آینده پاک و بهینه‌سازی انرژی با توسعه گل‌گهر

اگر به 10 سال قبل مجتمع گل‌گهر و درست به نقطه پیش از آغاز طرح‌های توسعه‌ای آن نگاه شود، درمی‌یابیم که این مجتمع صرفاً تولیدکننده کنسانتره بود. در واقع گل‌گهر در آن زمان به یک تکامل مناسب دست ‌یافته و بخش تولید کنسانتره آن به سوددهی مناسبی رسیده بود. با توجه به سیکل چرخه عمر (معرفی، رشد، بلوغ و افول) می‌توان گفت که اگر گل‌گهر همان وضعیت 10 سال قبل را در پیش می‌گرفت، بدون شک در مسیر افول و کاهش سوددهی حرکت می‌کرد. بنابراین با استفاده از طرح‌های توسعه‌ای، دوره‌های تکامل گل‌گهر طولانی‌تر و رشد دوباره‌ای برای آن تدوین می‌شود، به‌‎گونه‌ای که یک عسلویه معدنی در منطقه شکل گرفته است. امید است که با تاثیرگذاری در آینده اقتصاد کشور و ایجاد بازار کار جدید، نقش بارزی در توسعه کشور ایفا کند. علاوه بر جذب نیروی انسانی بیشتر و اشتغال‌زایی به‌عنوان مزایای طرح‌های توسعه‎ای، ایجاد مزیت رقابتی برای این شرکت و افزایش تنوع محصولات نیز با طرح‌های توسعه‌ به‌دست می‌آید که به حفظ و افزایش سهم بازار منجر می‌شود. در نهایت با فواید به‌دست آمده می‌توان گفت که فروش و سودآوری بهبود یافته و گل‌گهر به یک بنگاه اقتصادی بزرگ‌مقیاس تبدیل شده است.

رشد صنایع معدنی و پرهیز از انتخاب تکنولوژی چینی

در واقع تکنولوژی برای تسهیل امور به کمک معدنکار می‌آید و به‌تبع آن، یک بنگاه معدنی و اقتصادی می‌تواند بهره‌وری بالایی کسب کند و میزان مصرف انرژی خود را کاهش دهد. از یک طرف کنترل آلاینده‌های محیط‌زیستی که توسط فعالیت‌های معدنی منتشر می‌شوند، با تکنولوژی به نحو مطلوب‌تری انجام می‌شود و از طرف دیگر کیفیت محصولات، به کمک ابزارآلات و دانش نوین ارتقا و هزینه‌های تولید کاهش می‌یابد. تمام موارد ذکر شده به‌نوعی در ایجاد ارزش افزوده و سودآوری در یک بنگاه تاثیرگذارند. در مجموعه گل‌گهر با توجه به موارد ذکر شده و وزن‌دهی به پارامترهای درگیر در قالب طرح‌های امکان‌سنجی، سعی بر انتخاب بهترین تکنولوژی بوده است. گزینه انتخابی نیز باید ارتباط خوبی با تکنولوژی روز دنیا داشته باشد. با این حال نباید فراموش کرد که تحریم‌های ظالمانه دنیای غرب علیه ایران که در دوره‌ای خاص نیز شدت یافت، به یک عقب‌ماندگی تکنولوژیکی غیر قابل کتمان در برخی از صنایع معدنی کشور منتهی شد. علاوه بر تحریم‌های خارجی، موج‌سواری روی فرصت‌های برآمده از تحریم، باعث گرایش به سوی تکنولوژی چینی در بخش‌هایی از صنایع معدنی شد. این تمایل و کشش به سوی تکنولوژی چینی به‌ نوبه خود می‌تواند تبعاتی منفی برای معدن و صنایع معدنی کشور در پی داشته باشد. با این حال امید است که با گشایش‌هایی که در دوران پساتحریم برای کشور ایجاد شده است، عقب‌ماندگی‌های گذشته رفع و یک شکوفایی مناسب در بخش صنایع معدنی، به‌عنوان یکی بازوهای اصلی اقتصاد، مشاهده شود.

