ایران و افغانستان؛ آماده همکاری معدنی

محمد اشرف غنی، رئیس‌جمهوری افغانستان روز شنبه ۱۴مرداد برای شرکت در آیین تحلیف حسن روحانی وارد تهران شد. این سومین سفر غنی به ایران است. در حاشیه آیین تحلیف، حسن روحانی و اشرف غنی دیدار و درباره زمینه‌های همکاری مشترک بین دو کشور گفت‌وگو کردند. در همین زمینه تلویزیون ۱، شبکه تلویزیونی افغانستان در وب‌سایت خود به نقل از خبرنامه ارگ ریاست‌جمهوری افغانستان نیز آورده که حسن روحانی در دیدار روز شنبه با رئیس‌جمهوری افغانستان از تمایل ایران به گسترش روابط، نزدیکی دو کشور و همکاری در بخش‌های صنعت، تجارت، آموزش و معادن گفت. همکاری ایران و افغانستان به عنوان دو کشور همسایه که هر دو از نظر میزان منابع طبیعی غنی هستند و قرابت زبانی و فرهنگی دارند، می‌تواند محل توجه باشد.
 

ایران چه نظری دارد؟

ایران نیز روی خوشی به این اتفاق دارد. آخرین رویدادی که گویای این رویکرد مثبت است به ۳۰ تیر گذشته برمی‌گردد که مهدی کرباسیان رئیس هیات عامل ایمیدرو در دیدار با هیات وزارت معادن و پترولیوم افغانستان، بر گسترش همکاری‌های بین دو کشور تاکید کرد و در این‌باره گفت: ایران آمادگی دارد در مسائل مربوط به انتقال فناوری، اکتشاف و فرآوری با دولت افغانستان همکاری کند.
 کرباسیان در نشست یادشده با مدیران ارشد وزارت معادن پترولیوم، سازمان زمین‌شناسی و وزارت مالیه افغانستان به ظرفیت‌های غنی معادن دو طرف و دوستی و همسایگی اشاره کرد و البته اظهارکرد که متاسفانه افغانستان به دلیل جنگ تاکنون موفق به استفاده از منابع معدنی خود نشده است. او حتی به امکان همکاری افغانستان با شرکت‌های بخش خصوصی ایران اشاره کرد و گفت: ایمیدرو نیز در این زمینه نقش حمایتی خواهد داشت. کرباسیان در این دیدار از آمادگی ایران برای راه‌اندازی مرکز تحقیقات مواد معدنی در افغانستان نیز خبر داد و اظهار کرد: مرز مشترک دو کشور ظرفیت‌های مناسب معدنی دارد و راه‌اندازی مسیر راه‌آهن تهران-هرات یک مزیت برای هر دو کشور به شمار می‌آید، چراکه این موضوع حمل‌ونقل مواد معدنی در مسیر دو کشور را تسهیل خواهد کرد.

ایران چه دارد؟

غنای معدنی ایران در این گزارش جای بحث ندارد. ایران کشوری است با ذخایر غنی زیرزمینی که نفت، گاز طبیعی، آهن، مس، طلا، نقره، روی، سرب، کرومیت، منگنز، تیتانیم، اورانیم، زغال‌سنگ، قلع و سنگ‌های قیمتی مانند فیروزه، گچ و نمک مهم‌ترین ذخایر زیرزمینی و معدنی آن را تشکیل می‌دهند که در بستری از امنیت سیاسی و در شرایط اقتصادی تا اندازه‌ای نامطلوب قرار گرفته‌اند.

افغانستان چه دارد؟

در غنای معادن افغانستان نیز نمی‌توان شک کرد و معادن انواع سنگ‌های قیمتی و معادن مس، آهن، نقره، نفت، گاز، نمک، سنگ مرمر، گوگرد و عناصر کمیاب برلیوم، لیتیوم، تنتالیم، نیوبیم، آلومینیم و جیوه را می‌توان نام برد که در بستری ناآرام از نبود امنیت سیاسی و اقتصادی، دست‌نخورده مانده است.

وضعیت موجود

با این حجم از دارایی در دو کشور و امکاناتی که برای همکاری متقابل وجود دارد، چشم‌انداز مطلوبی پیش‌بینی می‌شود، اما آنچه همواره از این همسایه شرقی به چشم خورده بی‌ثباتی سیاسی اقتصادی است، در شرایطی که در ایران هم اقتصاد قدرتمندی حکمفرما نیست. با این شرایط تا چه اندازه می‌توان روی افغانستان به عنوان یک شریک تجاری حساب باز کرد؟
میرصالح میرمحمدی عضو هیات علمی دانشکده معدن دانشگاه تهران در این باره به صمت توضیح داد: افغانستان هم از نظر وجود فلزات پایه و هم از نظر وجود سنگ‌های قیمتی غنی است و مهم‌تر از همه، این کشور دارای ذخایر غنی لیتیوم است که با رشد فناوری‌های نو بیشتر به این ماده احساس نیاز می‌شود، اما همین فضای ناامن، امکان سرمایه‌گذاری را برای هرگونه سرمایه‌گذاری سخت
 می‌کند. وی افزود: بیش از این، بلوک شرق و پس از آن هم ایالات‌متحده امریکا تصمیم به سرمایه‌گذاری در افغانستان داشته‌اند که تاکنون در این زمینه موفقیتی حاصل نکرده‌اند و تنها سرمایه‌گذاری خارجی در معادن افغانستان که منجر به انعقاد قرارداد با چینی‌ها شد به معدن مس عینک برمی‌گردد که آن نیز تاکنون به سرانجامی نرسیده است. میرمحمدی ادامه داد: بنابراین در کوتاه‌مدت نمی‌توان بر سرمایه‌گذاری مستقیم در افغانستان امیدوار بود، هر چند این کشور به دلیل همسایگی و قرابت نژادی، زبانی و فرهنگی با ایران گزینه مناسبی برای کار مشترک محسوب می‌شود. علاوه‌بر آن ایران و افغانستان معادن مشترک آهن و مس دارند و منابع معدنی در افغانستان است که در ایران وجود ندارد و همکاری مشترک برای استخراج آنها می‌تواند برای هر دو کشور سودآور باشد، اما برای سرمایه‌گذاری نیاز به امنیت سرمایه است، چیزی که در افغانستان امروز وجود ندارد. وی در نهایت نتیجه گرفت: اما می‌توان همکاری با افغانستان در عرصه‌های معدنی را با ارائه خدمات آموزشی در این زمینه ادامه داد؛ کاری که اکنون کشورهای توسعه‌یافته انجام می‌دهند و از این راه ارتباط خود را با این کشور حفظ می‌کنند.