زنجان در برزخ پسماندهای سرب و روی

به گزارش می متالز، استان زنجان از قافله صنعت عقب نمانده و وجود معادن غنی، توجه سرمایه‌گذاران را به فعالیت در این بخش و صنایع مرتبط با آن بیش از بخش‌های دیگر جلب کرده اما در این میان گاه تعارضاتی که میان فعالان این بخش با سازمان‌های دولتی ازجمله صنایع و معادن و حفاظت محیط‌زیست ایجاد می‌شود، مانند چوبی لای چرخ این صنایع عمل کرده و حرکت شتابان آنها را کند و گاه متوقف می‌کند.
از سوی دیگر سازمان‌های متولی نیز اقدامات خود را در راستای منافع عمومی و لازمه حفظ محیط‌زیست و جلوگیری از تخریب و تهدید آن می‌دانند. معضل واحدهای صنعتی سرب و روی در استان زنجان نیز از بیش از ۲۵سال گذشته با گسترش بهره‌برداری از معدن انگوران زنجان شکل جدی‌تر به خود گرفته و در بازه‌های زمانی مختلف نگرانی‌هایی را برای مسوولان و عموم مردم ایجاد کرده است. در این میان ایمن‌سازی ۷میلیون تن پسماند روی در شهرک صنعتی روی زنجان و انتقال پسماندهای جدید به مکانی مناسب به موضوع روز مردم و مسوولان این استان تبدیل شده است.
در همین راستا، میزگردی را با حضور نمایندگانی از شهرک صنعتی روی زنجان، سازمان صنعت، معدن و تجارت و محیط‌زیست استان زنجان برگزار کرده ایم.

