۶ اطلس مخاطرات زمین‌شناسی رونمایی شد

به گزارش می متالز، بر اساس آخرین گزارش در سال ۲۰۱۸میلادی در ۱۰ سال گذشته به طور میانگین ۳۵۰ بلای طبیعی در جهان رخ داده که بیش از ۶۷ هزار نفر در اثر آن از بین رفته‌اند و بیش از ۱۶۶ میلیارد دلار خسارت به بار آمده است. نکته مهم اینکه بیشتر این مخاطرات طبیعی در ایران وجود دارد. در همین زمینه نقشه مخاطرات زمین که حاصل سال‌ها کار و زحمت سازمان زمین‌شناسی است، در این سازمان رونمایی شد.
این آیین صبح دوشنبه، در موزه سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی با حضور علیرضا شهیدی معاون وزیر صنعت، معدن و تجارت و رئیس این سازمان، رئیسان سازمان‌های هواشناسی و نقشه‌برداری، سازمان مدیریت بحران کشور، معاونان وزیر نیرو؛ پژوهشگاه زلزله و دیگر مسئولان برگزار شد.

برند تولید اطلاعات پایه در نقشه‌های زمین‌شناسی کشور

علیرضا شهیدی، رئیس سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات‌معدنی کشور با اشاره به اینکه در امسال با شصتمین سالگرد تاسیس سازمان زمین‌شناسی روبه‌رو هستیم، اظهار کرد: در این ۶ دهه، سازمان زمین‌شناسی در زمینه‌های مختلف زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی کارهای بزرگی را در مقیاس ملی و بین‌المللی انجام داده است.
شهیدی اظهار کرد: در ۶۰ سالی که از فعالیت این سازمان می‌گذرد برند تولید اطلاعات پایه در نقشه‌های زمین‌شناسی کشور را دارد. از ابتدا که سازمان زمین‌شناسی از سوی سازمان ملل تاسیس شد، تهیه نقشه‌ها با مقیاس ۲۵۰: ۱ هزارم را آغاز کرد و خوشبختانه درحال‌حاضر پوشش سراسری این نقشه‌ها را داریم. با توجه به نیاز کشور به تهیه نقشه‌های ۱۰۰: ۱ هزارم اقدام کردیم، به طوری‌که امروز ۸۵ درصد سطح کشور به‌وسیله این نقشه‌ها پوشش داده شده است. بخش‌هایی هم که مانده، در عمل در مناطق کویری یا مناطقی است که در اولویت نبوده‌اند.
او ادامه داد: از سال ۱۳۸۳ سازمان، دقت کاری خود را افزایش داد و تولید نقشه‌های زمین‌شناسی با مقیاس ۲۵: ۱ هزارم را آغاز کرد. این نقشه‌ها در ۶ لایه تهیه شده و تاکنون افزون بر ۲۵۰ لایه آن منتشر شده که عبارتند از نقشه زمین‌شناسی، اقتصادی، مهندسی، آب زمین‌شناسی، مخاطرات و....
معاون وزیر صنعت، معدن و تجارت درباره اقدامات سازمان زمین‌شناسی در زمینه مخاطرات گفت: سازمان از دهه‌های گذشته کارهای بزرگی را انجام داده است. با نگاه به تصاویر دهه ۴۰ از دکتر قریشی و دکتر بربریان که از افراد شاخص‌ این مجموعه بودند می‌توان به اهمیت اقدامات سازمان پی برد.
 امروز مجموعه ما برای حدود ۹۵ موضوع نقشه تهیه کرده و افزون بر ۳۰۰ لایه اطلاعاتی دارد که اطلاعات آن در پایگاه داده‌های زمین وجود دارد و به طور عمومی و رایگان در اختیار علاقه‌مندان است‌؛ بنابراین امروز دور هم جمع شده‌ایم تا بخشی از نتیجه فعالیت زمین‌شناسی و مخاطراتی را که از دهه‌های گذشته شروع شده، به نمایش بگذاریم.
او با تاکید بر اینکه مخاطرات در ایران کم نیستند اظهار کرد: ما روی کمربند پرمخاطره جهان قرار گرفته‌ایم و از ۴۳ مخاطره ۳۴ مورد در ایران وجود دارد. تقریبا تمام کشور بر اساس موقعیت مکانی، درگیر بخشی از این مخاطرات است. بر اساس آمارهای اعلام شده حدود ۷.۵درصد تولید ناخالص داخلی کشور در زمینه مخاطرات هزینه می‌شود. سازمان زمین‌شناسی با توجه به شناخت و پایشی که از مخاطرات انجام می‌دهد سعی می‌کند این هزینه را کاهش دهد تا در بخش‌های دیگر برای رشد اقتصادی از آن استفاده شود.
رئیس سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات‌معدنی کشور با اشاره به موضوع اکتشاف اظهار کرد: تا سال ۱۳۸۲ توانستیم در قسمت زیادی از کشور به لحاظ اکتشافات در مرحله شناسایی و پی‌جویی پیش برویم و گزارش‌های آن را در اختیار افراد مربوط قرار دهیم. افزون بر ۹۴۰هزار کیلومتر مربع در زون‌های بیست‌گانه اول و دوم موضوع شناسایی و پی‌جویی را انجام داده‌ایم.
او بیان کرد: سازمان زمین‌شناسی به خاطر افزایش دقت و صحت اطلاعات تولیدی خود، از فناوری جدیدتر، تصاویر ماهواره‌ای و روش ژئوفیزیک هوایی استفاده کرده و با این کار ریسک اکتشاف را برای بخش خصوصی کاهش داده است. درحال‌حاضر حدود ۶۴۰ هزار کیلومتر خطی برداشت ژیوفیزیک هوایی یعنی مساحتی نزدیک به ۱۵۰ هزار کیلومتر مربع داریم که بر اساس این روش اطلاعات خوبی را به‌دست آورده و در اختیار علاقه‌مندان قرار داده‌ایم.

