جانشین چینی سوئیفت

می متالز - چند ماه پیش هنگامی که شرکت فیس‌بوک برنامه‌های خود را برای راه‌اندازی ارز دیجیتالی لیبرا اعلام کرد، در بیانیه این شرکت هدف از این اقدام، اختراع مجدد پول برای عصر اینترنت اعلام شد. آنچه فیس‌بوک تصورش را هم نمی‌کرد این بود که تلاش‌های این شرکت برای معرفی ارز دیجیتال، چین را تشویق می‌کند، زودتر از این شرکت به چنین هدفی دست پیدا کند.

به گزارش می متالز، چین قصد دارد به‌زودی پول نقد را با یک ارز دیجیتال جایگزین کند. این یک پروژه مورد بحث طی سال‌های اخیر بوده، اما در ماه‌های اخیر یعنی از ماه ژوئن که فیس‌بوک ارز دیجیتالی لیبرا را معرفی کرد، سرعت حرکت چین در مسیر این هدف افزایش یافته است.

فیس‌بوک در چند ماه اخیر تلاش کرده از لیبرا در برابر قانون‌گذاران بدبین دفاع کند و اخیرا چند شریک فیس‌بوک در این پروژه، از آن خارج شده‌اند. این در حالی است که به‌نظر می‌رسد برنامه چین برای راه‌اندازی ارز دیجیتال با تمام سرعت در حال پیشرفت است. اما نباید تصور کرد ظهور یک ارز دیجیتال از سوی چین سبب خلاص‌شدن استفاده‌کنندگان از آن از کنترل بانک‌ها و دولت است. سیستمی که از سوی چین در حال ایجاد است تفاوت‌های بزرگی با بیت‌کوین و دیگر ارزهای دیجیتال دارد. ارز الکترونیکی مورد نظر دولت چین به آن کمک می‌کند اطلاعات بسیار بیشتری درباره نحوه هزینه کردن مردم در اختیار داشته باشد.

با فراگیر شدن این ارز، پکن برای مبارزه با اقدامات مغایر قانون و مدیریت اقتصاد، قدرت فراگیرتری خواهد داشت، اما بدون تردید حریم خصوصی شهروندان رعایت نخواهد شد. محقق موسسه پیترسون در واشنگتن می‌گوید: «جایگزین شدن پول نقد با پول دیجیتال قدرت بسیار بالایی به بانک مرکزی و دولت چین می‌دهد، یعنی سیستم مالی این کشور بیشتر از گذشته تحت‌نظارت قرار خواهد گرفت، بیش از میزانی که بانک‌های مرکزی در حال‌حاضر بر سیستم‌های مالی نظارت دارند. این تحول جنبه‌های مثبت و منفی دارد.»

با آنکه هنوز ۶ ماه از اعلام برنامه فیس‌بوک برای راه‌اندازی ارز دیجیتالی لیبرا نگذشته است، ورود شرکت‌های بزرگ فناوری به حوزه مالی سبب واکنش‌های بزرگ نهادهای دولتی و بانک‌های مرکزی شده و تقریبا تمامی این واکنش‌ها منفی بوده است. بانک مرکزی آمریکا اعلام کرده درباره فراگیر شدن استفاده از لیبرا نگرانی‌های جدی دارد و بانک مرکزی اروپا تهدید کرده که اجازه نخواهد داد در اروپا این پروژه اجرا شود. هفته آینده مارک زاکربرگ، مدیر شرکت فیس‌بوک برای بحث درباره برنامه‌های این شرکت در حوزه لیبرا در کنگره آمریکا حضور پیدا خواهد کرد.

لیبرا برای پکن یک انگیزه مضاعف برای دیجیتالی کردن ارز ملی است. چین پلت‌فرم‌های فیس‌بوک را در داخل خاک خود مسدود کرده، اما رهبران چین در لیبرا پتانسیل شروع یک سیستم مالی جهانی را می‌بینند، سیستمی که می‌تواند سلطه سنتی دولت‌ها و بانک‌های مرکزی را از میان ببرد و چین نیز جزو همین دولت‌هاست. طبیعی است که پکن از این تحول نگران است. یکی از مقامات ارشد بانک مرکزی چین می‌گوید: «اگر همه لیبرا را بپذیرند و این ارز دیجیتال به یک ابزار پرداخت فراگیر تبدیل شود، پس از مدتی این ارز به یک ارز بین‌‌المللی و فراملی که نمی‌توان کنترلی بر آن داشت تبدیل می‌شود. ما باید زودتر از زمانی که چنین تحولی رخ دهد، اقدام کرده و از حاکمیت پولی خود محافظت کنیم.»

ایده ارز دیجیتال ملی ایده جدیدی نیست. بانک‌های مرکزی در انگلستان، سنگاپور و کانادا آزمایش‌هایی درباره نحوه به کارگیری این ارزها در سیستم مالی انجام داده‌اند. ماه قبل یکی از اعضای هیات‌مدیره بانک مرکزی اروپا گفت: «لیبرا برای ما یک علامت هشدار بوده که سبب شده برنامه‌های این نهاد در حوزه پرداخت الکترونیک احیا شود.» پکن نیز از مدت‌ها قبل به موضوع ارز ملی دیجیتال علاقه‌مند بوده البته استفاده از بیت‌کوین و دیگر ارزهای دیجیتال در چین با محدودیت مواجه بوده است. بانک مرکزی چین سال ۲۰۱۴ گروه تحقیقاتی برای بررسی ارز دیجیتال را تشکیل داد و سال ۲۰۱۶ رئیس وقت بانک مرکزی ایده انتشار سکه دیجیتال را مطرح کرد. اما در سال ۲۰۱۷ قیمت بیت‌کوین به سرعت افزایش یافت و فعالیت‌های سفته‌بازانه گسترش پیدا کرد در نتیجه چین مراکز مبادله ارزهای دیجیتال را تعطیل و از تامین مالی از طریق سکه‌های مجازی جلوگیری کرد.