انتخاب تکنولوژی اروپایی

برای انتخاب تکنولوژی در یک بخش معدنی، پارامترهای متعددی در نظر گرفته می‌شود. مصرف انرژی و کنترل آلاینده‌های زیست‌محیطی از جمله پارامترهای تاثیرگذار در انتخاب هستند. در خصوص مصرف انرژی، باید خاطر نشان کرد که منطقه‌ای نظیر سیرجان و گل‌گهر یک منطقه بی‌آب به‌شمار می‌رود و مدیریت منابع آب در فراوری، در این منطقه حائز اهمیت است. از این‌رو سال‌ها است که در دنیا، صاحبان تکنولوژی در بخش فراوری معدن به مدیریت منابع آبی توجه کرده‌اند، در حالی که در ایران مدت بسیار کمی است که به این موضوع توجه شده است. متاسفانه موضوع آلاینده‌های زیست‌محیطی نیز همچون مصرف انرژی در کشور مورد غفلت قرار گرفته بود، اما در حال حاضر یکی از شرط‌های اساسی در انتخاب تکنولوژی، سازگاری آن با محیط‌ زیست برای ایجاد حداقل آلایندگی است. بنابراین حرکت به سمت تکنولوژی رایج در اروپا به‌دلیل توجه آن‌ها به مباحث زیست‌محیطی، انرژی، کاهش هزینه‌های تولید در مقایسه با چین اهمیت بالاتری دارد. به همین دلیل سرمایه‌گذاری روی تکنولوژی چینی در مقایسه با تکنولوژی اروپایی، هزینه کمتری خواهد داشت که این خود یک سراب و یک سیگنال گمراه‌کننده در انتخاب نوع تکنولوژی تلقی می‌شود. از این‌رو با در نظر گرفتن هزینه‌های بهره‌برداری یک بنگاه معدنی، دیده می‌شود که انتخاب تکنولوژی ارزانی که برای استفاده در یک واحد تولیدی به مدت حداقل 30 سال در نظر گرفته شده است، در نهایت به ضرر آن بنگاه تمام خواهد شد. با این تفاصیل انتخاب مناسب تکنولوژی در زمان نبود تحریم پیش ‌روی معادن کشور، اهمیت بالایی دارد. لازم به ذکر است که با وجود شرایط سخت تحریم دوره‌های گذشته، مجموعه گل‌گهر به این مسئله توجه داشته است و در انتخاب تکنولوژی واحدهای گندله‌سازی شماره 1 و 2 از انتخاب تکنولوژی چینی پرهیز کرده است. خوشبختانه نتایج مثبت حاصل شده می‌تواند به‌عنوان دستاوردی مناسب سرلوحه تمامی ارکان درگیر در صنایع کشور در زمینه انتخاب تکنولوژی قرار گیرد.

