یکپارچگی دستگاه‌ها برای نظارت بر اچ‌اس‌ای

این در حالی است که به گفته کارشناسان حوزه اچ‌اس‌ای، صنایع معدنی، نیازمند روزآمد کردن و رعایت استانداردهای تعیین شده برای افزایش ایمنی در هنگام کار هستند. در این میان در کارخانه‌های فرآوری کمترین حادثه در کارخانه‌های زغال‌شویی بوده و مسائل زیست‌محیطی، تنها چالش آنها در مقوله اچ‌اس‌ای است. در کنار این موارد، کارخانه‌های تولیدکننده محصولات فولادی نیز برای کم شدن میزان خطرات در هنگام انجام کار، اقداماتی انجام داده‌اند اما نکته مهمی که از سوی کارشناسان نیز مطرح شده، یکپارچه شدن رسیدگی و نظارت بر مقوله اچ‌اس‌ای در ایران است زیرا اکنون نهادهای متعددی نظارت بر مباحث ایمنی، بهداشت و محیط‌زیست را برعهده دارند.

توجه به کیفیت و عملکرد اچ‌اس‌ای

عملکرد کارخانه‌های فرآوری در حوزه اچ‌اس‌ای از اهمیت بالایی برخوردار است و در بسیاری از کشورها یک سازمان مشخص برای رسیدگی به این امور ایجاد شده است. اما در ایران بخش‌های مختلف ایمنی، بهداشت و... هر کدام از سوی یک نهاد هدایت می‌شوند. سرپرست مدیریت بهره‌برداری منطقه ویژه صنایع معدنی و فلزی خلیج‌فارس درباره جایگاه اچ‌اس‌ای در کارخانه‌ها و واحدهای فرآوری مواد معدنی اظهار کرد: امروزه کیفیت و عملکرد اچ‌اس‌ای مورد توجه قرار دارد زیرا در انقلاب صنعتی متوجه شدند ایمنی جزو ملزومات صنعت است و بعد از آن مبحث سلامت مطرح شد؛ البته تا زمانی‌که محیط‌زیست در شرایط مطلوب نباشد یا بهداشت روانی، فردی و ایمنی تامین نشود، سلامت وجود نخواهد داشت. در نهایت این کشورها خود را ملزم به تشکیل یک سازمان برای رسیدگی به موارد یاد شده دانستند و آن را ایجاد کردند. هوشنگ سیوندی‌پور ادامه داد: اکنون در برخی از کشورها اولویت بسیاری برای مباحث محیط‌زیست، بهداشت و ایمنی وجود دارد و استانداردهای خاص و ان‌جی‌اوهایی برای آن تعریف کرده‌اند. در این زمینه سازمان جهانی «اوشا» در حوزه بهداشت حرفه‌ای و سلامت شغلی در جهان فعال است در حالی که موارد یادشده در ایران کمتر مورد توجه قرار می‌گیرند؛ به این شکل که سازمان‌های مرجع و متولی همچون محیط‌زیست از دیگر بخش‌ها جداست. برای نمونه متولی مقوله ایمنی، وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی است و بیماری‌های شغلی را وزارت بهداشت و درمان پیگیری می‌کند. وی افزود: در اینجا تفاوتی که بین ایران با این کشورها در حوزه ایمنی، بهداشت و محیط‌زیست وجود دارد درباره انجمن‌های صنفی کارگران است. زیرا در این کشورها کارگران درباره مباحث ایمنی، محیط‌زیست و... مطالباتی دارند اما این موضوع در ایران امکان‌پذیر نیست به همین دلیل سازمان‌ها به سمت ایجاد واحدهایی در سازمان‌های خود حرکت کردند که مواردی همچون بهداشت، ایمنی، سلامت شغلی و مباحث زیست‌محیطی، موارد قانونی و... را در نظر می‌گیرند. نتیجه این کار تشکیل مجموعه‌ای به نام اچ‌اس‌ای بود که به مرور بحث‌های جدیدی مانند انرژی نیز به آن اضافه شد.

