صنایع معدنی ظرفیت جایگزینی نفت را دارند

به گزارش می متالز، البته مدتی است که به دلیل همین آسیب‌پذیری در سیاست‌های کلان کشور بر اقتصاد غیرنفتی تاکید بسیاری شده و بر بخش‌های ظرفیت‌دار به‌عنوان جایگزین اقتصاد نفتی توجه و تاکید بیشتری شده است.
یکی از حوزه‌هایی که به‌عنوان جایگزین اقتصاد نفتی بر آن تاکید شده، بخش معدن و صنایع معدنی است که اگر بخواهیم به این سمت برویم به یقین نیازمند سرمایه‌گذاری بیشتری در این بخش هستیم. البته بخش معدن زمانی می‌تواند به ارزآوری بالایی دست پیدا کند که از خام‌فروشی فاصله گرفته و هرچه بیشتر در مسیر ایجاد ارزش‌افزوده گام بردارد. براساس آمارهای اعلام‌شده بخش معدن و صنایع معدنی، با داشتن سهم ۵ تا ۶درصدی در جی‌دی‌پی یا تولید ناخالص داخلی کشور، دارای سهم ارزشی بالایی است و ۲۲درصد صادرات در حوزه معدن و صنایع معدنی رقم خورده است.
در این میان صنعت فولاد یکی از صنایع معدنی است که سهم قابل‌توجهی از گردش مالی، اشتغالزایی و صادرات را به خود اختصاص داده است. در تجارت بین‌المللی از ۲هزار میلیارد دلار مبادله تجاری انجام شده در حوزه معدن و صنایع معدنی در سال ۲۰۱۶میلادی (۱۳۹خورشیدی)، ۴۳درصد در حوزه فولاد انجام شده است؛ رقمی که نشان‌دهنده جایگاه مهم فولاد در صنایع معدنی و تولید ناخالص داخلی کشورهای جهان است.
به پیروی از جهان، در ایران نیز صنعت فولاد جایگاه ویژه‌ای دارد. همان‌گونه که آگاه هستید، صنعت فولاد کشور تولید ۵۵میلیون تن فولاد را برای افق ۱۴۰۴ هدف‌گذاری کرده، اما تحقق این هدف نیازمند سرمایه‌گذاری و ایجاد زیرساخت‌های لازم است. فولاد در تولید ناخالص داخلی کشورها سهم چشمگیری داشته و نقش این صنعت به عنوان زمینه‌ساز رشد، غیرقابل انکار است.

ایجاد ارزش‌افزوده جایگزین صادرات نفت

درباره جایگزینی صنعت فولاد با نفت، سید رضا شهرستانی، عضو انجمن تولیدکنندگان فولاد ایران اظهار کرد: یکی از مشکلات اقتصاد نفتی در کشور این است که نفت را به صورت خام صادر می‌کنیم، درحالی که می‌توانیم به وسیله نفت، ایجاد نیروگاه کرده و آن را تبدیل به انرژی کنیم. اگر نفت به صنعت پایین‌دست تبدیل شود با یک تیر چند هدف را می‌توان نشانه گرفت؛ اینکه نفت خام صادر نکرده‌ و سبب اشتغالزایی بسیاری در این زنجیره می‌شویم و همچنین خلق زنجیره ارزش‌افزوده برگشت سرمایه بسیاری به همراه خواهد داشت.
شهرستانی در ادامه خاطرنشان کرد: صنایع معدنی به نوبه خود می‌تواند جایگزین مناسبی برای خام‌فروشی نفت به‌شمار رود. البته زمانی این صنایع به‌ویژه فولاد می‌تواند جایگزینی برای نفت باشد که ما بتوانیم از معادن کشور ارزش‌افزوده ایجاد کنیم. در این صورت هم سبب اشتغالزایی در کشور شده و هم اینکه برگشت مالی به نسبت خوبی خواهد داشت.
وی در ادامه توضیح داد: به ازای هر ۳۵۰لیتر نفت که به انرژی تبدیل شود، می‌توانیم یک تن فولاد تولید کنیم. این ۳۵۰لیتر ۲بشکه نفت است که اگر نرخ نفت را ۶۰دلار درنظر بگیریم، حدود ۱۲۰دلار خواهد شد و از سوی دیگر برای تولید فولاد در ازای هر تن فولاد به ۲تن سنگ دانه‌بندی‌شده نیاز است که حدود ۸۰دلار نرخ دارد، بنابراین با ۱۲۰دلار مصرف انرژی، نرخ آن حدود ۲۰۰دلار تمام می‌شود. به عبارت دیگر اگر مواد خام مانند نفت و سنگ‌آهن را به صورت خام‌فروشی صادر کنیم، برگشت آن برای کشور ۲۰۰دلار خواهد بود. اما اگر این میزان انرژی و سنگ‌آهن را تبدیل به ورق فولادی کنیم و هزینه‌های جانبی آن را ۲۰۰دلار برای هر تن درنظر بگیریم، ۳۵۰دلار هزینه خواهیم کرد اما برگشت آن ۵۵۰دلار خواهد بود؛ یعنی ۲۰۰دلار به ازای هر تن ارزش‌افزوده ایجاد می‌کنیم. البته موضوع مهم‌تر این است که اگر همان نفت و سنگ را تبدیل به ارزش‌افزوده کنیم، می‌توانیم سبب ایجاد اشتغالزایی در کشور شویم.