زنجیره کنترل کیفیت در مجتمع گل‌گهر

در حال حاضر با وجود چندین شرکت بزرگ در منطقه گل‌گهر، هسته اصلی گل‌گهر، به معدنکاری، تولید کنسانتره و گندله می‌پردازد و مراحل بعدی فولادسازی نیز برعهده سایر شرکت‌ها است. در این بین، می‌توان گفت که یکی از کلیدهای اساسی در بخش تولید یک معدن، ارتقای کیفیت محصول و برنامه‌های راهبردی آن است. این عامل در هر مجموعه‌ تولیدی، نقش اساسی و مهمی را ایفا می‌کند. بر همین اساس شعار «کیفیت، مسئولیت تمام افراد مجموعه است» مطرح شده است و زنجیره‌ تولید به‌طور کامل، درگیر مسائل کیفی می‌شود؛ به‌نحوی که یک مجموعه از برنامه‌های پایشی و تعیین مشتریان داخلی برای محصولات شرکت تعریف شده است که در آن هر بخش حاضر، مسئول کنترل کیفی بخش قبل از خود خواهد بود. این امر باعث شده است که تمامی بخش‌ها یک دستورالعمل مشخص و مدون داشته باشند و در حوزه کیفیت از تکلیف خود آگاه شوند. علاوه بر این در برخی از واحدها، طرح‌های با ساختار معیوب، مجدداً بازبینی و پروژه‌های اصلاحی در راستای بهبود کیفیت آن‌ها تعریف و اجرا شده‌اند. در حال حاضر با مجموعه اقدامات انجام شده، کیفیت محصول تولیدی گل‌گهر افزایش یافته است و پارامترهای کیفی محصولات تولیدی به استانداردهای جهانی صنایع معدنی و مواد اولیه صنعت فولاد نزدیک هستند. این امر به‌نوبه خود جای امیدواری و بالندگی دارد.

استانداردسازی یک چرخه جاری در مجتمع گل‌گهر

همواره استانداردهایی برای تولید کنسانتره و گندله تعریف می‌شود که چگونگی تعریف این استانداردها و نحوه اجرای آن‌ها در گل‌گهر را می‌توان بر اساس نیاز صنایع پایین‌دستی شرح داد؛ به‌عنوان مثال پارامترهایی مانند میزان سولفور، فسفر، اکسید آهن، آهن خالص، سختی، اندیس سایش گندله تولیدی و... مواردی است که می‌تواند مورد توجه صنایع پایین‌دستی قرار بگیرد. این پارامترهای کیفی در جلب رضایت یک مشتری‌ نظیر واحد آهن‌ اسنفجی و همین‌طور مراحل بعدی چرخه تولید فولاد، تاثیرگذارند. به‌عنوان مثال بر اساس پارامترهای یادشده، استاندارد میزان آهن موجود در گندله به‌عنوان یک شرط الزامی در واحد پیشین آن، یعنی واحدهای تولید کنسانتره، اعمال می‌شود و واحد یادشده نباید محصولی با حد کمتر از میزان مجاز تعریف شده در واحد گندله‌سازی تولید کند. این روند به همین ترتیب به واحد قبلی تولید کنسانتره، یعنی بخش معدن، نیز سرایت کرده است و طبق آن بخش معدن باید خوراکی را به واحد کنسانتره تحویل دهد که نیاز واحد گندله‌سازی را تامین کند. این نوع دستورالعمل‌ها در تمامی بخش‌ها به یک فرایند جاری تبدیل شده است. علاوه بر این فرایند، یک کمیته کنترل کیفیت از تمامی بخش‌ها نظیر آزمایشگاه، بخش تولید، فراوری، دفتر فنی و... تشکیل شده است و تمامی مشکلات بخش کیفی و بازرگانی را مورد ارزیابی قرار می‌دهد.

