ضعف فناوری مانع رشد عناصر نادر خاکی است

به گزارش می متالز، این عناصر در صنایع شیشه، پتروشیمی، خودرو، باتری قابل شارژ و صنایع نظامی اهمیت بالایی دارد. ایران اکنون در بخش استحصال عناصر نادر خاکی مشکل دانش و فناوری دارد و برخلاف پیش‌بینی‌ها هنوز نتوانسته است در این بخش به نتایج ارزشمندی دست یابد.
هرچند جمهوری اسلامی از نظر تحقیق و پی‌جویی عناصر نادر خاکی در بین کشورهای منطقه و خاورمیانه، رتبه نخست را به خود اختصاص داده است و سازمان‌هایی مثل سازمان زمین‌شناسی و ایمیدرو به دنبال شناسایی و رشد عناصر نادر خاکی در کشور بوده‌اند اما ایران از نظر دانش و فناوری در مقایسه با کشورهایی مثل چین فاصله زیادی دارد. روزگار معدن در این‌باره با کارشناسان گفت‌وگو کرده است.
 

استخراج عناصر نادر گران است

سرپرست معاونت اکتشاف سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات‌معدنی کشور با تعریف عناصر نادر خاکی گفت: منظور از عناصر نادر خاکی، عناصر شیمیایی است که مقدار آنها در پوسته زمین کم است و تنها در برخی از کانی‌ها وجود دارند.
محمدباقر دری، افزود: درواقع عناصر نادر خاکی ۱۷ عنصر را در برمی‌گیرد که در جدول مندلیف در گروه لانتانیتها قرار دارند. همچنین خاک‌های نادر را می‌توان به دو گروه سبک و سنگین تقسیم کرد که گروه دوم مقدار کمتراما ارزش بیشتری دارند.
وی در پاسخ به این سوال که اقدامات سازمان زمین‌شناسی برای رشد این عناصر در چه حد بوده است، اظهار کرد: ما وقتی کار اکتشافی را انجام می‌دهیم پیگیر یافتن عناصر مختلف هستیم.
بر این اساس از سال‌ها قبل، سازمان در طرح‌های اکتشافی خود بر روی خاک‌های نادر مطالعه کرده و تاکنون ۲ بار طرح اختصاصی برای این عناصر داشته است. هم‌اکنون همکاران سازمان در کرج طرحی را مطالعه می‌کنند که به دنبال آن در حال اکتشاف و پی‌جویی این عناصر هستند.  او تاکید کرد: علاوه بر طرحی که در کرج داریم هر کار اکتشافی که انجام می‌دهیم بررسی می‌کنیم که ببینیم چه عناصری را می‌توان شناسایی کرد.
دری با اشاره به اهمیت برداشت و فرآوری عناصر نادر گفت: این عناصر در سازندهای مختلف با ویژگی‌های مختلف می‌تواند جای داشته باشد؛ به‌طور مثال یک گروه از این عناصر در رسوبات هستند که ما در اکتشافات ژئوشیمی در استان یزد به آنها برخوردیم.  اما مسئله‌ مهم این است که باید به استحصال آنها توجه کرد که برای ما در حال حاضر ازنظر تکنیکی خیلی ‌به‌صرفه نیست.
او در پاسخ به این سوال که ضعف فرآوری و فناوری چقدر به رشد استفاده از این عناصر ضربه می‌زند، ‌گفت: باید به یک نکته توجه داشته باشیم، استخراج یک ماده معدنی باید با شرایط اقتصادی همراه باشد تا در مراحل بعدی بتوانیم قدم برداریم.
عناصر نادر خاکی کاربردهای مختلفی در صنایع ‌های‌تک، هوا فضا، الکترونیک، ساخت باتری‌های نسل جدید و... دارند اما در کشور ما به دلیل ضعف فرآوری و فناوری آن‌طور که باید رشد نکرده است.
سرپرست معاونت اکتشاف سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات‌معدنی کشور با اشاره به اینکه خیلی سخت است که در این عناصر ما به کشورهایی مثل چین برسیم تاکید کرد: چین درحال‌حاضر فناوری بسیار بالایی در این زمینه دارد که ما اصلا نمی‌توانیم شرایط فعلی‌مان را با آن مقایسه کنیم. ضمن اینکه چین دارای ذخایر زمین‌شناسی بسیار خوب، متنوع با عیار متفاوت از ذخایر ایران است.  به‌این‌ترتیب ما با این مقدار کم عناصر نادر خاکی نمی‌توانیم آنها را از داخل کانی‌ها و سنگ‌ها خارج کنیم.
 

