چشم‌انداز صنعت نفت شیل آمریکا؛ تولید افزایشی یا کاهشی؟

به گزارش می متالز، یک اندیشکده آمریکایی در گزارش خود اعلام کرد که تفکر غالب بازارهای انرژی مبنی بر اینکه صنعت نفت شیل آمریکا در آینده نیز رشدی انفجاری خواهد داشت، بر مبنای برخی فرضیات ناقص و بیش از حد خوش‌بینانه شکل گرفته است.

پیش‌بینی‌های اداره اطلاعات انرژی آمریکا (EIA) و آژانس بین‌المللی انرژی (IEA) که مقر آن در پاریس واقع شده، اغلب به‌عنوان مبنایی برای تعیین چشم‌انداز بازار انرژی در نظر گرفته می‌شود. بنگاه‌های اقتصادی و حتی دولت‌ها اغلب برای برنامه‌ریزی‌های سیاستی و سرمایه‌گذاری‌های بلندمدت به این پیش‌بینی‌ها استناد می‌کنند.

در این شرایط، اطمینان حاصل کردن از صحت و دقت آمارهای ارائه شده از سوی اداره اطلاعات انرژی آمریکا و آژانس بین‌المللی انرژی از اهمیت خاصی برخوردار است. اخیراً اندیشکده آمریکایی پُست کربن (Post Carbon Institute) که در حوزه مدیریت انرژی و تغییرات آب‌وهوایی فعالیت پژوهشی دارد، در گزارشی اعلام کرده است که مبنای پیش‌بینی‌های اداره اطلاعات انرژی آمریکا درباره چشم‌انداز صنعت نفت شیل این کشور تا سال 2050 به‌شدت خوش‌بینانه بوده و بسیار بعید است که این پیش‌بینی‌ها محقق شوند.

آمریکا در یک دهه اخیر تولید نفت خود را دو برابر کرده و در حال حاضر با تولید روزانه 12.5 میلیون بشکه نفت، بزرگترین تولیدکننده این محصول در جهان به شمار می‌رود. بخش عمده این رشد چشمگیر مرهون افزایش تولید نفت در میدان‌های نفتی بزرگی همچون باکن، پرمیان و ایگل فورد بوده است. بسیاری بر این باورند که در سال‌های آینده نیز این روند صعودی ادامه خواهد یافت.

اما لازم است بدانیم که چاه‌های نفت شیل پس از مدتی استخراج نفت از آنها، به‌سرعت دچار افت تولید می‌شوند که این افت تولید می‌تواند تنها ظرف چند سال به 75 تا 90 درصد برسد. به همین دلیل افزایش تولید مستلزم حفاری مداوم است. از طرفی به گفته دیوید هیوز از اندیشکده پست کربن (PCI)، میادین نفت شیل از لحاظ کیفی تفاوت‌های قابل‌توجهی با یکدیگر دارند و میادین نفتی پربازده که اصطلاحاً «sweet spots» خوانده می‌شوند، تنها 20 درصد از این میادین را تشکیل می‌دهند.

پس از سقوط قیمت جهانی نفت در سال 2014، شرکت‌های تولیدکننده نفت شیل در آمریکا برای بهره‌برداری از میادین نفتی پربازده هجوم بردند. آنها ابتدا روی سودآورترین چاه‌های نفت تمرکز کردند تا از این طریق هزینه‌های خود را کاهش و تولیدشان را افزایش دهند؛ اما این رویکرد در ادامه به مشکل منجر شد. تعداد چاه‌های نفت در میادین پربازده به‌سرعت افزایش یافت و این میادین اشباع شدند. از سوی دیگر استخراج نفت از سایر میادین مستلزم سرمایه‌گذاری‌های هنگفتی بود و برای توجه این سرمایه‌گذاری‌ها نیز قیمت نفت باید از حد مشخصی فراتر می‌رفت.

اگرچه انتخاب میادین نفتی پربازده امکان افزایش سریع تولید را فراهم می‌کنند، اما افزایش سریع‌تر سطح تولید لزوماً بدین معنا نیست که در نهایت نفت بیشتری استخراج خواهد شد. دیوید هیوز همچنین تأکید می‌کند که افزایش بهره‌وری در صنعت نفت نیز یک روند همیشگی نیست. وی می‌نویسد: «این صنعت با کمک راهکارهایی همچون حفاری افقی، استفاده از آب و ماسه‌های مقام و همچنین افزایش تعداد مراحل شکست هیدرولیکی توانسته است بهره‌وری خود را افزایش دهد. این پیشرفت‌ها را نمی‌توان انکار کرد، اما محدودیت‌های فناوری و بهره‌برداری بیش از حد از میادین پربازده اکنون مشهودتر شده است. با کاهش بهره‌وری چاه‌های نفت جدید در این میادین، تولیدکنندگان سعی می‌کنند با استفاده از فناوری‌های تهاجمی و حفاری افقی، برداشت نفت از هر چاه را افزایش دهند. اما این کار تنها تعداد چاه‌های موردنیاز را کاهش می‌دهد و لزوماً سطح برداشت از یک میدان را افزایش نخواهد داد. در واقع این شیوه‌ها تنها باعث می‌شود که نفت یک میدان با سرعت بیشتری استخراج شود.»

اندیشکده پست کربن در گزارش خود وضعیت 13 میدان بزرگ نفت شیل در آمریکا را بررسی کرده و به این نتیجه رسیده است که رشد تولید نفت در برخی از این میادین متوقف شده و در برخی دیگر نیز حتی تولید رو به کاهش نهاده است. دیوید هیوز می‌گوید آژانس اطلاعات انرژی آمریکا در مورد چشم‌انداز 9 میدان از 13 میدان فوق، به‌طور افراطی خوش‌بین است؛ در مورد 3 میدان بیش از حد خوش‌بین است و در مورد یک میدان نیز نسبتاً خوش‌بین است.

دیوید هیوز که بیش از چهار دهه پژوهش در حوزه انرژی را در کارنامه دارد، یادآور می‌شود که در برخی موارد اداره اطلاعات انرژی آمریکا به حدی خوش‌بین است که فرض می‌کند در افق 2050 ذخایر نفتی تثبیت‌شده این کشور تا آخرین قطره قابل استحصال خواهد بود و هم‌زمان بخش زیادی از ذخایر تثبیت‌نشده نیز استخراج خواهد شد.

گذشته از مسائل فنی و زمین‌شناختی، نباید فراموش کرد که سیاست‌های آب‌وهوایی دولت‌های آینده آمریکا نیز می‌تواند باعث شود که بخشی از ذخایر نفتی این کشور در جای خود باقی بماند. اگر دولت‌های آینده آمریکا تصمیم بگیرند که انتشار گازهای گلخانه‌ای در این کشور کاهش یابد، آن‌گاه احتمال تحقق پیش‌بینی‌های اداره اطلاعات انرژی آمریکا درباره تولید نفت و گاز شیل در افق 2050 حتی کمتر هم خواهد شد.