بورس کالا با «کمربند» به استقبال وزیر رفت

به گزارش می متالز، به اعتقاد کارشناسان  و بنابر چشم‌انداز بورس‌کالا، این بورس مرجع قیمت‌گذاری کالاهای اساسی و مواد اولیه واسطه‌ای در منطقه بوده و یکی از گزینه‌های مهم آن در جهت حمایت از تولیدکنندگان برای تأمین مالی و پوشش ریسک تجاری آنهاست. همچنین طبق مناسبات اولیه‌ در بدو تاسیس، این بورس باید تمرکز بیشتری بر بسترسازی لازم برای انجام معاملات در راستای تهیه مواد اولیه و استراتژیک داشته باشد؛ هرچند طبق قوانین موجود، پذیرش و فروش چنین کالاهایی مانند کمربند طبی در تالار فرعی امکانپذیر است اما به گفته کارشناسان بهتر است این بازار کالایی به جای متنوع‌سازی در پذیرش و ورود کالاهای مختلف در ورود به این بورس به توسعه طرح‌ها و رونق کالاهای پیشتر پذیرفته شده و رفع نواقص موجود در بورس‌کالا بپردازد و به جای فتح قله‌های جدید اصل زمین را  حفظ کند.   

بورس کالا زیر سوال

محمودرضا الهی فرد، مدیرعامل کارگزاری سی ولکس کالا نیز بورس‌های کالایی را محل داد و ستد مواد اولیه و کالاهای پایه دانست و افزود: شایسته بود بورس‌کالا به عِوَض تمرکز بر چنین کالاهایی، کالاهایی نظیر کنسانتره سنگ آهن که ماده اولیه طیف وسیعی از محصولات فولادی است را مد نظر قرار می‌داد.
این کارشناس بازارسرمایه افزود: وقتی خروجی پذیرش بورس کالا به جای پذیرش مواد اولیه، کالاهای پایه یا دارایی‌های پایه، کالایی نظیر قوزک‌بند باشد، مشخص است که مشکلی در این بازار وجود دارد و بر این اساس باید سیاست‌ها و رویه‌های آن مورد بازبینی قرار گیرد.

ورود کالاهای غیر ضرور

سیاوش سعیدی، مدیر کالایی کارگزاری راهنمای سرمایه‌گذاران درباره این موضوع گفت: بنا بر تعریفی که برای تالار فرعی بورس‌کالا وجود دارد، این تالار برای ورود همین نوع کالاهاست و در مجموع ایرادی برای ورود این قبیل کالاها به بورس وجود ندارد اما به نظر می‌رسد این بازار اندکی از مسیر اصلی خود که توجه برای ایجاد بستری در جهت معامله مواد اولیه و استراتژیک است دور مانده و به جای اینکه بازارهای مهمی چون پتروشیمی را به عنوان مهمترین بازار برای صادرات غیر‌نفتی گسترش دهند و پذیرش محصولاتی از این قبیل را در بورس‌کالا آسان‌تر کند تا طرفین معامله بیشتر علاقمند به انجام آن در این بورس باشند، به ورود کالاهای غیر‌ضروری‌تر در این بورس روی آورده ‌است.به اعتقاد این مدیر کالایی، اصلاح بهین‌یاب، اصلاح ورود شرکت‌هایی که بدون پروانه در بورس خرید می‌کنند و توجه در رسیدن کالا به مصرف‌کننده واقعی مسایلی هستند که باید بیش از هر نکته دیگر مورد توجه مسئولان این بورس قرار بگیرند. سعیدی در ادامه گفت: با تمام انتقاداتی که به بورس‌کالا وارد است اما مزیت‌های موجود در این بازار مانند وجود امنیت و شفافیت و نیز معافیت‌های مالیاتی برای کالاهای پذیرش شده در این بازار سبب شده تا تقاضا برای ورود محصولات زیادی را از طرف شرکت‌های مختلف داشته باشد. از طرف دیگر هم بورس کالا با پذیرش این شرکت‌ها و معاملات انجام شده می‌تواند ارزش معاملات خود را باایجاد این نوع کالایی بالا ببرد.

