۶ اشتباه در اصلاح قیمت حامل‌های انرژی/ قیمت بنزین دوباره کم‌ارزش می‌شود

به گزارش می متالز، پویا ناظران، اقتصاددان در جدیدترین تحلیلی که در کانال تلگرامی خود منتشر کرده به عملکرد اقتصادی کشور پرداخته و آن را چه از نظر رشد اقتصادی، چه از نظر عدالت اقتصادی و چه از نظر تورمی غیرقابل دفاع عنوان کرده است که شرایط نامطلوب اقتصادی، بیش از آن که نتیجه سیاستگذاری‌های غلط بوده باشد، نتیجه تکرار چند باره آن سیاست‌هاست.

وی معتقد است: اصلاح اخیر دولت در بازار بنزین، یک نمونه از سیاستگذاری‌ است که اشتباهات گذشته در آن تکرار شده است. در اقتصادی با بیش از ۲۵ درصد رشد سالانه نقدینگی، افزایش قیمت بنزین غیرقابل اجتناب است. افزایش قیمت هفته گذشته به خودی خود اشتباه نبود، اما نحوه افزایش قیمت اشتباه بود. به طور مشخص، شش اشتباه تکراری در این سیاست دیده می‌شود.

۱- پشتوانه یارانه سوخت، نفت ملی است. هیچ یک از ما حقی بیش از دیگران بر این نفت نداریم. در گذشته، همواره یارانه در قیمت بنزین پنهان می‌شد و سهمیه بنزین به خودرو تعلق می‌گرفت، یعنی به خودرودارها حق بیشتری می‌دادیم. از آنجا که بیش از نیمی از خانوارها خودرو ندارند، و عموما هم در دهک‌های فقیرتر قرار دارند، این سیاست باعث تشدید فقر در دهک‌های فقیر می‌شد. اگر از این اشتباه درس گرفته بودیم، این بار کل یارانه را به صورت نقدی بین مردم توزیع می‌کردیم، تا نیمه فقیر جامعه یارانه‌ای هم اندازه نیمه ثروتمند دریافت کند.

۲- اقتصادی با رشد بالای نقدینگی و متعاقبا تورم بالا داریم. لذا قدرت خرید یارانه ثابت، به مرور کم می‌شود. یارانه ثابت، یکی از اشتباهات طرح هدفمندسازی یارانه‌ها بود. اشتباهی که اگر ازش درس گرفته بودیم، به جای یارانه ثابت، این بار یارانه‌ای شناور متناسب با تورم، تعیین می‌کردیم تا با گذشت زمان، به معیشت مردم فشار نیاد.

۳- هدفمندسازی یارانه‌ها، ایده‌ قابل دفاعی بود که به خاطر اجرای غلط در دولت دهم، به یک بحران تورمی منجر شد. یکی از اشتباهات در اجرای آن، تراز نکردن یارانه توزیعی با عواید حاصل از اصلاح قیمت‌ها بود. دولت متعهد به پرداخت یارانه‌ای ثابت شد، اما عواید حاصل از اصلاح قیمت‌ها کفاف پرداخت آن میزان یارانه را نمی‌داد. لذا فشار یارانه‌ها به بودجه منتقل شد، که نهایتا به تورم و تشدید اختلاف طبقاتی منجر شد. باید از این اشتباه درس می‌گرفتیم و این بار یارانه نقدی را به شکل تابعی از عواید اصلاح قیمت تعریف می‌کردیم.

 متهم اصلی مصرف بنزین در ایران

۴- وقتی قیمت ثابتی برای بنزین تعیین می‌شود، رشد سریع نقدینگی و تورم بالا در طول زمان باعث می‌شود بنزین نسبت به دیگر کالاها ارزان و مجددا یارانه‌ای شود. به جای تعیین یک قیمت ثابت برای بنزین، مناسب‌تر است که یک ساز و کار کشف قیمت طراحی شود تا قیمت بنزین، تعادلی و خوداصلاح باشد. تعیین قیمت ثابت بنزین، اشتباهی است که در نیم قرن گذشته، ۱۹ بار تکرار شده است و هر بار مجلس و دولت زمان و توان بسیاری صرف تعیین این قیمت ثابت کرده‌اند.

۵- از سال ۱۳۴۳ تا حالا، بارها قیمت بنزین را جهشی افزایش دادیم و عوارض اجتماعی‌اش را هم دیده‌ایم که شوک دادن به اقتصاد اشتباه بود، اما مجددا این اشتباه را تکرار کردیم. بهتر بود دولت به جای غافلگیر کردن مردم در نیمه شب پنجشنبه، اصلاح قیمت بنزین را تدریجی و پیش‌بینی‌پذیر می‌کرد.

۶- دو سال است که کارشناسان متعددی در مرکز بررسی‌های استراتژیک، مرکز پژوهش‌های مجلس، دانشگاه‌ها و اندیشکده‌ها زمان بسیاری را صرف آسیب‌شناسی اقدامات گذشته، درس گرفتن از آن اشتباهات و طراحی سیاست‌های مناسب برای بازار انرژی کرده‌اند؛ اما دولت بی‌اعتنا به مطالعات کارشناسی، دو نرخ هزار و ۵۰۰ تومان و سه هزار تومان را تصویب کرده است. بی‌اعتنایی به مطالعات کارشناسی و تصویب سیاست‌های خلق‌الساعه، تکراری‌ترین اشتباه در سیاستگذاری‌های اقتصادی کشور بوده و هست.

توصیه این نوشتار برای بهبود عملکرد اقتصاد کشور این است که لازم نیست سیاست‌گذاری اشتباه نکنیم، بلکه فقط کافی است با درس گرفتن از گذشته، سیاست‌های اشتباه را تکرار نکنیم. علی‌رغم اینکه دولت کنونی منتقد عملکرد دولت دهم بود، اما از اشتباهات آن دولت درس نگرفته و همان مسیر سیاستگذاری را حتی در شکل بدتری طی می‌کند. علی‌رغم همه کاستی‌های طرح دولت برای بازار بنزین، در حال حاضر بهترین اقدام رفع اشکالات این طرحه است.

در پایان این پست پویا ناظران اشاره شده که علاوه بر او، بهرنگ کمالی، دکترای اقتصاد دانشگاه پنسیلوانیا و محمد ماشین‌چیان، پژوهشگر اقتصادی هم مشارکت داشته‌اند.