اظهارنظرهای غیرکارشناسی

رئیس هیات مدیره انجمن صنایع و معادن سرب و روی ایران با بیان اینکه مدت‌های زیادی است به دنبال حمل فیلترکیک‌های شرکت‌های روی هستیم گفت: پسماندهای روی حتی اگر کوچک‌ترین آسیبی به محیط‌زیست وارد نکند، باید در محلی مناسب انباشت و ایمن‌سازی شود تا به لحاظ فیزیکی نیز محلی را آلوده نکند.
یوسف مرادلو، تولید این پسماندها را اجتناب‌ناپذیر دانست و افزود: ذی‌نفعان باید کنار هم بنشینند و برای این موضوع به صورت اصولی و اساسی برنامه‌ریزی کنند.
وی با بیان اینکه با حمایت انجمن سرب و روی ایران و صنعتگران روی، یک شرکت تخصصی برای مدیریت این پسماندها، محل چند صد هکتاری را با مطالعه دانشگاهیان خریداری کرد و این محل مورد تایید محیط‌زیست قرار گرفت، اظهار کرد: این طرح در مسیر خود در اداره‌های دولتی از سوی محیط‌زیست مرکزی رد شد.
مرادلو با تاکید بر اینکه بزرگ‌ترین مانع حمل، جابه‌جایی و ساماندهی این فیلترکیک‌ها ناهماهنگی دوایر دولتی است، تصریح کرد: ۹۵کارخانه روی در ایران فعال است که فیلترکیک دارند اما تنها جایی که دولت روی آن دست گذاشته، یک انبار از چند انبار موجود در شهرک صنعتی روی زنجان است که قانونمند، عمل و پسماندها را مدیریت می‌کند.
وی با بیان اینکه در این شهرک شعور مدیریتی حاکم است، گفت: فعالان این صنعت تاکید دارند که پسماندهای حاصل از فعالیت‌های صنعتی را در جایی انبار کنند که آلایندگی نداشته باشد و استفاده دوباره از آن به صرفه باشد.
مرادلو با اشاره به ارزش‌گذاری کتبی و رسمی ۳هزار میلیارد تومانی سازمان صنعت، معدن و تجارت استان زنجان به پسماندهای روی انبار شده در محل این شهرک گفت: ارزش‌گذاری نادرست و گزارش‌های غلطی که به وزارتخانه ارسال می‌شود، کار ما را متوقف می‌کند.
وی با بیان اینکه ما برای حمل فیلترکیک‌ها از محل شرکت، از ۶ سال گذشته آماده هستیم، اظهار کرد: ناهماهنگی‌های دولتی و مسائلی که از جاهای دیگر تحمیل می‌شود، این کار را معطل کرده و افکار عمومی را به بازی گرفته است. مرادلو موارد مطرح شده درباره آلایندگی این صنعت را بزرگنمایی و غیرعلمی خواند و افزود: اینجا شهر ما است و خودمان، فرزندان، اقوام نزدیک، دوستان و آشنایان ما در معرض این فیلترکیک‌ها هستند. اگر آلودگی‌ها به این شدت باشد نخست صنعتگران و عزیزان آنها را درگیر می‌کند. این بزرگنمایی درست نیست، در حالی که در همه جای جهان بزرگ‌ترین کارخانه‌های روی در داخل شهرها و جوار رودخانه‌ها مستقر هستند.
وی با بیان اینکه ارائه اطلاعات نادرست و بزرگنمایی‌ها، آزاردهنده و چوب لای چرخ این صنایع است، گفت: فعالان در این بخش نیز بر ساماندهی این پسماندها بر اساس نظر سازمان صنعت، معدن و تجارت و محیط‌زیست تاکید می‌کنند اما علت به نتیجه نرسیدنش، این است که از ابتدا تا آخر قضیه دست یک جریان نیست.
مرادلو تغییر مدیران و تصمیم‌گیران دولتی را بزرگ‌ترین معضل مدیریت پسماندها دانست و یادآور شد: مدیر جدیدی که بر مسند کار می‌نشیند با عقبه کار آشنایی کامل ندارد و با اطلاعات شاید هدایت شده روبه‌رو است، به طوری که در این میان افرادی پیدا می‌شوند که به مدیر جدید، اطلاعات نادرست می‌دهند و این روند، صنعتگران، مردم و مسوول تصمیم‌گیر را متضرر می‌کند.
وی افزود: ما به خودمان اجازه نمی‌دهیم به هر قیمتی پول دربیاوریم و صنعت روی زنجان در سال‌های گذشته نیز ثابت کرده است که در انجام مسوولیت‌های اجتماعی پیشگام بوده و وظایف اجتماعی خود را به خوبی انجام داده است.
مرادلو تصریح کرد: برای این صنعت و مدیریت پسماندهای آن زحمت زیادی کشیده شده و انرژی و هزینه‌های زیادی صرف شده؛ بنابراین برخی ناهماهنگی‌ها نباید مشکلی برای این صنعت ایجاد کند.
وی افزود: عده‌ای سعی می‌کنند موضوع ساده اقتصادی و فنی را کم‌کم سیاسی جلوه دهند.
 مرادلو با بیان اینکه گاهی برخی از دوستان ناآگاه به قراردادها عنوان می‌کنند دلایل ادعای مالکیت این پسماندها وجود عناصر قیمتی و ارزشمند در آنهاست، عنوان کرد: اگر فروشنده ماده معدنی تاکنون این کار را انجام نداده، عناصر قیمتی فیلترکیک‌ها را استخراج کرده و برای خود بردارد و تنها سرب و روی آن را به ما بدهد. وی گفت: در تمام جهان وقتی ماده معدنی تحویل خریدار اعم از بازرگان و تولیدکننده شد، رابطه فروشنده و خریدار قطع می‌شود که نمونه بارز آن مواد معدنی وارداتی است که امروز صنعت روی از آن استفاده می‌کند.
مرادلو با بیان اینکه فروشنده مواد معدنی در دیگر کشورها نمی‌تواند پس از استحصال، فرآوری و تولید شمش «روی» نسبت به فیلترکیک‌های تولید شده ادعایی داشته باشد، افزود: وضعیت به وجود آمده در زنجان در جاهای دیگر کشور وجود ندارد و نسبت به فیلترکیک‌های ۹۵واحد تولیدی شمش روی هیچ ادعایی از طرف نهادهای دولتی مشاهده نمی‌شود.
وی پیشرفت صنعت روی را چشمگیر خواند و گفت: رعایت موارد زیست‌محیطی در این کارخانه‌ها با ۲۰سال گذشته قابل مقایسه نیست.
این فعال اقتصادی تاکید کرد: برای حل مشکل اصلی این صنعت مسوولان باید وارد عمل شوند و یک بار برای همیشه این معضل را رفع و راه را برای فعالیت و شکوفایی این صنایع هموار کنند.
وی با بیان اینکه تصمیم‌ها برای انتقال فیلترکیک‌ها به پهنه مرصع گرفته شده و مطالعات انجام شده است، گفت: افراد نامطلع نباید با اظهار نظرهای غیرکارشناسی خود، فعالان این صنعت را با چالش‌هایی روبه‌رو کنند و کارها را عقب بیندازند.
مرادلو گفت: محیط‌زیست با صنعتگران مهربان باشد چراکه ما یک خانواده‌ایم و خودمان را سربازان محیط‌زیست می‌دانیم. محیط‌زیست ما محل زندگی همه ما است و ویژه کارکنان این سازمان نیست. همه ما موظفیم مسائل زیست‌محیطی را رعایت کنیم؛ بنابراین نشان ندادن راه‌های جایگزین کم‌لطفی در حق صنعت است.
وی تاکید کرد: صنعتگران و متولیان این بخش باید به یکدیگر اعتماد کنند و با تشکیل جلسه‌های مشترک با رعایت موارد کارشناسی درباره مشکلات موجود، راهکارهای عام‌المنفعه که هم موارد زیست‌محیطی و هم موارد اقتصادی در آن نهفته باشد بدهند، با یکدیگر گفت‌وگو کنند و برای رفع معضلات به نتیجه برسند.

