بررسی تطبیقی با سال ۹۲

به گزارش می متالز، اما از مهر امسال شاهد خروج نقدینگی از بازار و کاهش ارزش معاملات (با احتساب معاملات بلوکی و اوراق مشارکت) از ۵ هزار میلیارد به هزار میلیارد تومان هستیم، همچنین شیب قیمت در شاخص کل و بیشتر سهام بازار کمی نگران‌کننده شده است. در این راستا، انواع و اقسام تحلیل‌ها، پیش‌بینی‌ها و نگرانی‌ها در بین فعالان مشاهده می‌شود. از مقایسه با شرایط سال ۹۲ و احتمال ورود به اصلاحی بلندمدت و فرسایشی تا احتمال یک استراحت کوتاه‌مدت و شروع مجدد روند پرقدرت صعودی. ذات بازارهای مالی احتمالات متعدد با درصدهای مختلف برای تحقق است و به همین دلیل رفتار و تصمیم‌گیری موفق در این بازارها بسیار دشوار است و به همین دلیل در کوتاه‌مدت درصد بسیار کمی از افراد در این بازار موفق می‌شوند و بازار متعلق به حرفه‌ای‌ها و درصد کمی از فعالان می‌شود. هر چند در بلندمدت و با سرمایه‌گذاری در سهامی که خلق ارزش می‌کنند، همه می‌توانند در این بازار برنده باشند. در شرایط فعلی از بین احتمالات متعدد یک سناریو بیشترین احتمال تحقق را دارد که به آن می‌پردازم؛ بازار فعلی به دلایل مختلف با شرایط سال ۹۲ متفاوت است. در سال ۹۲ نسبت سود به درآمد بازار در حدود ۵/ ۸-۸ بود ولی در حال حاضر این عدد در محدوده ۵/ ۵ تا ۶ قرار دارد.

 همچنین عمق بازار از جمله تعداد شرکت‌ها و فعالان بازار به شکل قابل‌توجهی بیشتر شده که باید به این نکته نیز توجه کرد. از سوی دیگر دولت بعد از سال‌ها آزمون و خطا، عزم جدی‌تری برای توسعه این بازار و سوق دادن نقدینگی به آن دارد. به‌طوری‌که فرهنگ بازار سرمایه در بین مردم و جامعه توسعه بیشتری یافته، جوانان و تحصیل‌کردگان زیادی جذب این بازار شده‌اند. هرچند ورود افراد تازه‌کار به این بازار تیغ دو لبه است، ولی از طرفی در بلندمدت عمق بازار را بیشتر خواهد کرد و جایگاه بورس را در بین سیاست‌گذاران و حاکمیت،جدی‌تر خواهد کرد. اما باید به این نکته توجه داشت که در کوتاه‌مدت باعث هیجانات شدید در قیمت‌ها خواهد شد، اتفاقی که در چند هفته اخیر هم شاهد بودیم.

از همه مهم‌تر بازار اصلی جذب نقدینگی در اقتصاد ایران یعنی مسکن در اشباع مطلق است و دوره بسیار کوتاه رونق این بازار و بازدهی به مراتب کمتر از بازار سرمایه و طلا و ارز در دو سال گذشته موید این اشباع خرید و حباب بزرگ در این بازار است.  نکته مهم دیگر این است که در رشد دو سال گذشته، شرکت‌های بزرگ بازار، هلدینگ‌ها و... حتی به اندازه شاخص رشد نکردند. رفتار حقوقی‌ها و فروش‌های سنگین در این نمادها دلیل اصلی این عدم رشد و استقبال نکردن بازار از این دسته شرکت‌ها بوده است. در حالی‌که در سال ۹۲ در همین شرکت‌های بزرگ حباب‌های قابل‌توجهی شکل گرفته بود.

همچنین مقایسه ارزش دلاری اغلب شرکت‌های لیدر بازار نشان می‌دهد که به قیمت دلاری تعداد قابل‌توجهی از این شرکت‌ها در یک ششم ارزش دلاری سال ۸۳ و یک سوم ارزش دلاری سال ۹۲ معامله می‌شوند، پدیده‌ای که به هیچ عنوان در سایر دارایی‌های مالی در کشور مشاهده نمی‌شود و تمام دارایی‌های مصرفی و سرمایه‌ای خود را با ارزش دلار و کاهش ارزش پول ملی وفق داده‌اند. با در نظر گرفتن اینکه آنها دارایی‌های بالنده و مولد نیستند، ولی شرکت‌های فعال در اقتصاد کشور مدام در حال طرح توسعه، افزایش سرمایه و بالندگی هستند، این تطابق با کاهش ارزش پول ملی رخ نداده است و اغلب شرکت‌های بزرگ بازار زیر ارزش ذاتی معامله می‌شوند.

اما مهم‌ترین نکته، در کنار مسائل فوق پتانسیلی است که در بازار سرمایه به‌وجود آمده است به نام افزایش سرمایه از محل مازاد تجدید ارزیابی دارایی شرکت‌ها، این یعنی چه؟ در کنار ارزش بازار که در بالا اشاره شد با کاهش ارزش پول ملی و افزایش نرخ ارز و تورم تطابق نیافته است، اغلب شرکت‌های حاضر در بازار سرمایه غول‌های صنعت کشور در رشته صنعتی خود هستند و مالک دارایی‌های گسترده و با ارزش در دسته‌های مختلف زمین، ماشین‌آلات و... که اغلب آنها به قیمت دلار ۱۰۰۰ تومانی در ترازنامه قرار گرفته‌اند و بعضا دلار ۳۵۰۰ تومانی. تمامی شرکت‌های حاضر در بورس به ویژه آنهایی که در شمول ماده ۱۴۱ قانون تجارت قرار گرفته‌اند قصد و پتانسیل این شکل از افزایش سرمایه را دارند و سازمان بورس هم وعده همراهی با شرکت‌ها در این خصوص را داده و وزارت اقتصاد هم وعده داده معافیت مالیاتی متعلقه را تمدید کند. اگر این پتانسیل بازار سرمایه آزاد شود اعدادی در شاخص کل و قیمت شرکت‌ها مشاهده خواهد شد که امروز قابل‌تصور نبوده و شاید آن زمان بتوان درباره حبابی یا عدم حبابی بودن بورس صحبت کرد.

مجموعه این عوامل باعث می‌شود که فرضیه ورود به رکود چند ساله را در زمان حاضر منتفی بدانیم. این رکود بالاخره روزی رخ خواهد داد و اصلاح‌های بزرگ بعد از روند‌های قوی طبیعی است، ولی به‌نظر می‌رسد هنوز به زمان اصلاح بزرگ نرسیده‌ایم. چشم‌انداز یکساله پیش روی بورس ادامه روند صعودی بعد از شاید حداکثر یک ماه اصلاح باشد و نقدینگی سرگردان فعلا مامنی جز این بازار نخواهد داشت.

مهدی محمود رباطی/ تحلیلگر ارشد بازارهای مالی