پروژه هزاره سوم به هزاره چهارم هم نمی‌رسد/نقدی بر ساخت مشارکتی

به گزارش می متالز، هنگام عبور از بزرگراه شهید همت و تقاطع آن با خیابان شیخ‌بهایی انبوهی از تیر و ستون های نارنجی رنگ توجه هر بیننده‌ای را به خود جلب می‌کند. این منظره اما اصلا خوشایند ساکنانی نیست که ۱۷ سال است، ساختمانی نیمه کاره را در همسایگی خود تحمل می‌کنند. این پروژه قرار بود در مقابل برج میلاد به نماد شهر تهران مبدل شود اما هم اکنون چیزی جز انبوهی از آهن آلات نیست.

پروژه هزاره سوم، تولد یک رویا

ساخت پروژه هزاره سوم یا همان برج میلینیوم در اواخر سال ۱۳۸۱ آغاز شد. کل زیربنای این برج ۱۲۳ هزار مترمربع بود که مقرر شد در ۹ فاز و ۳۴ طبقه با ارتفاعی در حدود ۱۲۰ متر ساخته شود. این پروژه دارای آپارتمان‌های مسکونی متنوعی با مساحت‌های ۹۰ متر، ۱۹۰ متر و پنت‌هاوس‌های ۴۰۰ و ۷۵۰ متری است. همچنین در مجموعه، امکاناتی از قبیل سالن‌های ورزشی، استخر و سونا در نظر گرفته شده است. از کل ۳۴ طبقه برج، ۲۸ طبقه آن مسکونی، ۲ طبقه آن تجاری و ۴ طبقه دیگر پارکینگ‌های مجموعه است.

محمد عنایتی نجف آبادی، کارشناس عمران درباره شکل قرارداد این پروژه گفت: قرارداد این پروژه به شیوه مشارکتی و بین سازمان مسکن و شهرسازی تهران (اداره کل راه و شهرسازی فعلی استان تهران) و شرکت آشیانه هلی‌کوپتر منعقد شد. در این قرارداد، تامین زمین پروژه به عهده سازمان مسکن و شهرسازی تهران بوده و عملیات ساخت را شرکت آشیانه هلی‌کوپتر انجام می‌دهد. در نهایت هم مقرر شده بود به نسبت آورده اولیه، هر کدام مالک بخشی از واحدها بشوند.

شاهکاری به نام میلینیوم

هر کسی که به اسکلت عظیم این ساختمان نگاهی بیندازد، فکر می‌کند، در این ساختمان عظیم‌الجثه مقادیر بسیاری فولاد استفاده شده اما جالب است بدانید به گفته عنایتی، وزن اسکلت برج تنها در حدود ۱۳ هزار تن برآورد می‌شود. در واقع به ازای هر متر مربع از این ساختمان تنها ۱۰۵/۰ تن فولاد به کار رفته‌است. یک ساختمان عادی در اندازه برج میلینیوم ۱۶ هزار تن وزن دارد، درنتیجه برج میلینیوم از نظر سازه، در مقابل یک ساختمان فولادی معمولی بسیار سبک محسوب خواهد شد. علت وزن کم این ساختمان نسبت به ساختمان‌های مشابه سیستم لوله‌ای سازه است که همانند استخوان پرندگان عمل می‌کند. این تکنولوژی با جانمایی المان‌های سازه‌ای در اطراف ساختمان، فضای بسیاری را در مرکز ایجاد کرده است. این امر مقدمات کاهش وزن ساختمان را فراهم خواهد ساخت.‌

عنایتی گفت: در ساخت این برج سعی شده است که از جدیدترین فناوری‌های دنیا استفاده شود. از جمله بهترین کارهایی که در ساخت این بنا انجام شده، استفاده از اتصالات پیچ و مهره‌ای است. جالب است بدانید در ساخت این برج بیش از ۱‌ میلیون و ۷۵۰ هزار قطعه پیچ و مهره به کار رفته‌است. در زمان شروع به ساخت این‌پروژه، فولاد ST۵۲  در ایران، تنها در بخش‌های صنعتی استفاده می‌شد؛ اما در برج میلینیوم برای اولین بار از این فولاد در یک سطح وسیع در صنعت ساختمان استفاده شد.

میلینیوم قربانی ساخت مسکن به شیوۀ مشارکتی

هنگام ساخت این پروژه همه انتظار داشتند، خیلی سریع و در عرض چند سال با شاهکاری مواجه شوند که در کنار برج میلاد، هویتی جدید به تهران می‌بخشد. با گذشت ۱۷ سال از زمان شروع ساخت، این پروژه نه‌تنها تکمیل نشده بلکه تغییر کاربری داده و این سرمایه هنگفت به محلی برای شستشوی خودروها تبدیل شده است. اما چرا میلینیوم به چنین سرنوشت تلخی دچار شد؟

پاسخ این سؤال، در کلیدواژه مشارکت نهفته است. در ساخت مسکن به شیوۀ مشارکتی، دولت زمین را به سازنده اعطا می‌کند، سازنده نیز عملیات ساخت را پوشش می‌دهد. در پایان هر یک به نسبت آورده اولیه خود در پروژه، مالکیت بخشی از واحدها را به عهده خواهند گرفت.

از معایب بزرگ ساخت مسکن به شیوۀ مشارکتی، طولانی بودن زمان ساخت پروژه است. علت افزایش زمان ساخت اما به اختلاف تورم زمین و تورم مسکن برمی‌گردد. در جدیدترین آمار اعلام شده از سوی بانک مرکزی، تورم نقطه به نقطه قیمت مسکن در شهر تهران ۸۵ درصد برآورد شده، در حالی که تورم نقطه به نقطه قیمت زمین با جهشی چشمگیر به ۱۵۰ درصد رسیده است. طبق این آمار، هر چه زمان ساخت پروژه طولانی‌تر شود، قیمت زمین نسبت به قیمت سایر نهاده‌های تولید مسکن افزایش بیشتری تجربه می‌کند.

در نتیجه با توجه به اینکه بخش خصوصی هزینه‌ای بابت زمین پرداخت نمی‌کند. بدیهی است با افزایش زمان تکمیل پروژه سود بیشتری نصیب بخش خصوصی می‌شود و این موضوع تأخیر در بهره‌برداری از پروژه‌ها را به دنبال خواهد داشت. این داستان دقیقا مشابه ماجرای دردناک میلینیوم است. پروژه‌که فرآیند طراحی آن در سال ۱۳۷۵ آغاز شده و هم اکنون هم به پایان نرسیده است.

تولید انبوه مسکن به شیوۀ مشارکتی، تجربه‌ موفقی در ایران نیست. با توجه به این موضوع قرار است دولت در برنامه طرح اقدام ملی برای تولید ۴۰۰ هزار واحد مسکونی، از این  شیوۀ ساخت استفاده کند. باتوجه به ایرادات بسیاری که به این راهکار وارد است و همچنین تجریبات تلخ گذشته، باید دید، وزارت راه و شهرسازی از راهکار پیشنهادی خود دست خواهد کشید یا در آینده با میلینیوم های دیگری مواجه خواهیم شد.