لزوم تمرکز بر معادن زیرزمینی

به گزارش می متالز، با توجه به اینکه با اطلاعات اکتشافی که تاکنون به‌دست آمده، در ایران، ذخایر سطحی بزرگ که امکان بهره‌برداری به‌طور روباز را داشته باشند، در بسیاری از موارد ضعیف برآوردشده و ذخایر اکتشاف‌شده نیز مشکلات محیط‌زیستی، تداخل در محدوده‌های روستایی، آبخیزداری، مشکلات ساکنان اطراف محدوده معدنی و... را دارند؛ بنابراین نمی‌توان به آینده آنها چندان امیدوار بود. در این صورت زمانی که استخراج روباز در معادن بزرگ اقتصادی نباشد و پیت معدن به مرحله نهایی خود رسیده باشد، رویکرد باید به سوی معدنکاری زیرزمینی باشد و معادن بزرگ کشور ما نیز در این مسیر باید از همین حالا برنامه‌ریزی‌های لازم را در نظر قرار دهند.
نکته مهم این است که انتقال و بهره‌برداری معادن از روباز به زیرزمینی دارای ویژگی‌های خاص خود است. از جمله اینکه طراحی معادن روباز از پیچیدگی کمتری برخوردار است اما در معادن زیر زمینی طراحی و بهره‌برداری از ذخایر مشکلات بیشتری دارد، به‌طوری‌که به‌دلیل پیچیدگی‌هایی که در این روش‌ها وجود دارد، لازم است که مهندس یا مهندسان طراح در کارنامه خود تجربه مناسب کار عملی در معادن زیرزمینی را داشته باشند و درحال‌حاضر رایانه و نرم‌افزارهای مختلف به تنهایی قادر به ارائه طرح‌های آماده‌سازی و استخراج مناسب و مطمئن نیستند. خوشبختانه در چند دهه گذشته رشد چشمگیری در حفاری تونل‌ها انجام‌شده و با استفاده از دستگاه‌های مدرن و نرم‌افزار‌ها برای طراحی و نگهداری تونل‌ها بسیاری از مشکلات را حل شده و امکان حفر تونل‌ها با هر مقطعی در کم‌ترین زمان را فراهم آمده است. نکته مهم این است که در طراحی تونل‌های معدنی باید مهندسان به نکاتی توجه داشته باشند که تنها با تجربه عملی در معاد ن زیرزمینی به‌دست می‌آید و باید به آنها توجه کامل داشت و در طراحی از آنها استفاده کرد.
همچنین در طراحی معادن بزرگ زیرزمینی باید یک گروه با تجربه عملی بلندمدت به سرپرستی یک مهندس با تجربه بالا در طراحی و آماده‌سازی و استخراج حضور داشته باشد که کار‌های گروه را کنترل و تایید کند. این تیم شامل مهندس معدن با تجربه کار در معادن زیر زمینی، مهندس معدن با تجربه برای تهویه، مهندس معدن با تجربه برای آماده‌سازی و استخراج و مهندس معدن با تجربه زهکشی و گاه مهندس عمران نیز است.
در مجموع بر اساس تجربیات داخلی و خارجی همچنین با توجه به شرایط سخت و احتمال بیشتر برای حوادث گوناگون کارفرمایان مزایای مادی زیادی را به شغل‌های زیر زمینی اختصاص داده‌اند، با این وجود حرفه‌های معدنی زیرزمینی علاقه‌مندان زیادی نداشته و در ایران هم شمار مهندسان معدنی که مایل به کار عملی و جدی و بلند‌مدت در معادن زیرزمینی باشند، بسیار کمتر از معادن روباز بوده و بیشتر تکنسین‌ها و استادکاران با تجربه عملیات زیرزمینی را راهبری می‌کنند و مهندسان معدن، با تجربه بلند‌مدت در کار‌های زیرزمینی که قادر به طراحی‌های معادن بزرگ زیرزمینی و در این بخش صاحب‌نظر هستند در اقلیت قرار می‌گیرند. همچنین استخراج از معادن زیرزمینی در صورتی که نیاز به حفظ حجم بالای تولید بالا باشد، به برنامه‌ریزی برای روش‌های استخراجی کلان و بیشتر تخریب بزرگ (بلاک‌کیوینگ) دارد و با توجه به گستردگی روش تخریب بزرگ در معادن زیرزمینی می‌توان وزن تمامی روش‌های دیگر استخراج را در یک کفه ترازو و روش تخریب بزرگ را در کفه دیگر قرار داد. طراحی و آماده‌سازی استخراج زیرزمینی با روش تخریب بزرگ نیاز به رعایت موارد زیادی دارد که نیاز به گروهی متخصص با تجربه در کارهای زیرزمینی با بکارگیری تجهیزات و ماشین‌آلات خاص دارد. از همه مهم‌تر طراحی و آماده‌سازی و به بهره‌برداری رسیدن این مدل استخراج مواد معدنی نیاز به زمانی طولانی دارد و در ایران پیش‌بینی می‌شود تا دو دهه آینده ذخایر قابل استخراج اقتصادی بیشتر معادن روباز بزرگ به پایان برسد. برای حفظ تولید از هم اکنون باید به فکر بوده و تدارکات اولیه را برای اجرای طرح‌های بزرگ زیرزمینی معادن بزرگ فراهم کرد.

بهرام فرزاد - کارشناس معدن