به گزارش می متالز، فیروزه در مکانهایی بهوجود میآید که میزان مس موجود در سنگهای منطقه بالا باشد تا بر اثر واکنش محلولهای سطحی مسدار روی سنگهای غنی از آلومینیم و غنی از فسفر(فسفر بهصورت آپاتیت در درون سنگهای آذرین وجود دارد) تشکیل شود. به طور کلی اسید سولفوریک حاصل از تجزیه پیریت و کالکوپیریت که حاوی مقداری مس است در اثر برخورد با آپاتیتهای موجود در سنگ، اسید فنویک واسید فلویوریدریک تولید میکند. در اثر انحلال Al۲O۳ فلدسپاتهای موجود از هم پاشیده میشوند و تولید مقداری سولفات مس و اسید فنویک میکنند و محلولهای حاوی فیروزه بهدست میآیند. این محلول در حفرهها و شکافهای سطح مشترک بین طبقات رسوب کرده و جانشین فلدسپاتها میشود. از آن رو در تمام مراحل عامل کانی+۳AL کنترلکننده اصلی فاز کانی فیروزه است.
مجید پورمقدم با دستهبندی انواع فیروزه اظهار کرد: گاهی اوقات در درون فیروزه رگههایی از جنس اکسید آهن، نیکل و منگنز دیده میشود که مانند درخت(شجره) پیش میآید، اینگونه فیروزه، عربی نامگذاری میشود و گونه بدون رگه را عجمی مینامند. از آنجاییکه فیروزه در ترکیب خود مقادیری آب دارد، اگر در جاهای گرم و خشک نگهداری شود، آب خود را از دست میدهد و بهتدریج کمرنگ میشود، همچنین از چرب کردن فیروزه و آغشته کردن آن به صابون، شامپو یا الکل باید خودداری شود. افرادیکه پوست چرب دارند باید دقت کنند برای مدت طولانی با پوست آنها در ارتباط نباشد. این سنگ بر اساس نوع، درصد ترکیبات و محل تشکیل رنگهایش در طیف وسیعی از آبی کمرنگ تا آبی پررنگ، سبز روشن و در مواردی سبز تیره نمودار میشود.
او با اشاره به توضیحاتی درباره فیروزه شجری اظهار کرد: آنچه در بیشتر فیروزهها عمومیت دارد وجود رگه یا رگچههای سیاه یا قهوهایرنگ برجسته است که مربوط به سنگ مادر تشکیلدهنده فیروزه است. این رگهها در طرحهای منظم و غیر منظم شکل میگیرند که در چنین صورتی به آن شبکه عنکبوتی (Spider Web) و در اصطلاح بازار ایران به آن فیروزه شجری میگویند و اگر این طرح منظم و زیبا باشد باعث افزایش ارزش فیروزه خواهد شد، درحالیکه اگر این شبکه نامنظم و بهصورت نقطهای و لکهای باشد از ارزش فیروزه خواهد کاست.
مشاور معاون معدنی وزارت صنعت، معدن و تجارت با اشاره به دلایل رنگ آبی فیروزه بیان کرد: رنگ آبی فیروزه به دلیل وجود عناصر مس است و رنگ سبز از عناصر آهن یا کروم بهوجود میآید. فیروزه با رنگ آبی خوشرنگ بهترین کیفیت را دارد و بسیار کمیاب است، در حالیکه فیروزه سبز یا آبی کمرنگ که ارزش کمتری دارد از فراوانی بیشتر برخوردار است . تبدیل رنگ آبی به سبز به مرور زمان میتواند به علت از دست دادن آب باشد و در حرارت ۲۵۰ درجه سانتیگراد رنگ آبی آسمانی فیروزه به رنگ سبز مات تبدیل شود. نرخ اصلی سنگ فیروزه پس از تراش خوردن با توجه به میزان آبیتر، تیرهتر، صافتر و یکدستتر تعیین میشود.
پورمقدم با اشاره به قدمت و برند فیروزه ایران اظهار کرد: بخش قابل توجهی از فیروزهها و لاجوردها که بهطور گسترده در مقبرهها و تابوت فراعنه مصر به کار رفته، از ایران بوده است. فیروزه نیشابور قدمت تاریخی ۷۰۰۰ ساله و قدمت رسمی ۷۰۰ ساله دارد و با ثبت در کتاب رکوردهای جهانی گینس، ایران را بزرگترین تولیدکننده فیروزه جهان مینامند.
در موزههای زمینشناسی و معدن جهان مانند موزه زمینشناسی لندن، فیروزه نیشابور به عنوان یک برند بینالمللی به نمایش گذاشته شده است.
مشاور معاون معدنی وزارت صنعت، معدن و تجارت در مقایسه فیروزه آذربایجان و خراسان میتوان گفت: فیروزه آذربایجان ترکیب مس و آلومینیم را دارد، در حالیکه فیروزه نیشابور از ترکیب فسفات مس و آلومینیم تشکیل شده است. فیروزه خراسان دارای نظم بلورین است اتمها با نظم خاصی کنار هم چیده شدهاند(که از خواص اصلی فیروزه است) در صورتیکه فیروزه آذربایجان فاقد نظم بلورین است زیرا اتمها با انضباط کنار هم چیده نشدهاند(از خواص اصلی کریزوکولا). فیروزه آذربایجان دارای نقشونگارهایی در ماتریکس مگنتیتی و سیاه رنگ است.