صادرات در حوزه معدن یعنی خام‌فروشی و فرصت‌سوزی

به گزارش می متالز، با توجه به تجربه‌ای که از صادرات مواد خام معدنی داریم، این عمل از سوی اهالی صنعت و فعالان اقتصادی مورد تایید قرار نمی‌گیرد. برای همین پیش‌بینی‌شده بود که سال ۹۸ میزان ۸ درصد عوارض برای مواد خام معدنی در نظر گرفته شود، البته قیمت‌های بازار جهانی بر این رقم تاثیر گذاشت و آن را به ۲۵ درصد رساند.
 صادرات سنگ آهن در ۵ ماه ابتدای امسال جهش ۴۳ درصدی داشت و به ۷.۸۶ میلیون تن رسید که دولت را مجبور به اعمال عوارض ۲۵ درصدی صادرات برای مدیریت موضوع کرد. در مرداد به تنهایی ۱.۷۹۸ میلیون تن سنگ آهن از ایران صادر شد که جهش ۹۶ درصدی سالانه دارد. محصول صادراتی سنگ آهن در حال تغییر از کنسانتره به گندله است، به گونه‌ای که در مرداد ۴۲ درصد وزن صادرات مربوط به گندله بوده است. به عبارت دیگر در مرداد ۷۵۱ هزار تن معادل ۴۲ درصد حجم کل صادرات متعلق به گندله بود و ۵۴۸ هزار تن معادل ۳۰ درصد کل حجم صادرات مربوط به سنگ آهن دانه‌بندی و ۴۹۹ هزار تن مربوط به کنسانتره بوده است.
محرک صادرات، وجود اختلاف زیاد بین نرخ‌های صادراتی و داخلی سنگ آهن بوده و با توجه به کنترل نرخ فولاد داخلی، دولت به دنبال محدود کردن صادرات سنگ آهن کشور و ایجاد تعادل عرضه-تقاضای داخل کشور است. گزارش شده که برخی واحدهای گندله‌سازی و تولید آهن اسفنجی بزرگ کشور به دلیل کمبود خوراک به‌صورت محدود فعال هستند که به عنوان یک چالش عمده برای کل زنجیره فولاد کشور عمل می‌کند.
کارشناسان معتقدند صادرات مواد خام معدنی در کوتاه‌مدت و بلندمدت، آسیب‌های زیادی از بعد فنی، اقتصادی و اجتماعی به جامعه وارد می‌کند که ۵ آسیب مشهود آن عبارتند از اثر محدودکننده بر مبادلات تجاری، اثر کاهشی بر ثروت ملی، اثر نامطلوب بر حیات صنایع تکمیلی، اثر کاهنده بر ارزش‌افزوده و اثر نامناسب بر فرصت‌های شغلی. درباره اهمیت صادرات مواد معدنی و وضعیت آن در کشور با کارشناسان این حوزه گفت‌وگو کردیم.
 