پسماندهای با ارزش

وجود عناصر ارزشمند دیگر در پسماندهای «روی» دلیل ادعای مالکیت بخش دولتی در این موارد است.
رئیس اداره ایمنی، بهداشت، محیط‌زیست و انرژی سازمان صنعت، معدن و تجارت استان زنجان نیز گفت: بیش از ۷میلیون تن پسماند در شهرک روی زنجان و معادل همین مقدار نیز در دیگر واحدهای صنعتی استان پسماند وجود دارد.
محمدحسین فغفوری با بیان اینکه پسماندهای شرکت‌های روی زنجان دارای عناصر ارزشمند دیگری است، افزود: یکی از دلایلی که دولت درباره این پسماندها ادعای مالکیت می‌کند، وجود همین عناصر در آن است.
وی یادآور شد: دولت ردیف بودجه‌ای تعریف کرده تا از محل فروش دیگر عناصر موجود در این پسماند، آن را برای رفع آثار زیان‌بار سرب و روی هزینه کند و پیشنهاد وزارت صنعت، معدن و تجارت نیز هزینه‌کرد آن برای مسائل زیست‌محیطی است.
فغفوری با بیان اینکه برای انتقال پسماند روی از ۴سال گذشته موافقت اولیه از سوی سازمان محیط‌زیست استان دریافت شد، اظهار کرد: تغییرات مدیریتی در سازمان حفاظت محیط‌زیست کشور موجب شد معاون این سازمان پس از ۴ سال پشت نوبت ماندن این طرح با آن مخالفت کند.
وی ساماندهی محل فعلی انبار پسماند روی در شهرک روی و تعیین محل جدید برای انتقال پسماندهای جدید را ۲رویکرد سازمان صنعت، معدن و تجارت استان زنجان عنوان کرد و گفت: برای ساماندهی محل فعلی انبار این فیلترکیک‌ها و جلوگیری از آلایندگی آنها که در ۲۳هکتار زمین انجام می‌شود، مقرر شد شیب‌های این محل اصلاح و کانال‌زنی شود.
فغفوری با بیان اینکه تمام مراکز استان‌ها باید یک مرکز انبار با امحای پسماندهای ویژه داشته باشند، افزود: برای تعیین محل جدید پسماندهای روی زنجان نیز شرکتی تشکیل و برای زمین مورد نظر، طرح ارزیابی نوشته و مقرر شد کارگروهی تشکیل شود تا تمام ساماندهی‌ها در آن انجام شود. وی یادآورشد: ۷پهنه برای پسماندهای ویژه تعیین شده بودند که فیلترکیک‌های روی نیز همچون عناصر دیگر جزو پسماندهای ویژه معرفی شدند.
وی با اشاره به مسائل اجتماعی پیش آمده برای انتقال پسماندهای روی به این محل، گفت: حتی برای رفع این موانع به مساجد روستا رفتیم و با مردم منطقه صحبت‌های لازم را انجام دادیم. در نهایت به مرحله‌ای رسیدیم که برای حل آنها باید از شورای تامین حکم گرفت تا از این کار حمایت قضایی شود.
فغفوری با تاکید بر اینکه تمام سدهای باطله ایجاد شده در این محل و لندفیلدها اصولی و گروه‌های فنی و علمی فعال در این زمینه قوی هستند، افزود: پیش‌بینی می‌شود محل جدید تا ۴۰سال جوابگوی این نیاز باشد.
رئیس اداره ایمنی، بهداشت، محیط‌زیست و انرژی سازمان صنعت، معدن و تجارت استان زنجان گفت: واحدهای صنعتی شهرک «روی» اکنون متحول شده‌اند و واحدهای صنعتی نمی‌توانند وارد آن شوند. موضوع آلایندگی و سرطانزا بودن این صنعت از چند سال گذشته در کارگروه‌ها مطرح شد که علوم پزشکی مطالعاتی را در این زمینه انجام داد، نتایج آن نیز سال گذشته منتشر شد.
وی یادآور شد: نتایج مطالعات علوم پزشکی، دلیل بیشترین سرطان‌ها و عامل آنها را موارد دیگری غیر از این صنعت اعلام کرد که موجب کاهش هجمه‌ها و فشارها علیه صنعت روی شد.
فغفوری افزود: هدف سازمان صنعت، معدن و تجارت این است که معضلی به نام پسماند نداشته باشیم. روند دولت این بوده که درآمد حاصل شده از این مواد در راستای سالم‌سازی استان زنجان هزینه شود.