بررسی پیشگیری و ریسک پیش از مدیریت بحران

رضا شهبازی، مدیرکل مخاطرات طبیعی سازمان زمین‌شناسی با بیان اینکه ایران کشور پرمخاطره‌ای است، گفت: ایران به لحاظ موقعیت جغرافیایی، زمین‌شناسی و اقلیمی، پرمخاطره است.
شهبازی با اشاره به اینکه باید تعریف مخاطره، بلا و فجایع طبیعی را بدانیم تا در زمان بحران بتوانیم به درستی مشکل را حل کنیم، بیان کرد: بشر هر کجای جهان که باشد در مقابل بلای طبیعی ناتوان است و با این همه فناوری نمی‌تواند موجب توقف سونامی شود اما می‌توان خاستگاه بلایا را شناخت.
مدیرکل مخاطرات طبیعی سازمان زمین‌شناسی ادامه داد: در کشورمان دیده‌ایم که وقتی اتفاقی می‌افتد در سطوح بالای مدیریتی می‌خواهیم به طور مستقیم امدادرسانی کنیم اما ۲ مرحله پیشگیری و ریسک را فراموش می‌کنیم، درحالی‌که باید پدیده‌شناسی برای مخاطرات انجام شود چراکه وقتی برای نمونه یک گسل را نشناسیم چطور می‌توانیم مختصات آن را بررسی کنیم؟ پس از شناخت باید پایش هشدار داشته باشیم و بررسی کنیم که آیا فعالیت آن گسل در حدی است که بتواند بر ما تاثیر کند یا خیر. در نهایت اگر به هر دلیلی جامعه در جوار یک محل مخاطره‌آمیز مجبور به سکونت شد، در مقابل آن مولفه‌های سازگاری و مدیریت بحران را داریم. او تاکید کرد: باید توجه کنیم زمانی مخاطره به بلا و فاجعه تبدیل می‌شود که جامعه و زیرساخت‌ها را متاثر کند.
شهبازی با اشاره به تاریخچه مطالعات برای نقشه‌کشی مخاطرات در ایران گفت: از اواسط دهه ۵۰ و اوایل قرن ۲۰ که دستگاه ثبت مخاطرات در ایران استفاده شد درباره مخاطرات زمین آمار ثبت شده داریم. همان‌طور که ادوات دستگاه‌های ما برای پایش و ثبت در جهان بیشتر شده، به همان نسبت آمار رکوردهای ما هم بیشتر شده است. در دهه ۳۰ خورشیدی بیشتر سازمان‌های اجرایی کشور از جمله جنگل‌ها و محیط‌زیست که در حوزه مخاطرات کار می‌کنند به ترتیب بنیان گذاشته شدند و شروع به کار کردند.
مدیرکل مخاطرات طبیعی سازمان زمین‌شناسی با تاکید بر اینکه نقشه‌ها بنیان قوی و قدیمی در ایران دارند، ادامه داد: مطالعات نقشه زمین‌شناسی در کشور حتی به پیش از تاسیس سازمان زمین‌شناسی برمی‌گردد یعنی به زمانی که نخستین کارهای زمین‌شناسی در کشور درباره اکتشاف نفت شروع شد. پس از آن به‌تدریج دهه ۳۰ سازمان زمین‌شناسی بنیان گذاشته شد، اوایل دهه ۵۰ نیز نخستین جرقه‌های نقشه‌های خاص زمین‌شناسی مهندسی زده شد. برای نمونه مهندس پدرامی اقدامات زیادی انجام داد و توجه ما را به مطالعات زمین‌شناسی و تغییر اقلیم سوق داد. پس از دهه ۶۰ نقشه‌های ۵۰: ۱ هزارم مهندسی تولید شدند.
شهبازی با بیان اینکه مخاطرات طبیعی با توسعه مرتبط هستند گفت: از یک طرف انسان فشار زیادی بر طبیعت وارد می‌کند مثل گرد و غبار و فرونشست که پیامدهای مداخله بشر در طبیعت هستند و از طرف دیگر توسعه به سمت و سویی رفته که دیگر جا نیست و جوامع مجبور هستند به جاهای نامرغوب‌تر بروند. او برای نمونه گفت: روزی تصور می‌کردیم شمال شهر تهران مرغوب است اما نمی‌دانستیم چه مخاطراتی دارد و با چه فواصلی از رودخانه‌ها باید خانه‌سازی کرد. سیل امسال نشان داد جایی که نباید خانه‌سازی می‌کردیم، خانه ساختیم. نمی‌توانیم در حریم رودخانه سازه بنا کنیم و انتظار داشته باشیم از سیل در امان باشیم. نمی‌توانیم روی گسل خانه‌سازی کنیم و انتظار داشته باشیم سیل نیاید. این در حالی است که قدیمی‌های ما اطراف رودخانه‌ها خانه‌سازی نکرده‌اند.
او در جمع‌بندی اظهار کرد: هفته‌ای نیست که جلسه‌ای در یکی از کارگروه‌های ملی نداشته باشیم و در زمینه مخاطرات صحبت نکنیم. آنچه آینده ما را می‌تواند بسازد تعامل علمی میان‌سازمانی است. امیدواریم بتوانیم تعامل سازمانی و علمی داشته باشیم چراکه دنیای ما دنیای تخصص بین رشته‌ای است و نیازمند کمک علمی هستیم.

