روایتی از کارگاهی کوچک با همت های بلند/ سمفونی چکش و مس در روستاهای استان زنجان هم نواخته می شود

به گزارش می متالز، مسگری، قصه پرفراز و فرود سال‌های رنج و انزوای صنعتی ارزشمند و کهن در دیار زنجان است، روزگاری نه‌چندان دور کمتر خانه‌ای بود که در آن ظروف مسی استفاده نشود، جهیزیه نوعروسان مزین به ظروف مسی بود و در آشپزخانه همه زنجانی‌ها ردپایی از ظروف مسی دیده می‌شد.

اما بعد از دهه ۶۰ و در پی شایعاتی جهت‌دار در خصوص بیماری‌زا بودن صنعت مسگری زنجان با همه آوازه اش به گوشه‌ای خزیده و تنها عده‌ای محدود کورسوی‌های چراغ این صنعت را به امید بازگشت روز‌های پروفروغ روشن نگه داشتند. در همین زمان بود که ظروف مسی یا راهی انبار‌ها و گنجه‌ها شدند و به خاطره‌ها پیوستند و یا به سمساری‌ها فروخته شدند.
۲۰ سالی بود که صدای چکش‌های صنعتگران مسگری زنجان در کوچه پس و کوچه‌های شهر به خصوص راسته مسگر‌ها شنیده نمی‌شد، ولی در چند سال اخیر به دلیل آشنایی مردم با خواص و فواید مس برای بدن، دوباره ظروف مسی را از انباری‌ها و گنجه‌ها بیرون آوردند و یا اینکه به جای خرید ظروف ها‌ی از جنس چدن، تفلون و استیل ظروف مسی خرید می‌کنند وعروس خانم‌ها نیز اقبال بیشتری برای استفاده از ظروف مسی در جهیزیه خود دارند.

به  همین بهانه به یکی از مغازه های راسته مسگری زنجان سری زدیم  از خانمی که مشغول خرید ظروف مسی بود  در باره علت خرید و انتخاب ظروف مسی پرسیدم

در جواب  می گوید اهل کرج است و هر موقع که راهش به زنجان می افتدد  به  خاطر طرح های زیبا و استحکام  ظروف مسی  زنجان  سعی می کنم چند تکه از این ظروف را خریداری کنم و به  کسانی که دوستشان دارم  هدیه دهم و یا به وسایل آشپزخانه خود اضافه می کنم و این کار را موجب حمایت از صنعتگران این صنعت و رونق اشتغال می دانم.

همین حمایت‌ها بود که موجب شد تا صنعت مس زنجان دو دهه رکود خود را پشت سر بگذارد و سمفونی مس و چکش در شهر‌ها و روستا‌های استان نواخته شود ودر مسیر توسعه گام بردارد.

کارگاه کوچک مسگری در دل روستای دواسب زنجان 

برای تهیه گزارش از یک کارگاه کوچک مسگری راهی روستای دو اسب زنجان می‌شویم در اینجا به همت آقای مصطفوی و دوستانش کارگاهی شکل گرفته که ۲۵ نفر از جوانان روستایی و شهری در آن مشغول فعالیت هستند.

وارد کارگاه که می‌شوی تا چشم کار می‌کند چکش است که بالا می‌رود و بر پیکره مس فرود می‌آید در این کارگاه از صفر تا صد محصولات مسی با دست و به روش سنتی انجام می‌شود.

علی مصطفوی از تولید کنندگان مس و موسس این کارگاه  با بیان اینکه استفاده از ظروف مسی و سایر تولیدات مسی در استان زنجان و تولید آن قدمتی طولانی دارد، می‌گوید:مس زنجان دارای بالاترین استاندارد در زمینه کیفیت و استحکام است، صنعت‌گران استان زنجان با تلاش خود کیفیت را در محصولات تولیدی خود حفظ کرده‌اند و طی سال‌های اخیر صنعت مس استان را بار دیگر احیا کردند.

او ظرافت و هنر به کار رفته در تولیدات ظروف مسی زنجان را زبانزد در ایران و جهان عنوان کرده و می‌گوید: تنوع و ظرافت در ساخت ظروف و نقوش به کار رفته در این تولیدات همواره موردتوجه بوده است.

