نشانه‌های جدید حضور ضعیف زغال‌سنگ در بازار جهانی

به گزارش کشور افریقای جنوبی در جنوب قاره افریقا و در سواحل دو اقیانوس اطلس و هند، یکی از ۷ تولیدکننده بزرگ زغال‌سنگ در جهان است. این کشور همچنین یکی از ۵ صادرکننده اصلی این کامودیتی به شمار می‌آید. بر این اساس زغال‌سنگ پس از پلاتینیوم و طلا سومین منبع ارز خارجی برای افریقای جنوبی به شمار می‌آید و ۷۵‌درصد از تولید ناخالص ملی این کشور را تشکیل می‌دهد.
۵ مورد از بزرگترین شرکت‌های استخراج‌کننده زغال‌سنگ جهان حدود ۸۵‌درصد از کل محصول زغال‌سنگ این کشور را تولید می‌کنند. این شرکت‌ها شامل آنگلوامریکن انگلیسی، سوت۳۲ استرالیایی، گلنکور سوییسی و شرکت‌های گزارو و ساسول‌ماینینگ در افریقای جنوبی هستند که نیمی از ذخایر را با روش روباز و نیمی دیگر را از معادن زیرزمینی خارج می‌کنند. یک سوم از زغال‌سنگ افریقای جنوبی صادر می‌شود و حجم زیادی از صادرات آن از راه خلیج ریچاردز در این کشور انجام می‌شود.
سه چهارم از زغال‌سنگ افریقای جنوبی در قاره افریقا مصرف می‌شود و یک چهارم آن به هند، اروپای غربی، پاکستان، کره‌جنوبی، تایوان، موزامبیک و کشورهای حوزه مدیترانه صادر می‌شود. این کشور به طور متوسط سالانه بیش از ۲۵۵ میلیون تن زغال‌سنگ مصرف می‌کند و حدود ۷۷‌درصد انرژی که در افریقا تولید می‌شود حاصل سوزاندن زغال‌سنگ است.
 

کاهش صادرات افریقای جنوبی

وب‌سایت پلتس اعلام کرد صادرات زغال‌سنگ افریقای جنوبی در ۷ ماه نخست امسال میلادی (اواسط دی ۱۳۹۵ خورشیدی تا میانه مرداد) نیز با افزایش ۱۰‌درصدی نسبت به همین بازه در سال گذشته همراه بوده و به رقم ۳۷.۴۵ میلیون تن رسیده اما بازار جهانی به تازگی شاهد کاهش حجم صادرات پنجمین صادرکننده بزرگ این کامودیتی در جهان است.
براساس گزارشی که پلتس در این باره منتشر کرده، صادرات زغال‌سنگ در این کشور در ژوئیه (میانه تیر تا مرداد) به ۹۲.۴ میلیون تن رسید. این رقم کاهش‌ ٣١‌درصدی را نسبت به ژوئن (میانه خرداد تا تیر) نشان می‌دهد که دلیل این کاهش، تعمیرات خطوط شبکه حمل ریلی به مقصد بنادر بوده است.
اما کاهش صادرات زغال‌سنگ این کشور به مقصد هند در جایگاه کشوری که نیمی از زغال تولیدی افریقای جنوبی را وارد می‌کند، در ۷ ماه ابتدای امسال با ١٩‌درصد کاهش همراه بوده است. حجم صادرات زغال‌سنگ افریقای جنوبی به هند در ماه ژوئیه ۶۹.۱ میلیون تن بوده که نسبت به ماه پیش از آن ۱.۱۵ میلیون تن کاهش داشته است. میزان صادرات زغال‌سنگ افریقای جنوبی به هند در ماه ژوئن ۲.۸۴ میلیون تن بود. این کاهش حجم صادرات در این دو ماه نه‌تنها در زمینه هند و بلکه درباره سایر واردکنندگان زغال‌سنگ هند نیز صادق
 است. پلتس در ادامه این گزارش توضیح می‌دهد: به علت کاهش حجم صادرات افریقای جنوبی به مشتریان ثابتی مانند کشورهای شمال غرب اروپا و حوزه مدیترانه، حالا عرضه‌کنندگان زغال‌سنگ در این کشور به دنبال بازارهای جایگزین هستند.
 

دلایل کاهش صادرات

رضا زائرحیدری کارشناس بین‌الملل  با دلایل این کاهش حجم صادرات را توضیح داد و گفت: اینکه شرکت‌های معدنی افریقای جنوبی به دنبال تغییر بازار مصرف خود هستند، نشانگر این است که در سلیقه و خواست مشتریان آنها تغییراتی پدید آمده است. بخش نخست کاهش حجم صادرات افریقای جنوبی به کشورهای اروپای غربی و برخی از کشورهای مستقر در ساحل دریای مدیترانه به سیاست‌های زیست‌محیطی آنها برمی‌گردد. مدت‌هاست که کشورهای اروپای غربی تلاش دارند مصرف زغال‌سنگ را به حداقل برسانند تا از گرمایش زمین و سایر پیامدهای ناگوار زیست‌محیطی آن بکاهند. در واقع تلاش آنها به سمت و سویی پیش می‌رود که رفته‌رفته نیروگاه‌های زغال‌سنگی را تعطیل کنند و برای تولید انرژی از منابع پاک‌تر استفاده کنند، در نتیجه در مصرف زغال‌سنگ تجدیدنظرهایی کرده‌اند که به کاهش میزان واردات‌شان منجر شده است.
وی افزود: اما درباره هند نمی‌توان این گونه استدلال کرد، البته هند هم گام‌هایی در زمینه استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر به ویژه با استفاده پنل‌های خورشیدی برداشته، اما نه به آن میزان که بتواند در مصرف زغال‌سنگ تاثیر بگذارد، آن هم با رویه‌ای که این کشور در مسیر توسعه اقتصادی پیش گرفته است. از سویی دیگر حجم واردات زغال‌سنگ هند از افریقای جنوبی در کل امسال نسبت به سال گذشته میلادی کاهشی نبوده و این کاهش تنها در دو ماه ژوئیه و ژوئن دیده می‌شود، پس نشانگر یک اتفاق مقطعی است که به نظر من این اتفاق می‌تواند برآمده از افزایش بهای زغال‌سنگ باشد که در پی رونق اقتصادی، رخ داده و به دنبال آن بهای این کامودیتی در کنار سایر مواد پایه مانند سنگ‌آهن، مس، نیکل و روی رشد داشته است. در نتیجه، این کاهش چندان دوام ندارد و هند همچنان به همان رویه گذشته در تجارت زغال‌سنگ با افریقای جنوبی برمی‌گردد.

نمودار حجم صادرات زغال آفریقای جنوبی را در ماه ژوئیه (اواسط تیر تا اواسط مرداد) و ژوئن (اواسط خرداد تا اواسط تیر) نشان می‌دهد. ستون آبی روشن نشانگر حجم صادرات در ژوئیه و ستون آبی تیره نشانگر حجم صادرات در ژوئن است. ستون خاکستری نیز حجم صادرات مربوط به ژوئیه سال گذشته میلادی را نشان می‌دهد. کشورهای که در این نمودار به آنها اشاره شده از چپ به راست شامل هند، پاکستان، کره جنوبی، تایوان، اسپانیا، موزامبیک و سایر نقاط جهان هستند.
براساس داده‌های این نمودار حجم صادرات زغال سنگ آفریقای جنوبی در بخش زیادی از نقاط دنیا تفاوت چشمگیری در این دو ماه یادشده داشته است.