نفت ایران در محاصره سرمایه گذاری امارات

به گزارش می متالز، امارات متحده عربی با واگذاری امتیاز اکتشاف و تولید از میدان های نفتی، توانسته است تولید نفت و گاز خود را در سه دهه اخیر افزایش دهد. این کشور بعد از برگزاری موفق یک دوره مناقصه نفت و گاز در سال ۲۰۱۸ ،به تازگی دور دوم مناقصه بلوکهای نفت و گاز را آغاز کرده است. برخی از بلوکهای معرفی شده در مناقصه دور اول و دوم امارات، در مجاورت مرزهای ایران است و امکان مشترک بودن میادین واقع در این بلوکها با میادین ایران وجود دارد.
ازاین رو، برنامه ریزی امارات برای توسعه این میادین با توجه به عدم سرمایه گذاری کافی ایران در میادین مشترک با این کشور میتواند عدم النفع ایران را از برداشت این منابع نفت و گاز افزایش دهد. امارات از لحاظ تولید نفت خام و میعانات، چهارمین کشور بزرگ تولیدکننده اوپک و از حیث صادرات نفت و فراوردههای نفتی نیز یکی از بزرگترین صادرکنندگان اوپک بوده و براساس آمارهای اوپک در سال ۲۰۱۷ ،به طور متوسط ۲/۳۸ میلیون بشکه نفت خام در روز صادر کرده است که این مقدار، حدود ۹/۵ درصد از کل صادرات نفت خام اوپک را شامل میشود.
این کشور برای حضور شرکتهای خارجی در تولید از میادین نفت و گاز و توسعه آنها از قراردادهای امتیازی استفاده میکند و در این قراردادها شرکتهای خارجی حداکثر تا ۴۰ درصد اجازه مشارکت دارند. شرکتهای مشارکتکننده متناسب با سهم مشارکت خود در منافع حاصل در دوره قرارداد امتیازی ذینفع هستند و حق صادرات آن را از امارات دارند. دوره این قراردادها حداکثر ۴۰ سال است و این موضوع یکی دیگر از جذابیتهای قراردادهای امتیازی امارات به شمار میآید. در مقابل این مزایا که برای شرکتهای خارجی فراهم شده است، دولت امارات ترکیبی از بهره مالکانه و مالیات بر درآمد را از شرکتها دریافت و شرکتهای خارجی را به انتقال فناوری، آموزش و تربیت نیروی انسانی ملزم میکند.
این کشور با به کارگیری قراردادهای امتیازی، دو دور مناقصه برگزار کرده است که در دور اول (۲۰۱۸) ،شش بلوک به مناقصه گذاشته شد. در این دور، دو بلوک در بخش فراساحل (بلوک ۱ و ۲) و ۴ بلوک در خشکی (بلوکهای ۱ تا ۴) واقع شده اند. از بین این شش بلوک، قرارداد اکتشافی ۵ بلوک با شرکتهای خارجی به امضا رسید و یک بلوک به قرارداد منتهی نشد. شرکت انی ایتالیا، پیتیتیایپی تایلند، اکسیدنتال آمریکا، اینپکس ژاپن، بهارات پترولیوم هند از جمله شرکتهایی هستند که در دور اول مناقصات موفق به دریافت امتیاز اکتشاف و توسعه از بلوک های پیشنهادی ٢ شدند. به دلیل استقبال شرکتهای خارجی برای سرمایه گذاری در میادین نفت و گاز امارات، این کشور در می ۲۰۱۹ دور دوم مناقصات را انجام داده و پنج بلوک ساحلی (بلوک ۵ و ۲) و فراساحلی (بلوک ۳ ،۴ و ۵ )دیگر را به مناقصه گذاشته است.
مجموع مساحت این پنج بلوک حدود ۳۴ هزار کیلومترمربع برآورد و مهلت دریافت پیشنهادهای شرکتها تا نوامبر ۲۰۱۹ تعیین شده است. شرکتهایی که در مناقصات اکتشافی جدید موفق به دریافت امتیاز شوند، از این امتیاز برخوردار خواهند شد که در صورت موفقیت در فاز اکتشاف و تولید تجاری از میدان، در فاز توسعه و تولید از میادین نیز به کار گرفته شوند. در زمینه مناقصات ابوظبی سه نکته باید مورد توجه قرار گیرد؛ نخست، نزدیکی برخی بلوکهای اکتشافی امارات به مرز ایران است. بررسیها نشان میدهد که دو بلوک در مناقصه جدید و یکی از بلوکهای مناقصه دور اول امارات در مرز با ایران و در نزدیکی میدانهای سیری و سلمان قرار دارند. از این رو، توسعه هرچه سریعتر این میادین در امارات و فقدان سرمایه گذاری ایران در آنها، عدم النفعهای زیادی به همراه خواهد داشت، به خصوص اینکه در دوره تحریم ها عکسالعمل ایران بسیار ضعیف است و تحریم ها فرصتی برای امارات به منظور بهره برداری بیشتر از میادین مشترک خواهد بود.
دوم آنکه ویژگیهای خاص قراردادهای امتیازی امارات این امکان را فراهم کرده است که امارات علاوه بر توسعه و تولید از میادین متعارف، سرمایه لازم را نیز برای توسعه میادین غیرمتعارف تأمین کند و شرکتها برای اکتشاف در میادین غیرمتعارف نیز اعلام آمادگی میکنند. سوم اینکه با توجه به پایین بودن میزان مصرف داخلی نفت امارات، افزایش سرمایهگذاری و تولید از میادین جدید در سالهای آینده این امکان را به امارات میدهد که ظرفیتهای صادراتی خود را افزایش و به همان نسبت جایگاه خود را در بازارهای جهانی ارتقا دهد. این در حالی است که ایران از سالها قبل به دلیل کمبود سرمایه نتوانسته ظرفیت تولید خود را افزایش دهد و حتی بیم آن میرود که در صورت ادامه روند کنونی، ظرفیت تولید در سالهای آینده کاهش یابد.

راهکارهای پیشنهادی:

وقوع این موضوع موجب میشود نقش ایران در بازار جهانی کاهش یابد و با جایگزین شدن رقبای منطقهای، امکان تصاحب بخشی از سهم بازار ایران تسهیل موردی شود. ازاین رو، برای بهبود وضعیت، توجه به موارد زیر ضروری است:  توسعه و بهرهبرداری حداکثری از تمام میادین مشترک نفتی و گازی در راستای حفظ منافع ملی کشور، اولویت بندی افزایش ظرفیت تولید نفت خام و گاز طبیعی کشور از میادین مشترک، استفاده از ظرفیت های داخلی برای توسعه و تأمین مالی پروژه های صنعت نفت و گاز، طراحی قراردادهای جذاب به منظور ترغیب شرکتهای خارجی برای توسعه میادین مشترک در میدان های نفتی کشورمان.