تزریق مناسب نقدینگی و دانش فنی موثر در اجرای پروژه‌ها

مجموعه گل‌گهر در راه‌اندازی پروژه‌های اخیر خود به‌خوبی عمل کرد و تاخیر چندانی نداشت. این موفقیت در حالی رخ داد  که رکود اقتصادی شدیدی از نیمه دوم سال 1393 گریبانگیر واحدهای تولیدی بود و این مسئله اثر منفی بسیار زیادی بر میزان نقدینگی گل‌گهر داشت. از سوی دیگر در اردیبهشت سال 1394 تغییر مدیریتی مجموعه گل‌گهر نیز می‌توانست باعث اختلال در روند طرح‌های توسعه باشد که خوشبختانه با توجه به سابقه بسیار درخشان مدیرعامل فعلی جناب آقای مهندس تقی‌زاده در صنعت فولاد کشور، هیچ یک از پروژه‌های منطقه متوقف نشد و با شدت و حدت بیشتری پیگیری گردید. با تزریق نقدینگی مناسب به پروژه گندله‌سازی شماره 2 گل‌گهر عملاً صنایع فولادی را از واردات گندله بی‌نیاز ساخت و این امر هم منشاء خیر و برکت برای مجموعه گل‌گهر و هم اقتصاد کلان فولادی کشور خواهد بود. از طرف دیگر، دانش فنی موجود در مجموعه کارفرما، مشاوران، پیمان‌کاران، تامین‌کنندگان تکنولوژی، به انجام پروژه در بازه زمانی مشخص خود و هزینه تعریف شده کمک شایانی کرد. ازاین‌رو می‌توان گفت که دو عامل، تزریق مناسب نقدینگی و دانش فنی بر اجرای پروژه‌ها تاثیر بسزایی دارند؛ به‌تبع آن نیز پروژه‌های آتی، از این عوامل برای اجرای سریع‌ بهره‌مند خواهند شد.

مجتمع گل‌گهر و صیانت از انرژی

متاسفانه در کشور، طی چندین سال‌ گذشته، انرژی به‌صورت ارزان و حتی با کمی اغماض می‌توان گفت رایگان در دسترس همه بود. امری که در کمتر جایی از دنیا رخ می‌دهد. به‌عنوان مثال متاسفانه از آب مصرفی که در تمامی واحدهای مسکونی کشور که به‌عنوان یک آب باکیفیت تلقی می‌شود، برای شست‌وشوی خودرو استفاده می‌شود. علاوه بر آن بیش از 90 درصد از آب کشور به‌دلیل استفاده از روش غرق‌آبی در بخش کشاورزی کشور به هدر می‌رود. ازاین‌رو در پنج سال اخیر، توجه به تامین و مصرف صحیح  انرژی به‌ویژه در مورد آب به‌دلیل قرارگیری مجتمع گل‌گهر در یک منطقه کم‌آب، مورد توجه قرار گرفته است. از طرفی به‌دلیل خصوصیات سنگ آهن گل‌گهر، همچون 20 سال گذشته روش خشک در بخش فراوری به‌کار گرفته نمی‌شود. بنابراین به اجبار باید به سمت فرایند تر حرکت کرد و این امر خود نیازمند تامین آب است. به همین دلیل طرح برگشت و بازیافت آب از واحدهای معدنی موجود در واحد گل‌گهر اجرا شده و بیش از 90 لیتر بر ثانیه به چرخه تولید بازگردانده می‌شود که حدود 20 درصد از مصارف منطقه را تامین می‌کند. همچنین در بخش تولید کنسانتره، آب شور جایگزین آب شیرین شده است. البته در بخش آهن اسفنجی به‌دلیل مشکلات ناشی از سختی آب، این جایگزینی با محدودیت‌هایی مواجه است. علاوه بر موضوع آب، شبکه برق مجموعه گل‌گهر نیز با پایداری شبکه، بهینه‌سازی شده و قطعی برق و شوک‌های برآمده از آن کاهش یافته است. تاسیس نیروگاه 50 کیلوواتی خورشیدی برای تامین برق واحد اداری و قرار دادن درایو روی موتورهای الکتریکی نیز از دیگر اقدامات در بهینه‌سازی مصرف برق به‌شمار می‌روند. ازاین‌رو با توجه به بهینه‌سازی مسائل زیرساختی، یک دستورالعمل صیانت از انرژی برای پیمانکاران واحد معدنی گل‌گهر تعریف شده است و به‌صورت ماهانه پایش می‌شود. به‌گونه‌ای که واحدهای با مصرف بیش از حد مجاز جریمه و بالعکس واحدهای با مصرف کمتر تشویق می‌شوند. لازم به ذکر است که اقدامات یاد شده، همگی در نقطه شروع خود هستند، اما با روند پیش‌ رو آینده خوبی در پی خواهد داشت