سیاست‌گذاری‌های حوزه ساخت‌وساز، عامل نوسان بازار محصولات فولادی

به گزارش می متالز، صنعت فولاد کشور طی یکی دو سال اخیر، نوسانات قابل توجهی را در زمینه قیمت و مصرف پشت سر گذاشت و به همین دلیل در سال جاری تولید محصولات فولادی (تیرآهن، نبشی، ناودانی و...) با نوسان همراه بوده است. سیاست‌گذاری‌های متناقض دولت و تعدد واحدهای تولیدی در این حوزه که عموما ظرفیت‌های بسیار پایینی دارند، باعث ایجاد نوسان و سرگردانی بازار محصولات طویل فولادی در یکی دو سال اخیر شده است. هر چند که هنوز رکود بر صنایع مصرف‌کننده فولاد در کشور حاکم است.

همانطور که در نمودار 1 مشخص است، طبق گزارش انجمن تولیدکنندگان فولاد ایران، در سال 1396 میزان تولید محصولات فولادی 17 میلیون و 252 هزار تن بود که هشت میلیون و 225 هزار تن از آن یعنی حدود 45 درصد به محصولات طویل فولادی مانند تیرآهن، میلگرد و سایر مقاطع اختصاص داشت. در سال 1397 تولید محصولات فولادی 11 درصد رشد کرد ولی در بخش تیرآهن و مقاطع فولادی شاهد کاهش تولید بودیم زیرا بیشترین میزان تولید به میلگرد اختصاص داشت. تولید محصولات فولادی طویل در این سال به 9 میلیون و 630 هزار تن رسید که رشد 17 درصدی را نسبت به سال 96 نشان می‌دهد.

نمودار 2 میزان تولید مقاطع فولادی را در دو سال اخیر نشان می‌دهد. همان‌طور که در این نمودار مشاهده می‌شود، در سال 96 میزان تولید تیرآهن در کشور به یک میلیون و 123 هزار تن رسید. علاوه بر این میزان تولید سایر مقاطع فولادی نیز 859 هزار تن بود. در سال 97 میزان تولید تیرآهن هشت درصد کاهش یافت و به یک میلیون و 35 هزار تن رسید. تولید مقاطع فولادی نیز با کاهش همراه بود؛ به‌طوری که افت 10 درصدی را در این بخش شاهد بودیم و تولید مقاطع فولادی 769 هزار تن به ثبت رسید.

نمودار 3 حاکی از آن است که در سه ماه ابتدای سال جاری شاهد رشد تولید انواع محصولات فولادی، به ویژه محصولات طویل بودیم. به‌طوری که میزان تولید این محصولات با رشد 16 درصدی، از چهار میلیون و 559 هزار تن در سه ماه ابتدای 97 به 5 میلیون و 271 هزار تن رسید. در میان مقاطع طویل فولادی، میزان تولید تیرآهن با رشد 22 درصدی نسبت به سال 1397 که میزان تولید 246 هزار تن بود، به 301 هزار تن رسید اما در بخش مقاطع شاهد کاهش یک درصدی تولید بودیم و میزان تولید این محصولات از 205 هزار تن در سال 96، به 203 هزار تن در سه ماهه اول سال جاری رسید.

نمودار 4 سهم هر یک از محصولات فولادی را نشان می‌دهد. در سال 97 تیرآهن 5.4 درصد، میلگرد 41 درصد و مقاطع فولادی 4 درصد از میزان تولید محصولات فولادی را به خود اختصاص دادند. در سه ماه ابتدایی سال جاری سهم تیرآهن از محصولات فولادی 5.1 درصد، میلگرد 34.8 درصد و سایر مقاطع تنها 3.4 درصد بود.