کاهش فرصت‌های شغلی

رضا علیزاده، عضو کمیسیون صنایع و معادن مجلس شورای اسلامی درباره اهمیت صادرات مواد معدنی کشور گفت: صادرات به‌عنوان منبع مهم درآمد کشور و جزو بخش‌هایی است که باعث می‌شود توان مالی کشور تقویت‌ شود و ارزآوری، افزایش و تورم کاهش پیدا کند. درنتیجه بهترین روش برای ایجاد درآمد کشور، رونق صادرات و واردکردن ارز حاصل از آن به کشور است.
نماینده مردم ورزقان و خاروانا در مجلس شورای اسلامی درباره لزوم اجتناب از خام‌فروشی اظهار کرد: در زمینه صادرات محصولات معدنی باید محصولات را فرآوری کنیم تا به شکل خام صادر نشوند. وقتی مواد معدنی به شکل ماده خام صادر می‌شود فرصت‌های شغلی و ارزش‌افزوده آن از دست ما خارج‌ و به کشور دیگر وارد می‌شود. در این روند، منابع ملی و ثروت‌های کشور را به نازل‌ترین نرخ می‌فروشیم و از بین می‌بریم.
علیزاده با تاکید بر اینکه سهم نسل‌های آینده را به نرخ مفت می‌فروشیم و از کشور خارج می‌کنیم، اظهار کرد: وقتی ماده خام را صادر می‌کنیم درواقع صدها فرصت شغلی را دودستی تقدیم کشور دیگر کرده و راحت‌ترین راه را انتخاب می‌کنیم.
این نماینده مجلس شورای اسلامی با اشاره به آمار صادرات مواد معدنی کشور اظهار کرد: میزان تناژ صادرات ما نسبت به سال گذشته افزایش داشته اما میزان درآمد ارزی از آن محل کمتر شده است. این مسئله دلایل مختلفی دارد که باید بررسی شود. یک مورد اینکه ممکن است نسبت به سال گذشته ماده خام بیشتری صادر کرده باشیم. البته به‌طورقطع نمی‌توان نظر داد و در حال بررسی این موضوع هستیم.
علیزاده با مثالی درباره صادرات سنگ‌آهن گفت: اگر صادرات سنگ‌آهن که بیشترین صادرات خام مواد معدنی کشور را به خود اختصاص می‌دهد، با این روال ادامه پیدا کند تا ۲۰ سال دیگر واحدهای تولیدی داخلی را دچار مشکل می‌کند یعنی به‌روزی می‌رسیم که برای تامین مواد اولیه نیازمند خارجی‌ها می‌شویم و معادن رو به تعطیلی می‌روند؛ بنابراین درباره مواد معدنی باید سعی کنیم تا جایی که می‌توانیم صادرات ماده خام را محدود کنیم و سعی کنیم در داخل کشور زنجیره تولید را کامل کنیم.
عضو کمیسیون صنایع و معادن مجلس شورای اسلامی با اشاره به اهمیت بهره بردن از فرصت‌های شغلی و ارزش‌افزوده‌ای که در فرآوری مواد معدنی به کار می‌رود، اظهار کرد: نباید این فرصت را به کشورهای دیگر تقدیم کنیم. چرا جوان‌های ما نتوانند از این فرصت بهره‌مند شوند و کشور نتواند از این سود سرشار که حاصل ارزش‌افزوده تبدیل مواد مختلف معدنی است، بهره‌مند شود؟
 

ارزش‌افزوده مواد معدنی

محمدعلی ابوطالبی، کارشناس معدن نیز درباره اهمیت صادرات مواد معدنی و تاثیر آن بر رشد اقتصادی کشور گفت: صادرات مواد معدنی می‌تواند نقش مهمی در رشد و توسعه اقتصادی کشور ایفا کند، مشروط بر اینکه مواد معدنی مازاد بر نیاز داخل باشد. اما اگر مواد معدنی موردنیاز داخل باشد باید بتوانیم ارزش‌افزوده‌ای برای آن ایجاد کنیم تا به رشد تولیدات کمک بیشتر شود.
این کارشناس معدن درباره اهمیت فرآوری در رشد صادرات گفت: هر ماده‌ای که بیشتر روی آن کار شده باشد و ارزش‌افزوده بیشتری تولید کرده باشد می‌تواند با نرخ بیشتری در بازارهای بین‌المللی ارائه شود. واحدهایی که برای توسعه خود به ارز نیاز دارند مجبور هستند برای تامین نیاز خود چنین کاری کنند. او تاکید کرد: درواقع مواد معدنی مشابه نفت هستند، همان‌قدر که نیاز داریم نفت صادر کنیم به همان نسبت هم به صادرات مواد معدنی نیاز داریم و هر چه بیشتر از خام‌فروشی دوری ‌کنیم به سود اقتصاد کشور است.
ابوطالبی با اشاره به عوارض صادراتی که به‌تازگی بر مواد معدنی وضع ‌شده، اظهار کرد: عوارضی که به‌تازگی بر صادرات مواد معدنی گذاشته شده، روی صادرات تاثیر منفی داشته و در اثر آن شاهد کاهش صادرات مواد معدنی هستیم.
برای نمونه با توجه به ارتباطی که با صادرکنندگان سنگ‌آهن دارم می‌دانم به خاطر این عوارض، صادرات سنگ‌آهن رو به کاهش گذاشته و فعالان این حوزه با مشکل روبه‌رو شده‌اند. هرچند این عوارض هنوز اجرایی نشده اما بر صادرات مواد معدنی تاثیر گذاشته است. این نوعی اعتراض و دل‌نگرانی فعالان سنگی است چراکه ۲۵ درصد به هزینه‌های‌شان افزوده شده است. او ادامه داد: واحدهای معدنی که برای طرح‌های توسعه خود به ارز نیاز داشتند دیگر نمی‌توانند فعالیت کنند. به‌علاوه اینکه تمام واحدهای فولادی مطرح می‌کنند که ما در داخل به مواد معدنی نیاز داریم یعنی صادرکنندگان سنگ آهن باید موافقت واحدهای فولادی را دریافت کنند که کار دشواری است؛ بنابراین صادرکننده نمی‌تواند فعالیت کند و باید سراغ فعالیت دیگری برود.