مصطفوی با بیان اینکه ظروف دست ساز و چکش کاری شده از استحکام و و دوام بیشتری نسبت به ظروف ماشینی برخوردار است ادامه می‌دهد: ظروف مسی دست ساخت دراین کارگاه راهی خراسان جنوبی، خراسان رضوی، شیراز، اصفهان، سمنان و تبریز می‌شود و در بازار آن‌ها به فروش می‌رسد.

او ادامه داد: محصولات ما همچنین توسط بازرگانان به کشور‌های حوزه خلیج فارس نیز صادر می‌شود.

اکبر مصطفوی از مسگران قدیمی زنجان و موسسان این کارگاه گفت: از کودکی کمک حال پدرم در کارگاه مسگری اش بودم و ازسن ۸ سالگی در کنار پدرم پا به پای او با سندان و چکش و ... انس گرفته ام.
او افزود:آن زمان در اکثر خانه‌ها از ظروف مسی برای پخت و پز استفاده می‌کردند و این مهم بخاطر و خاصیت درمانی و کیفیت بالای ظروف مسی بوده است. گویی نیاکانمان دریافته بودند که هیچ ظرفی بهتر و مفیدتر از ظروف مسی نیست.

این صنعتگر قدیمی ادامه داد:اما در اوایل دهه هفتاد شمسی به یکباره با ورود ظروف رویی و استیل آواز پرتکرار مسگران از صدا افتاد. ترجیح مردم برای طبخ غذا در ظرف‌های سبک و نچسب کار و کاسبی مان را زودتر از آنچه فکر می کردیم کساد کرد و تقریبا می‌شود گفت بازار مس زنجان خوابید.

او در ادامه می‌گوید: با بوجودآمدن این شرایط و رکود بازار مس صنعتگران این حوزه  برای امرار معاش مجبور به تغییر شغل خود شدند.

مصطفوی گفت:حالا پس از سال‌ها دوری از مسگری در سال ۱۳۹۰ برای احیای دوباره این هنر در روستای دو اسب کارگاهی را با کمک دوستان راه اندازی کردیم که هم خود دوباره به شغل پدری برگشتم و هم موجبات آموزش جوانانی را که به این شغل علاقمند بودند فراهم کردیم.

اسماعیل مصطفوی یکی دیگر از کسانی است که در این کارگاه مشغول فعالیت است او می گوید در این کارگاه همه کارها به روش سنتی انجام می شود و حتی دستگاه های اولیه مورد نیاز اینکار را  با استفاده از آهن آلات و ضایعات و با صرف هزینه بسیار کم خود تولید کردیم.

خلفی از اهالی روستای دواسب که در این کارگاه مشغول به کار است گفت: ظروف تولیدی این کارگاه کاملا دست ساز هستند و تمام مراحل ساختشان با دست انجام شده است و روی بدنه آن‌ها اثرات چکش کاری به وفور یافت می‌شود.

او افزود: این کارگاه فرصتی را فراهم کرده تا جوانانی مثل من از بیکاری نجات پیدا کنیم و حرفه‌ای را آموزش ببینیم.

خلفی خرید کالای ایرانی را در بقای مشاغلی که ریشه تاریخی در استان مان دارد و همچنین رونق اشتغالزایی در استان  را موثر می‌داند.

شهبازی معاون بخشدار مرکزی گفت:دولت از تمام کارگاه‌های روستایی به ویژه کارگاه های تبدیلی در روستاها با تخصیص وام‌های کم درصد با هدف جلوگیری از افزایش بیکاری در روستا‌ها حمایت می کند.

این مقام مسئول اضافه کرد: با اجرایی شدن طرح سامانه کارا جوانان روستایی می‌توانند با مراجعه به بخشداری روستا یا سایت مربوطه ثبت نام نموده و از تسهیلات تخصیص یافته بهره‌مند شوند.
او هدف از اجرای این طرح را جلوگیری از اتلاف وقت جوانان دانست و گفت جوانان با استعداد زیادی در روستا‌ها وجود دارد که با توجه بیشتر و ایجاد زمینه اشتغال آن‌ها از مهاجرت جوانان به شهر‌های بزرگ جلوگیری می‌شود.

سخن پایانی

صنایع دستی و بومی، صنعتی ارزشمند است که می تواند باعث ارزآوری و اشتغالزایی رونق اقتصادی  کشور شود.

تغییر نگرش افراد که صنایع دستی را  فقط به عنوان شی  تزئینی و دکوری  می بینند نخستین گام برای تقویت و احیای صنایع دستی منسوخ شده یا رو به نابودی و همچنین تقویت و پایداری سایر هنرهای دستی است.