ذوب آهن بزرگ‌ترین نقش‌آفرین مقاطع طویل فولادی

نقش‌آفرین اصلی تیرآهن و مقاطع فولادی از این دست چندان زیاد نیستند و آمار تولید این محصولات گویای این موضوع است. بزرگ‌ترین تولیدکننده تیرآهن و مقاطع فولادی در کشور ذوب آهن است که ظرفیت تولید محصولات در شرکت یاد شده به حدود سه میلیون و 600 هزار تن می‌رسد، در حالی که تولید ذوب آهن در سال 96 به دو میلیون و 180 هزار تن (مجموع شمش، میلگرد، تیرآهن، مقاطع و سایر محصولات فولادی) رسید. ذوب آهن در سال 97 رشد تولید چندانی را تجربه نکرد و توانست دو میلیون و 181 هزار تن محصول تولید کند. این شرکت در حال حاضر بزرگ‌ترین تولیدکننده تیرآهن کشور است.

نمودار 5 حاکی از آن است که طبق گزارش ماهانه ذوب آهن به کدال، این شرکت در سال 96، 743 هزار و 218 تن تیرآهن، 508 هزار و 756 تن میلگرد، 17 هزار و 600 تن مقاطع فولادی، سه هزار و 554 تن ریل، 93 هزار و 404 تن کلاف و 813 هزار و 706 تن شمش کالایی تولید کرد. در سال 97 با توجه به جریان بازار، میزان تولید محصولات فولادی در این شرکت با رشد همراه بود اما از میزان تولید شمش(کالایی) توسط این شرکت کاسته شد. به این صورت که میزان تولید تیرآهن در ذوب آهن 744 هزار و 837 تن، میلگرد 610 هزار و 912 تن، سایر مقاطع 31 هزار و 513 تن، کلاف 67 هزار و 884 تن و شمش کالایی 724 هزار و 280 تن بوده است. به این ترتیب در بخش شمش کالایی و کلاف شاهد کاهش تولید و در سایر محصولات شاهد رشد بوده‌ایم.

ذوب آهن در سال جاری به روند رو به رشد تولید محصولات فولادی خود ادامه داد. نمودار 6 گویای همین موضوع است. با توجه به اینکه آمار پنج ماه ابتدای سال جاری توسط ذوب آهن منتشر شد، اما در این گزارش سه ماهه مورد بررسی قرار می‌گیرد تا با آمار کلی کشور ارائه شده توسط انجمن تولیدکنندگان فولاد قابل مقایسه باشد.

ذوب آهن در سه ماه ابتدای سال جاری 230 هزار و 867 تن تیرآهن، 150 هزار و 135 تن میلگرد، 179 هزار و 140 تن شمش کالایی، 16 هزار و 586 تن کلاف، سه هزار و 450 تن ریل و 17 هزار و 89 تن سایر محصولات تولید کرد. در مدت مشابه سال 97 ذوب آهن توانسته بود 181 هزار و 332 تن تیرآهن، 130 هزار و 342 تن میلگرد، 219 هزار و 339 تن شمش کالایی، 25 هزار و 967 تن کلاف، 9 هزار و 473 هزار تن مقاطع فولادی تولید کند. لازم به ذکر است که این شرکت در 3 ماه ابتدای سال گذشته ریل تولید نکرد.

هر چند که ذوب آهن مهم‌ترین نقش را در تولید محصولات طویل فولادی دارد اما نباید فراموش شود که ظرفیت تولید این شرکت حدود 3.6 میلیون تن است و تولید حدود 2.2 میلیون محصولات فولادی، نشان از 1.4 میلیون تن ظرفیت خالی در این شرکت دارد. به‌عنوان مثال ظرفیت تولید تیرآهن در ذوب آهن حدود یک میلیون و 900 هزار تن است، در حالی که تولید این محصول در شرکت مورد نظر در سال 97 به 745 هزار تن رسید. این میزان تولید می‌توانست علاوه بر تامین به‌موقع مواد اولیه، با مصرف داخلی و فعال شدن پروژه‌های عمرانی افزایش یابد اما رکود حاکم بر ساخت‌وساز و عدم تخصیص بودجه‌های عمرانی بنا به دلایل مختلف، نه‌تنها ظرفیت ذوب آهن، بلکه تقریبا تمام شرکت‌های حوزه مقاطع طویل فولادی را خالی گذاشته است. اتفاقی که می‌تواند در درازمدت به فاجعه بزرگی در این صنعت بدل شود و زیان‌دهی و احتمالا تعطیلی برای برخی واحدهای فولادی به همراه داشته باشد.