استانداردها؛ حداقل‌ها هستند

به گفته سیوندی‌پور، برخی از سازمان‌ها همچون صنعت نفت پدافند غیرعامل زیرنظر اچ‌اس‌ای هستند و کمیته بحران نیز در آنها تعریف شده است. وی درباره اینکه ضوابط اچ‌اس‌ای تا چه اندازه در کارخانه‌های ایران اجرا می‌شود و آیا از استانداردهای لازم نیز برخوردار هستند یا نه اینگونه پاسخ داد: زمانی‌که حرف از استانداردها زده می‌شود یعنی حداقل‌ها باید انجام شود. برای نمونه زمانی که استاندارد برای ایمنی ISO ۱۸۰۰۰ مطرح می‌شود، حداقل‌ها برای ایمنی و سلامت شغلی گفته می‌شود و ایزو ۱۴۰۰۰ نیز برای محیط‌زیست تعیین می‌شود باز هم حرف از حداقل‌ها در این بخش است. وی افزود: رعایت این استانداردها در ایران با چالش‌هایی همراه است و به درستی اجرا نمی‌شود. اما داشتن این استانداردها و تشویق سازمان‌ها به اجرای آن راهگشا خواهد بود تا کم‌کم بتوانند کیفیت عملکرد خود را افزایش دهند.

کم شدن تصدی دولت در مقوله اچ‌اس‌ای

سرپرست مدیریت بهره‌برداری منطقه ویژه خلیج‌فارس برای افزایش و بهبود عملکرد کارخانه‌های صنایع معدنی گفت: تصدی‌گری دولت در اداره برخی از سازمان‌های مربوط به مقوله اچ‌اس‌ای باید کاهش یابد. همچنین نظارت‌ها در این حوزه باید یکپارچه شوند. به عقیده وی، سازمان‌های مرجع و ناظر بر مباحث اچ‌اس‌ای باید از نظر دانشی آنقدر قوی شوند که هم به سازمان‌ها مشاوره دهند و هم آنها را کنترل کنند زیرا در بسیاری از مراکز استان‌ها، کارشناسان مجموعه‌های صنعتی از نظر دانشی از سازمان‌های مرجع قوی‌تر هستند و در نتیجه سازمان ناظر نمی‌تواند نظارت خوبی روی آنها داشته باشد. سیوندی‌پور گفت: تفکر موجود در کشور، پیشگیرانه نیست زیرا ما در ایران منتظر هستیم اتفاقاتی در محیط‌زیست رخ دهد و سپس به فکر رفع آن برمی‌آییم. در واقع بیمه کردن نشان از عملکرد ناکافی ما برای پیشگیری است در حالی که می‌توان ضمن پیشگیری از وقوع حوادث، با استفاده از بیمه، بخشی از ریسک کار را کاهش داد. وی معتقد است کشور باید به سمتی پیش برود که تفکر پیشگیرانه در سازمان‌ها جاری شود زیرا در این صورت آنها به سازمان‌های یادگیرنده تبدیل می‌شوند و شروع به بهبود مستمر می‌کنند. در واقع اگر سازمانی با تفکرات پیشگیرانه باشیم و به سمت بهبود پیش‌رویم روز به روز وضعیت بهتری پیدا می‌کنیم.