اقدامی تعجب‌آور

حسن رضایی‌پور، مدیرعامل کارگزاری اقتصاد بیدار فعالیت بورس‌های کالایی دنیا را بر روی مواد اولیه یا موادی که پیش ماده تولید محصولات دیگر هستند، دانست و گفت: البته بورس‌های بزرگ دنیا هم محصولات تخصصی مانند کنستانتره میوه‌ها را پذیرش و معامله می‌کنند اما خیلی کم این اتفاق دیده شده که محصول نهایی شرکتی را مورد پذیرش قرار دهند. به خصوص می‌توان گفت محصولات جدیدی که مورد بحث هست و در بورس کالا پذیرش شده‌اند تاکنون در دنیا پذیرش نشده است اما من احتمال می‌دهم این اقدام در جهت گسترش معاملات الکترونیکی و فروشگاه‌های مجازی انجام شده است زیرا این نوع کالا‌ها معمولا از جنس کالاهای بورسی در سطح کلان نیستند.

رضایی‌پور در مقایسه پذیرش کالاهای جدید الورود به بورس‌کالا افزود: ورود تولیداتی تا این میزان کوچک برای کارگزاری‌ها اندکی تعجب‌آور است. البته کالاهایی وجود داشتند که پذیرش شده اما معامله نشدند و بازار قوی‌تری داشتند. در این رابطه باید گفت توجیه‌پذیری پذیرش خودرو در بورس‌کالا با توجه به گردش مالی زیادی که دارد، مناسب‌تر است. همچنین با وجود رانت‌هایی که در بازار خودرو دیده می‌شود، ورود آن در بورس کالا احتمال حذف رانت‌ها را قوی‌تر می‌کند. این مورد در خصوص کالاهای جدید الورود دیگری مانند زعفران، پسته و .... هم تاحدودی صادق است اما کالای تولید شده شرکتی که شاید سرمایه قابل توجهی هم نداشته باشد، اندکی جای پرسش و تعجب دارد.

به نظر این مدیرکارگزاری، باید به کالاهایی با اولویت بالا بیشتر پرداخته شوند تا چنین کالاهایی؛ به طور مثال در رینگ کشاورزی بازار شیر خام به مراتب اولویت بالاتری دارد که شاید بهتر بود بورس کالا در این مسیر قدم می‌گذاشت یا اینکه در خصوص کالای مورد بحث، بهتر بود تا الیاف تولیدی این شرکت به جای محصول نهایی پذیرش می‌شد. از طرفی به طور معمول چنین شرکت‌هایی مواد اولیه‌شان را از بورس کالا تهیه می‌کنند، بنابراین شاید بهتر بود تا مواد اولیه مورد نیاز تولیدات این شرکت را در بورس پذیرش کنند. البته پیشنهاد ورود شیر خام در بورس کالا مدتی است که مطرح شده است که شاید عملیاتی نشدن آن به دلیل پذیرش نکردن شرکت‌های تولید کننده شیر خام است. به اعتقاد من دستور‌العمل پذیرش‌کالا با توجه به گذشت یک دهه از عمرش، نیاز به تغییرات جدی دارد.