طی دو سال اخیر مقامات چینی به بحث درباره ارز دیجیتال تحت‌کنترل دولت ادامه داده‌اند و پس از اعلام برنامه شرکت فیس‌بوک برای راه‌اندازی لیبرا، چین اعلام کرد تلاش‌ها برای راه‌اندازی ارز دیجیتال تحت‌کنترل دولت را با سرعت بیشتر ادامه می‌دهد. هنوز مشخص نیست این پروژه چه وقت به‌ثمر خواهد رسید. ماه پیش رئیس بانک مرکزی چین در یک کنفرانس خبری گفت سکه‌های جدید تنها جایگزین بخشی از پول نقد در گردش در چین می‌شود.

بین ارز دیجیتال مورد نظر دولت چین و لیبرا شباهت‌هایی وجود دارد. شرکت فیس‌بوک اعلام کرده استفاده از کالیبرا یعنی کیف پول دیجیتال برای نگهداری و صرف لیبرا، به تایید مشخصات هویتی فرد نیازمند است و این شرکت قول می‌دهد با مسوولیت‌پذیری، داده‌های مالی استفاده‌کنندگان از لیبرا و کالیبرا را مدیریت کند. برای مثال اگر شما به وسیله لیبرا دارو بخرید، از اطلاعات این خرید برای نشان دادن تبلیغ کلینیک درمانی به شما در حساب اینستاگرامی‌تان استفاده نخواهد شد. چین نیز اعلام کرده اطلاعات خریدهای شما را از دسترس بازاریاب‌ها دور نگه خواهد داشت؛ اما نه از دسترس مقامات دولت. بانک‌ها و شرکت‌های فعال در حوزه ارائه خدمات پرداخت الکترونیک که ارز دیجیتال جدید را توزیع خواهد کرد از استفاده‌کنندگان می‌خواهند اطلاعات هویتی خود را اعلام کنند و مقامات دولتی اعلام کرده‌اند که بانک مرکزی می‌تواند داده‌های مربوط به تراکنش‌ها را مشاهده کند.

در سال‌های اخیر مصرف‌کنندگان چینی با تلفن‌همراه خود تمامی خریدهایشان را انجام می‌دهند و دو شرکت اصلی خدمات پرداخت الکترونیک در چین یعنی علی‌پی و وی‌چت‌پی، به ستون‌های اقتصاد این کشور تبدیل شده‌اند. شرکت علی‌پی در هر ثانیه ۲۵۶ هزار تراکنش را پردازش می‌کند. این در حالی است که شرکت ویزا اعلام کرده می‌تواند ۶۵ هزار تراکنش را مدیریت کند و لیبرا قول داده حداقل در ابتدا بتواند هر ثانیه هزار تراکنش را پردازش کند. اما بسیاری از تراکنش‌ها در پلت‌فرم‌های چینی، به‌طور انحصاری بین کیف پول‌های دیجیتال انجام می‌شود و ردی از آنها در سیستم بانکی تحت‌کنترل دولت چین ایجاد نمی‌شود. به این معنا که دولت چین اگر بخواهد این تراکنش‌ها را بررسی کند باید وارد پلت‌فرم‌های شرکت‌های مادر نظیر انت‌فایننشال و تانسانت شود که خصوصی هستند. اما در سیستم مورد نظر دولت چین که از ارز دیجیتال استفاده خواهد شد، این محدودیت از میان می‌رود. یک اقتصاددان در شانگهای می‌گوید: «سیستم جدید بسیار قابل‌کنترل و مدیریت است و دولت درباره آن تصمیم‌گیری می‌کند. آنچه در ذهن دولتمردان چینی درباره ارزهای دیجیتال می‌گذرد، بسیار متفاوت با مفهوم اولیه ارزهای دیجیتال است.»

مقامات چینی این سیستم را که با انتشار ارز دیجیتال به‌کار گرفته می‌شود «بی‌نامی اما قابل‌کنترل» توصیف می‌کنند. معاون بانک مرکزی چین در دپارتمان پرداخت می‌گوید: «مادام که اقدام خلاف قانون انجام ندهید و مایل باشید کسی از خریدهای‌تان مطلع نشود، ما این نوع حریم خصوصی را رعایت می‌کنیم.» افزایش نظارت بر مبادلات پول کاغذی در کشوری مثل چین که فساد مالی در آن گسترده است، فوایدی دارد، اما از پیش مردم چین از جمع‌آوری اطلاعات شخصی‌شان از سوی دولت ناراضی هستند. هدف بعدی چین از ارائه پول دیجیتال تغییر در ساختار مالی جهانی است. مقامات چینی مایلند یک جایگزین برای سیستم سوئیفت در اختیار داشته باشند. سلطه سیستم سوئیفت بر مبادلات مالی جهان یک تهدید برای اقتصادهای دیگر به‌ویژه چین محسوب می‌شود.