افزوده شدن لایه‌های اطلاعاتی ازسوی کاربران

امید اردبیلی، سرپرست پایگاه داده‌های علوم زمین کشور نیز اظهار کرد: در سازمان زمین‌شناسی به تولید داده پایه دست زده‌ایم. وقتی فناوری در خدمت علم قرار می‌گیرد این کار را تسهیل می‌کند. هدف ما از تاسیس پایگاه داده بر اساس اساسنامه سازمان زمین‌شناسی این بود که تمام داده‌هایی که در سازمان در سال‌های مختلف تولید و هزینه می‌شود و به نوعی ثروت این سازمان است را به نحوی مطلوب حفظ کنیم و در نهایت بتوانیم راحت‌ترین و سریع‌ترین روش‌ها را در اختیار مخاطبان و ذی‌نفعان قرار دهیم.
اردبیلی با اشاره به تغییر شیوه در ارائه اطلاعات به‌وسیله سازمان اظهار کرد: از ۱.۵ سال گذشته برای نخستین بار تمام اطلاعات کتابخانه سازمان را به‌وسیله وب در دسترس عموم قرار دادیم. سامانه‌هایی را نیز طراحی کردیم که بتوانیم اطلاعات سازمان زمین‌شناسی را به نحو شایسته‌ای ارائه دهیم. او تاکید کرد: برای مطالعات از شرکت دانش‌بنیان استفاده شده و تمام گزارش‌های سازمان زمین‌شناسی را به صورت فایل پی‌دی‌اف در پایگاه قرار می‌دهیم تا در اختیار عموم قرار گیرد.
سرپرست پایگاه داده‌های علوم زمین کشور خبر داد: با توجه به راه افتادن شبکه ثبت نام و عضوگیری سازمان در آینده نزدیک به کاربران دسترسی بیشتر می‌دهیم تا لایه‌های اطلاعاتی خود را به شبکه بیفزایند.
برای نمونه اگر کسی می‌خواهد کار اکتشافی انجام دهد محدوده‌ای را که مورد نظر است به صورت یک لایه روی شبکه اضافه کرده و با داده‌هایی که سازمان در اختیارش قرار داده مقایسه کند یا محدوده‌هایی که می‌خواهند در آنها سازه‌ای بسازند را در سایت بارگذاری ‌کنند و با اطلاعات سازمان در زمینه فرونشست مقایسه ‌کنند تا با مشکل روبه‌رو نشوند.