 چشم امید به تأمین مالی

مهدی قلی‌زاده، مدیرعامل شرکت تولیدی صنایع پزشکی سمن آسا که محصولاتش در بورس کالا خبر ساز شده در پاسخ به این پرسش که هدف از پذیرش محصولات این شرکت در بورس‌کالا چیست، گفت: شرکت سمن آسا در گام نخست از برنامه‌ها و افقی که در نظر دارد، قرار شد ابتدا به بورس کالا وارد شود البته این شرکت قصد دارد در مراحل بعدی به بورس اوراق هم وارد شود. به اعتقاد او بورس به عنوان ابزاری مهم برای اتصال سرمایه‌گذار به سرمایه‌پذیر به طور مستقیم است که در شرایط کنونی اقتصادی کاربرد مناسبی دارد. همچنین ابزارهایی مانند سلف، سلف‌موازی استاندارد در این بازار وجود دارد که شرکت قصد دارد با حضور در بورس‌کالا از تمام آنها بهره ببرد. قلی‌زاده در ادامه گفت: وسایل کمک درمانی و ارتوپدی در کشور ما یک صنعت محسوب می‌شوند. از این رو به نظر من باید بتوان در این خصوص با دیگر صنایع موجود در بورس‌کالا برابری کنیم. تصور ما این است که جای این صنعت در بورس کالا خالی بود. پیش از این پارچه مورد نیاز این محصولات به نام نئوپرن (کائوچویی) از تایوان وارد می‌شد اما اکنون این پارچه در داخل تولید می‌شود. تمامی این اقدامات برای این است که بهای تمام شده به نفع مصرف‌کننده پایین بیاید و بتوانیم سرمایه‌گذاران را برای تأمین مالی به مجموعه خود دعوت کنیم. این مرحله مقدمه‌ای است تا شرکت به سهامی عام تبدیل شود و بتواند اوراق خود را به فروش بگذارد. بنابراین تا رسیدن به این مرحله می‌توان از ویژگی‌های بورس‌کالا و ابزارهای آن که در بازار فیزیکی بیرون از بورس قابلیت عملی شدن ندارد، استفاده کرد. او نخستین مزیت ورود به بورس‌کالا را ایجاد شفافیت در معاملات دانست و افزود: این شفافیت، برند پاک سمن را قوت می‌بخشد که در نهایت به ایجاد اعتماد بین خریداران منتهی می‌شود و این اعتماد به نفع شرکت و کمک به برند است. مدیرعامل شرکت سمن آسا در خصوص کم بودن حجم محصولات پذیرش شده خود گفت: این موضوع به خواست شرکت بوده و تمایل دارد تا بعد از یک بار عرضه، حجم عرضه خود را افزایش دهد.
قلی‌زاده، چشم‌انداز ورود چنین شرکت‌هایی را به بورس‌کالا مثبت ارزیابی کرد و گفت: نخستین اتفاقی که در این راستا می‌افتد این است که فرهنگ و دانش بورس در شرکت‌های مختلف نهادینه می‌شود. دومین اتفاق این است که شرکت‌های استارت آپ و در مجموع شرکت‌هایی که متفاوت از گذشته کار می‌کنند، راحت این فرهنگ را می‌پذیرند و می‌توانند محصولات مورد نیازشان را از بورس‌کالا خرید کنند. به عقیده من ورود به بورس کالا صرفا به دلیل نیاز‌های اولیه نیست بلکه کالاهایی هم مانند کمربند می‌توانند به این بازار وارد شوند.
او در پاسخ به این پرسش که آیا بهتر نیست به جای محصول خود الیاف یا مواد اولیه تولیدی خود را در بورس‌کالا عرضه کنید، بیان کرد: این محصول هم قرار است در دور بعدی در بورس کالا وارد و پذیرش شود و الزاما مقصود فروش محصول نهایی نیست.  دلیل عرضه ابتدایی محصول به جای مواد اولیه این شرکت شناخت مردم از برند و محصول است. باید برای پیشبرد اقتصاد از پتانسیل‌های بورس کالا در خصوص حضور کالاهای متفاوت در این بازار استفاده کرد و در این راستا نباید فعالیت در بورس کالا را به مواد اولیه و استراتژیک محدود کرد.او در انتها افزود: یک شرکت لبنانی، شرکت دیجی‌کالا به عنوان واسطه و شرکت پخش پاک آریانا به عنوان شرکت توزیع کننده از خریداران این محصولات هستند.