دانش‌بنیان‌ها به دنبال روش‌های فرآوری

رضا جدیدی، مدیرکل دفتر برنامه‌ریزی و بودجه سازمان زمین‌شناسی درباره اینکه چقدر در ایران به عناصر نادر خاکی توجه شده است، گفت: عناصر نادر خاکی یک مفهوم نوین در بحث اکتشاف، استخراج و فرآوری در سطح دنیا است.
ایران تقریبا چند سال بعد از اینکه مفهوم عناصر نادر خاکی و کمیاب و استفاده از آنها در صنعت به‌ویژه در صنایع‌ های‌تک و فناوری مشخص شد کار اکتشاف و ظرفیت‌یابی را شروع کرد.
او با اشاره به مطالعات سازمان زمین‌شناسی گفت: سازمان زمین‌شناسی با بهره از متخصصان از ابتدای دهه ۹۰ بحث ظرفیت‌یابی عناصر خاکی را مطرح و خاستگاه این عناصر را در کشور بررسی کرد. سازمان در مرحله شناسایی اولیه به این نتیجه رسید که کشور ما از نظر حضور عناصر نادر کمیاب در وضعیت مناسبی قرار دارد.
مدیرکل دفتر برنامه‌ریزی و بودجه سازمان زمین‌شناسی ادامه داد: با مطالعاتی که در ایران مرکزی و جنوب کشور تاکنون انجام داده‌ایم به این نتیجه رسیدیم که ظرفیت‌های خوبی از نقطه‌ نظر وجود عناصر نادر خاکی به‌دست‌آمده، گزارش‌های مقدماتی آن آماده است لذا به دنبال تکمیل این مطالعات و انجام مطالعات تفصیلی برای این عناصر هستیم.
دراین‌بین باید اکتشاف و خاستگاه این مواد در کشور باشد تا بتوانیم در مقیاس مناسب دست به تامین مواد اولیه بزنیم و نسبت به انجام روش‌های پرعیار‌سازی و فرآوری آنها اقدام کنیم.
جدیدی بابیان اینکه اکتشاف این عناصر نیازمند دانش فنی و تجهیزات خاص است گفت: در برخی از موارد عناصر نادر خاکی را به‌عنوان عناصر همراه شناسایی می‌کردیم و توجه زیادی به آن‌ها نمی‌شد اما امروز که اهمیت و کاربرد آنها مشخص است باید به فرآوری آنها توجه کرد که البته کار ساده‌ای نیست و نیاز به دانش پیچیده و تجهیزات روز دارد.  او تاکید کرد: از همه مهم‌تر بحث استخراج و فرآوری این مواد است که باید در آن سرمایه‌گذاری شود.
مدیرکل دفتر برنامه‌ریزی و بودجه سازمان زمین‌شناسی با اشاره به ضعف کشور درزمینه دستیابی به صنایع‌ های‌تک گفت: متاسفانه تا پیش از این ما در تامین مواد اصلی و مواد اولیه مشکل داشته‌ایم.  امروز هم به آن شکلی که باید امکانات لازم را نداریم که بخواهیم استحصال کامل انجام دهیم. با وضع موجود این روند سخت و زمان‌بر است لذا باید با بهره از متخصصان داخلی چرخه را کوتاه‌تر کرده تا به نتیجه برسیم.
او تاکید کرد: ما عناصر نادر خاکی را فعلا در حد شناسایی و ظرفیت‌یابی پیش برده‌ایم و هنوز به مطالعات تفصیلی و عمیق نرسیده‌ایم. آنچه مهم است اینکه بعد از اکتشاف قطعا باید به سراغ نحوه استخراج و نحوه فرآوری برویم.
جدیدی در پایان با اشاره به نقش دانش‌بنیان‌ها اظهار کرد: امروز شرکت‌های دانش‌بنیان در ایران به دنبال روش‌های فرآوری هستند کما اینکه متخصصان سازمان زمین‌شناسی در دفتر کانه‌آرایی و فرآوری مواد معدنی نیز مطالعات آزمایشگاهی خود را انجام می‌دهند تا بتوانیم روی صنعتی‌سازی عناصر نادر کارکنیم.