام داده‌اند و به ظرفیت‌های خوبی نیز رسیده‌اند.حبیبی ادامه داد: بازده این طرح را که از ۴سال پیش آغاز شده، حداقل در ۴ سال آینده مشاهده خواهیم کرد. درحالی که اگر این اقدامات از ۸ سال گذشته آغاز شده بود اکنون ما صاحب معادن جدید بسیاری بودیم و زمینه برای هر نوع فعالیت معدنی به ویژه حفاری اکتشافی و استخراجی وجود داشت. (البته در ۴سال گذشته حفاری اکتشافی آغاز شده و می‌توان تا حدودی در بخش حفاری استخراجی ورود کرد.)

تعریف ۲ هدف در حفاری

حبیبی گفت: ۲ هدف برای اجرای حفاری‌های اکتشافی وجود دارد. هدف نخست برای شناسایی محدوده‌های امیدبخش و دستیابی به نتایج اولیه به منظور تایید وجود معادن است. هدف دوم تکمیل اکتشافات در معادن و حفاری‌های تفصیلی است. همانگونه که گفته شد در نوار شرقی کشور، هدف نخست در حال تحقق است و می‌توان از ظرفیت‌های معدنی این منطقه برای انجام فعالیت‌های حفاری اکتشافی و استخراجی استفاده کرد.وی افزود: برای انجام حفاری‌های استخراجی در ایران، از نظر امکانات و تجهیزات هیچگونه کمبودی وجود ندارد اما سرمایه‌گذاران به دلایل مختلف، رغبتی برای ورود به این حوزه ندارند. نخست اینکه سرمایه‌گذارانی که قصد ورود به بخش حفاری استخراجی دارند شاهد نتایج سرمایه‌گذاری در حفاری‌های اکتشافی بوده‌اند و دیدند زمینه برای اجرای پروژه وجود ندارد؛ در نهایت انگیزه خود را برای ورود به حوزه حفاری استخراجی از دست داده‌اند. مشکل دوم در زمینه برگزاری مناقصه‌هاست زیرا بیشتر به نرخ پیشنهاد شده از سوی شرکت‌کنندگان در مناقصه توجه می‌شود و شرایط برای دارندگان تجهیزات و فناوری‌های مدرن با کسانی که از روش‌های قدیمی برای تولید استفاده می‌کنند یکسان است. این در حالی است که برای اجرای هرچه بهتر کار، باید سرعت و کیفیت کار مورد توجه قرار گیرد.وی بر این باور است که باید امنیت لازم برای سرمایه‌گذار در بخش حفاری استخراجی به وجوداید و دورنمای مشخص و مثبتی برای آن ایجاد شود تا سرمایه‌گذار در این بخش ورود کند. در این صورت ما در زمینه تجهیزات و نیروی انسانی، کم و کاستی نخواهیم داشت. درباره ساخت دستگاه‌های مورد نیاز این بخش نیز باید گفت نیازی به بومی‌سازی آن نیست زیرا تعداد محدودی برای استفاده در کشور مورد نیاز است که از طریق واردات تامین می‌شود. البته تجهیزات مورد نیاز این بخش در داخل کشور وجود دارد.حبیبی در ادامه صحبت‌هایش به یکی دیگر از چالش‌های بخش حفاری استخراجی اشاره کرد و گفت: مشکل مهم در این حوزه، مربوط به اپراتورهاست. این افراد باید آموزش‌های لازم را ببینند اما از آنجایی که قیمت‌های حفاری استخراجی در کشور پایین است شرکت‌ها تمایلی برای آموزش ندارند زیرا بازار کار برای آنها وجود ندارد و کارفرما مجبور است کار را با نرخ پایین انجام دهد. در نتیجه برای پوشش دادن هزینه، کارفرما توان لازم را برای هزینه کردن آموزش اپراتورها ندارد.به گفته وی، در چند سال گذشته شاهد کاهش نرخ در حفاری‌ها بودیم که دلیل اصلی آن نبود بازار کار برای فعالان این حوزه بوده است.

محقق شدن اهداف در نوار شرقی کشور

براساس اطلاعات موجود، انجام حفاری‌های اکتشافی تکمیلی در ایران در چند سال گذشته آنچنان انجام نشده و همین موضوع سبب شده زمینه برای برداشت از ذخایر زیرزمینی کاهش یابد.
حبیبی در ادامه صحبت‌هایش به محقق شدن اهداف تعریف شده در بخش معدن در نواحی شرقی کشور اشاره کرد و گفت: می‌توان از ظرفیت‌های معدنی این منطقه برای انجام فعالیت‌های حفاری اکتشافی و استخراجی استفاده کرد.

سخن آخر...

به نظر می‌رسد بالا بودن هزینه حفاری استخراجی در معادن از یکسو و نبود تمایل معدنکاران برای استفاده از دستگاه‌های حفاری استخراجی سبب شده تا هر دو بخش از ادامه کار خود تا حدودی باز بمانند، معدنکاران امکان برداشت ذخایر معدنی نهفته در اعماق زمین را نداشته باشند و در مقابل حفاران نیز از ادامه کار در بخش معدن دور شوند. در این میان ایجاد یک تناسب بین بهره‌برداران معدنی و حفاران استخراجی می‌تواند رونق را به هر دو گروه باز گرداند و در این امر دولت می‌تواند نقش پررنگی داشته باشد. به این شکل که با افزایش فعالیت‌های اکتشافی و کشف کانسارهای پنهان، زمینه را برای انجام فعالیت‌های حفاری استخراجی فراهم کند و در کنارش به دیگر بهره‌برداران معادن نیز با ارائه تسهیلات، امکان انجام حفاری‌های استخراجی را بدهد.