عرضه؛ آزاد

در این رابطه جواد فلاح، مدیر مطالعات اقتصادی و سنجش ریسک بورس‌کالا در خصوص فلسفه وجودی بازار فرعی در بورس کالای ایران گفت: بازار فرعی بازار جدیدی است که به دو بازار معاملات کالای فیزیکی و معاملات مشتقه اضافه شده ؛ این بازار با هدف ایجاد بستر لازم برای معاملات گروه‌های جدیدی از کالاها در بورس به وجود آمده است. در فاز نخست کالاهایی که پذیرش آن‌ها در بازار معاملات کالای فیزیکی تعلیق شده بود وارد این بازار شدند تا در صورت رفع عوامل تعلیق آن‌ها حداکثر در 6 ماه بتوانند رفع تعلیق شده و دوباره در بازار معاملات کالای فیزیکی معامله شوند. همچنین در این فاز معاملات اموال غیرمنقول شامل املاک و مستغلات با کاربری‌های گوناگون اعم از اداری، تجاری، مسکونی و اراضی زراعی نیز در این بازار راه‌اندازی شده است. در فاز دوم که به تازگی آغاز شده، قرار است امکان معامله‌ دامنه‌ وسیعی از کالاها در بورس فراهم شود که معامله پیش‌بینی می‌شود، فاز دوم بتواند جانشین مناسب برای فروش کالا از طریق مزایده باشد. به عبارت ساده‌تر کالاهایی که در حال حاضر به روش مزایده توسط شرکت‌ها، سازمان‌ها و نهادهای دولتی و خصوصی به فروش می‌رسند، امکان فروش در این بازار را خواهند داشت. به عبارت دیگر بازار فرعی برخلاف بازار معاملات کالای فیزیکی که تداوم عرضه در آن جزو شرایط اصلی پذیرش کالاهاست، این امکان را فراهم خواهد کرد تا کالاهایی که فروشنده‌ آن تداوم عرضه ندارد نیز در بورس قابل معامله باشند. پیش‌بینی می‌شود این بازار در صورت موفقیت بتواند از طریق ایجاد پیوستگی در بازار این کالاها هزینه‌ مبادله را کاهش داده و زمینه‌ کشف قیمت‌های شفاف و رقابتی‌تری فراهم سازد. در حال حاضر بورس‌کالا براساس تفاهم‌نامه‌ای که با سازمان صنایع کوچک و شهرک‌های صنعتی ایران منعقد کرده، تلاش می‌کند تا در بازار فرعی بستری برای معامله تولیدات صنایع کوچک فراهم سازد.
فلاح در خصوص تجربیات دیگر کشورها در مورد چنین محصولاتی اظهار کرد: مطالعات نشان می‌دهد، بورس‌های کالایی به معنای بازاری برای معاملات کالای فیزیکی بستری برای انجام معاملات طیف وسیعی از کالاهاست. در ایران قرار گرفتن بورس کالای فیزیکی در کنار بورس کالای مشتقه باعث شده است در مواردی برخی از صاحبنظران حوزه بازار سرمایه به معاملات بازار فیزیکی در بورس ایراداتی وارد کنند. غافل از این‌که بورس‌های معاملات کالای فیزیکی در کشورهای مختلف دنیا وجود دارند و دقیقا مشابه همین معاملاتی که در بازار فیزیکی بورس کالای ایران انجام می‌شود را انجام می‌دهند. براساس مقاله‌ای که در سال 2011 توسط فائو منتشر کرده است، بورس معاملات کالای فیزیکی در کشورهای مختلفی دنیا فعالیت می‌کنند. به عنوان مثال در قزاقستان بورس معاملات کالای فیزیکی با مجوز وزارت توسعه اقتصادی و تجارت این کشور فعالیت می‌کنند. غلات، محصولات پتروشیمی، فلزات، پوست، چوب، پنبه، دام زنده و بذر غلات عمده محصولات قابل معامله در این بورس‌هاست. صادرات محصولات بورسی به شرط معامله در بورس است. در روسیه بورس‌کالایی با مجوز دولت، در ترکیه بورس‌های کالایی با مجوز وزارت صنعت و تجارت و در اوکراین هم این بورس فعالیت می‌کنند. جالب است بدانید در ترکیه معامله در بورس از پرداخت مالیات بر فروش (4 درصد ارزش معامله) معاف است. نکته قابل ذکری که در خصوص این بورس‌ها وجود دارد این است که در این بورس‌ها اتاق پایاپای تعهدات طرفین معامله تضمین نمی‌کند و فقط بستری برای کشف نرخ و افزایش شفافیت و تولید اطلاعات است. او به ذکر مثالی دیگر در این رابطه پرداخت و افزود: بورس کالای بلاروس در سال 2009 میلادی یک بازار جدید تحت عنوان گروه محصولات مصرفی و صنعتی راه‌اندازی کرد. بازار جدید یک بازار الکترونیکی 24 ساعته است که در تمام روزهای سال فعال است. در اصل این بازار یک فروشگاه اینترنتی است. در این فروشگاه اینترنتی هر عرضه‌کننده‌ای که تمایل داشته باشد کالای خود را برای فروش قرار می‌دهد و خریداران نیز می‌توانند با مراجعه به سایت کالاهای عرضه شده را خریداری کند. کارمزدی که بورس برای کالاهای معامله شده در این بستر معاملاتی اخذ می‌کند 1/0 درصد ارزش کالاست که فقط از فروشنده‌ کالا اخذ می‌شود و خریدار کارمزدی پرداخت نمی‌کند. افرادی که در بورس پذیرفته شده‌اند، می‌توانند در این بستر معامله انجام دهند.