چشم‌انداز خوش‌بینانه صادرات فولاد

اقتصاد و بودجه کشور وابسته به نفت است و این موضوع یکی از نقاط ضعف و آسیب‌پذیری اقتصاد کشور به‌شمار می‌رود. این مطلب را مجید رضاپور، کارشناس فولاد عنوان و اظهار کرد: با توجه به اتفاق‌های سال‌های گذشته و موضوع تحریم‌ها و آسیب‌پذیری اقتصاد کشور از ناحیه اقتصاد تک‌محصولی نفت، تا حدودی سیاست‌ها به این سمت متمایل شده‌ که از اقتصاد نفتی بپرهیزیم. از این‌رو مهم‌ترین جایگزین در وهله نخست مالیات است که بخشی از درآمدهای دولت به سمت مالیات رفته است. درحال‌حاضر نیز اگر به پرداخت مالیات واحدهای فولادی نگاهی داشته باشید، به سهم قابل‌توجه آنها پی خواهید برد؛ چراکه این واحدها هم مالیات ارزش‌افزوده و هم مالیات عملکرد پایان سال را به خوبی پرداخت کرده‌اند و این خوش‌حسابی مالیاتی توانسته بخشی از درآمدهای مالیاتی کشور را پوشش دهد.
رضاپور در ادامه خاطرنشان کرد: صنایع معدنی به‌ویژه صنایع فلزی شامل مس، فولاد، سرب و روی و... تا صنایع پایین‌دست ‌آنها در کشور به خوبی رشد کرده‌اند و در این میان صنعت فولاد رشد بیشتری کرده است، بنابراین این صنعت تا مراحل پایین‌دست خود یعنی قطعه‌سازی و حتی کابل‌سازی و لوله و پروفیل در کشور به خوبی رشد کرده‌اند که اگر عملکرد این بخش‌ها را درنظر بگیرید، درخواهید یافت که این زنجیره توانسته بخشی از بودجه کشور را پوشش دهد.
وی در ادامه خاطرنشان کرد: در افق ۱۴۰۴ تولید ۵۵میلیون تن فولاد برنامه‌ریزی شده که هم‌اکنون ۱۸ تا ۱۹میلیون تن تولید انجام می‌شود. از این‌رو اگر به این میزان تولید برسیم، به یقین درآمدهای مالیاتی و صادراتی نیز به همین نسبت افزایش پیدا می‌کند؛ چراکه میزان مصرف فولاد داخل به ۵۰میلیون تن نمی‌‌رسد که در این‌صورت باید کمتر از نیمی از آن صادر شود. بنابراین افزایش درآمدهای مالیاتی و افزایش تولید و صادرات می‌تواند جایگزین مناسبی برای نفت باشد.
این کارشناس فولاد در ادامه تاکید کرد: البته جایگزینی صنایع معدنی با نفت زمانی روی خواهد داد که زیرساخت‌های مناسبی در این زمینه ایجاد شود و در این راستا به نظام مالیاتی و اصلاح ساختارهای بانکی نیاز داریم. البته در دید کلان، نظام تصمیم‌گیر کشور باید این جایگزینی را حتمی بپندارد و در این راستا برنامه‌ریزی‌های بلندمدتی انجام دهد.
رضاپور در ادامه خاطرنشان کرد: صنایع معدنی فقط فولاد نیست، بلکه شامل سایر صنایع نیز می‌شود. تمام صنایع می‌توانند بخشی از درآمدهای نفتی را پوشش دهند، به این شرط که اراده‌ای بر این امر وجود داشته باشد و نظام، عزمی جدی در این زمینه داشته باشد؛ چراکه اگر درآمدهای میلیارد دلاری برای صنعت فولاد هدفمند انجام شود، قابل‌حصول خواهد بود.
وی با اشاره به اینکه صادرات فولاد در درآمدهای ارزی قابل‌توجه است، عنوان کرد: تحریم کردن فولاد به سادگی نفت امکان‌پذیر نیست، زیرا بسیاری از کشورهای همسایه که مصرف‌کننده عمده فولاد هستند، از تحریم‌های امریکا پیروی نمی‌کنند؛ چراکه نفت ما را کشورهای همسایه نمی‌خرند و بیشتر این کشورها نفت‌خیر هستند. مسیر تردد کشورهای همسایه ما زیر نظر امریکا نیست که بخواهد بر آن نظارت داشته باشد، بنابراین این کشورها مقصد مناسبی برای صادرات صنایع معدنی به‌شمار می‌آیند.