امکان وقوع حادثه در کارخانه زغال‌شویی اندک است

خسرو فعالیان، کارشناس طرح توسعه زغال‌سنگ طبس نیز درباره اچ‌اس‌ای کارخانه‌های زغال‌شویی در ایران گفت: خروجی زغال‌شویی و پساب آن در حوضچه‌ها تنها موردی است که مشکلات برای محیط‌زیست و مقوله اچ‌اس‌ای به همراه دارد زیرا اگر از مواد شیمیایی به ویژه در فلوتاسیون استفاده شود این مواد وارد آب‌های زیرزمینی یا رودخانه‌های اطراف شده و در نهایت مشکل‌ساز خواهند شد. به گفته وی، در شمال ایران این موضوع حساس است و از نمونه‌های آن می‌توان به کارخانه زغال‌شویی مازندران که در کنار رودخانه تلار قرار دارد اشاره کرد.
فعالیان افزود: بحث محیط‌زیست کارخانه‌های زغالشویی، بیشتر درباره آلودگی آب‌هاست. از طرفی فعالیت این کارخانه‌ها تاثیری بر آلودگی هوا ندارد؛ اما آلودگی دمپ‌های باطله یکی دیگر از چالش‌های اچ‌اس‌ای کارخانه‌های زغالشویی است زیرا دمپ‌ها محصور نیستند و اگر در مکانی باشند که در مسیر وزش باد هستند منجر به آلودگی دیداری می‌شود. وی در ادامه صحبت‌هایش درباره رعایت نکات ایمنی در کارخانه‌های زغالشویی گفت: کارخانه‌های زغالشویی چندطبقه هستند و احتمال سقوط نیروی انسانی در آنها بسیار کم است. همچنین مواد شیمیایی که در کارخانه‌ها استفاده می‌شوند کم خطرند. فعالیان افزود: به طور کلی میزان خطر حادثه در کارخانه‌های زغالشویی بسیار کم است و تاکنون موردی گزارش نشده است. حوادث رخ داده در این کارخانه‌ها نیز به دلیل رعایت نکردن نکات ایمنی از سوی کارگران بوده است. در واقع در کارخانه‌های زغالشویی حادثه‌ای که منجر به فوت شده باشد رخ نداده و اتفاقات کوچک رخ داده، ناشی از مواد شیمیایی بوده که بعد از عملیات فرآوری وارد آب می‌شود.

طراحی تصفیه‌خانه برای استفاده دوباره از پساب

اما در کنار کارخانه‌های زغالشویی، کارخانه‌های تولیدکننده مواد اولیه برای تولید فولاد نیز باید از نظر ساختار و مقوله ایمنی مورد توجه قرار گیرند. رسول شهمیری مدیر بخش HSE مجتمع سنگ‌آهن سنگان نیز در این زمینه چندی پیش گفته بود: طرحی که تا امروز برای بخش HSE تعریف شده بود تصفیه‌خانه مرکزی یا همان پساب انسانی بود که پیش از تغییر مدیریت مجتمع قرار بود ایجاد شود و پیمانکاران این کار نیز انتخاب شده بودند، اما با تغییر رویکرد مدیریت، تصمیم بر آن شد تا این بخش، از سوی زیرمجموعه شرکت تامین و توسعه زیرساخت‌ها تجهیز شود. در تامین هزینه برای ساخت این تصفیه‌خانه قرار است هر مجتمع فولادی با توجه به نوع کارخانه و آورده‌های پسابی خود در آن سهیم باشد. برای پساب‌های موقت، ۴لاگون تبخیری ایجاد کرده‌ایم که پشت سد باطله قرار دارند و اواخر فروردین سال گذشته به بهره‌برداری رسیدند. وی ادامه داد: از آنجایی که پساب‌های انسانی حاوی مواد شیمیایی همچون صابون یا مواد شوینده هستند، این لاگون‌ها یونیزه شدن آنها را تسریع خواهند کرد. به گفته شهمیری، ایجاد تصفیه‌خانه برای منطقه بسیار ضروری است و سرمایه‌گذاران در این منطقه نیز از آن طرح استقبال می‌کنند.

سخن آخر...

درحال‌حاضر کارخانه‌های فولادسازی در ایران برنامه‌ریزی‌های گسترده‌ای برای بالا بردن ضریب ایمنی در کار و کاهش خطرات در پیش گرفته‌اند. مکانیزه کردن سامانه‌ها و استفاده از روبات، یکی از همان کارهاست که می‌تواند باعث عملکرد هرچه بهتر در مقوله اچ‌اس‌ای شود. یکی دیگر از کارهایی که می‌توان برای این بخش در نظر گرفت همکاری با دانشگاه‌ها و مراکز علمی و پژوهشی است که منجر به بهبود عملکرد در حوزه تولید و اچ اس‌ای خواهد شد. امید است در آینده نه چندان دور تمامی واحدهای تولیدکننده محصولات معدنی به طور جدی به مقوله اچ‌اس‌ای بپردازند و خطرات احتمالی در هنگام کار را کاهش دهند.