آماده نشدن محل جدید انبار

معاون نظارت و پایش اداره کل حفاظت محیط‌زیست استان زنجان نیز با بیان اینکه پس از کارهای کارشناسی شده در سال ۹۶ پهنه مرصع از میان ۷پهنه معرفی شده، انتخاب و برای انباشت پسماندهای روی در این محل به یک شرکت معرفی شد، گفت: پیش از انتقال، مسائل فنی و زیست‌محیطی آن باید به طور اصولی مدیریت شود.
علی اسدی گفت: مسائل حاشیه‌ای موجب شده‌اند هیچ پسماندی به محل جدید انتقال نیابد. اگر در روزهای آینده که با بارندگی‌ فصل‌های پاییز و زمستان همراه می‌شویم، این اتفاق نیفتد و محل آماده نشود، پسماندها همچنان در نزدیکی شهر زنجان خواهند ماند و دچار مشکل خواهیم شد.
وی با بیان اینکه محل فعلی، گنجایش پسماندهای بیشتر را ندارد، افزود: محیط‌زیست استان نیز با افزایش مساحت محل فعلی انباشت پسماندها مخالف است و محل جدید باید به سرعت آماده بهره‌برداری شود که انجام نشدن این کار حتی موجب تعطیلی واحدهای صنعتی روی در این محل خواهد شد.
اسدی درباره مدیریت پسماندهای موجود این شرکت گفت: برای جلوگیری از انتشار آلاینده‌ها به‌وسیله آب، باران و باد باید پوشش‌گذاری‌های مناسبی انجام شود، در غیر این صورت مجبور به شکایت به مراجع قضایی و اقدام به این روش هستیم.
وی کم شدن عیار خاک واحدهای روی را موجب بیشتر شدن مشکلات در این بخش عنوان کرد و افزود: ریزش معدن در سال‌های گذشته عیار خاک را پایین آورده و میزان پسماندها را افزایش داده است.
اسدی اظهار کرد: محل جدید تعیین شده برای این پسماندها از جنبه‌های مختلف بررسی شده و مشکلی ندارد، پس از آماده‌سازی نیز با رعایت آیین‌‌نامه‌های حمل‌ونقل، با خودروهای مناسب پسماندها به این محل منتقل خواهند شد. اسدی گفت: محوطه تمام واحدهای روی در شهرک تخصصی، ایزوله و شیب‌بندی شده است حتی آب جاری ناشی از بارندگی‌ها به داخل حوضچه‌های بتونی ساخته شده در این مسیر وارد و از این آب در خط تولید استفاده می‌شود.
وی خاطرنشان کرد: داخل شهرک با همکاری شرکت خدماتی شهرک و هزینه‌هایی که واحدهای روی پرداخت کرده‌اند ۴حوضچه بتنی ایجاد شده است و آب وارد شده به آن به خط تولید بازمی‌گردد. اسدی افزود: به‌تازگی ماشین ویژه شست‌وشوی خیابان‌های شهرک خریداری شده است که از ۲هفته گذشته، محوطه این شرکت‌ها روزانه شست‌وشو و آلودگی‌ها نیز داخل حوضچه‌ها ریخته می‌شود.