ایران‌ خودرو دیزل و سایپا دیزل در خطر تعطیلی

به گزارش می متالز، وضعیت تولید تجاری‌ سازان کشور به هیچ وجه مساعد نیست، این مساله تبدیل به بار مضاعفی بر دوش شرکت‌های اصلی شده است.

در حال حاضر ایران‌ خودرو و سایپا با زیان انباشته هنگفتی رو به‌ رو هستند که بخشی از این زیان به دلیل وضعیت آشفته تجاری‌ سازان زیر مجموعه این شرکت‌ها است.

آنچه مشخص است تجاری‌ سازان در زمان طلایی برجام نیز نتوانستند طبق انتظاراتی که فضای حاصل از توافق جامع هسته‌ای برای شرکت‌های خودروساز ایجاد کرده بود، در انعقاد قراردادهای خارجی موفق عمل کنند.

به این ترتیب نباید انتظار تغییر و تحولات جدی آن هم در اوج‌ گیری تحریم‌ها از شرکت‌های یاد شده، داشت.

همانطور که عنوان شد دو شرکت ایران‌ خودرو و سایپا سال هاست که بار هزینه‌ای دو شرکت تجاری‌ساز خود را بردوش می‌کشند به‌ طوری‌ که ‌هاشم یکه‌ زارع، مدیرعامل پیشین ایران‌ خودرو سه سال پیش در مجمع سالانه ایران‌ خودرو با اشاره به زیان انباشته این شرکت یکی از دلایل اصلی در این زمینه را چالش تولید خودروهای تجاری طی سال‌های گذشته عنوان کرده بود.

وی حتی در اظهار نظری دیگر، بر واگذاری شرکت تجاری تحت تابعه اش تاکید کرده بود.

حال با توجه به فرا گیری تحریم‌ها و تاثیر گذاری آن بر خودروسازی کشور، هم اکنون دو شرکت ایران‌خودرو دیزل و سایپا دیزل در شرایط سختی به‌ سر می‌برند این در شرایطی است که هم اکنون دو شرکت یاد شده ظرفیت خالی برای تولید خودروهای تجاری دارند.

پیش از این نیز با مطرح شدن ابرپروژه اسقاط خودروهای سنگین، فعالیت مجدد این دو شرکت و همچنین استفاده از ظرفیت خالی آنها برای جایگزینی محصولات سنگین فرسوده پیش بینی شده بود حال آنکه تحریم‌ها مانعی برای تحقق اهداف در نظر گرفته شده بود.

حال این سوال مطرح است که آیا وضعیت تجاری‌سازان همیشه همین‌ طور بوده؟

در این زمینه برخی از تجاری‌ سازان مدعی هستند در دوران رونق خود نه تنها بار خاطر شرکت‌های مادر نبودند که یار شاطر بودند، حتی آنها معتقدند تجاری‌ سازان در دوره رونق خود به شرکت‌های مادر نقدینگی تزریق می‌کردند.

با تمام این احوال آمار و ارقامی که از سوی این شرکت‌ها در ارتباط با وضعیت تولید منتشر می‌شود گویای وضعیت نامساعد آنها است. چنانچه تغییری در روند تولید این شرکت‌ها ایجاد نشود، مشخص نیست تا چه زمانی منبع زیان انباشته خودرو سازان خواهند بود.

در این زمینه به نظر می‌رسد که مسوولان صنعتی کشور اگر نسخه نهضت داخلی‌سازی را برای سواری‌ سازان می‌پیچند باید برای تجاری‌ سازان نیز فکری کنند.

در این زمینه خیلی از دست اندرکاران تولید محصولات تجاری به ادامه تولید به شرط حضور شرکای بین‌ المللی تاکید می‌کنند. حال آنکه در شرایط کنونی به نظر می‌رسد این امر محقق نخواهد شد.

آمار تولید و چالش پیش‌ رو

حال به وضعیت تولید دو شرکت تجاری‌ ساز کشور می‌پردازیم. براساس گزارش ۶ ماهه‌ای که توسط ایران‌ خودرو دیزل و سایپا دیزل به سازمان بورس ارائه شده است. این دو شرکت با افت تولید چشمگیری نسبت به سال گذشته مواجه شده‌اند.

براساس این گزارش سایپا دیزل در ۶ ماهه ابتدای سال جاری تنها توانسته ۲۰۰ دستگاه از محصولات خود را در خطوط تولید نهایی کند. این میزان تولید چنانچه با آمار ۶ ماهه سال گذشته مقایسه شود، افت تولید ۹۰ درصدی را نشان می‌دهد.

تجاری‌ ساز زیر مجموعه شرکت خودرو سازی سایپا توانسته بود در ۶ ماه نخست سال گذشته ۲ هزار و ۱۶ دستگاه از انواع محصولات خود را تولید کند. در شرایطی این خودرو ساز در سال ۹۷ توانسته بود از ظرفیت تولید خود استفاده ببرد که شاهد هستیم در سال ۹۸، از میان ۷ محصول حاضر در سبد محصولات خود تنها تولید دو محصول را در دستور کار قرار داده است.

حال به سراغ وضعیت تولید در شرکت ایران‌ خودرو دیزل می‌رویم. زیرمجموعه تجاری‌ ساز ایران‌ خودرو در مدت زمان ۶ ماهه‌ای که از سال ۹۸ گذشته توانسته ۵۷۷ دستگاه از انواع خودروهای تجاری حاضر در سبد محصولات خود را تولید کند. این در حالی است که در مدت مشابه سال گذشته آبی پوشان پایتخت توانسته بودند ۹۵۱ دستگاه از محصولات سنگین خود را در خطوط تولید تکمیل کنند. بنابراین مقایسه این دو آمار تولید به ما نشان می‌دهد که زیر مجموعه تجاری‌ ساز ایران‌ خودرو با افت تولید ۳/ ۳۹ درصدی در این بخش رو به‌ رو بوده است.

البته این نکته نیز باید مورد توجه قرار بگیرد که در آمار ارائه شده توسط ایران‌خودرو دیزل به سازمان بورس شاهد هستیم که تولید آمبولانس، ون و وانت نیز آمده است.

با اضافه کردن آمار این نوع خودرو، جمع تولید محصولات ایران‌ خودرو دیزل در ۶ ماه ابتدایی سال جاری به هزار و ۸۷۰ دستگاه می‌رسد. این در حالی است که ایران‌ خودرو دیزل با احتساب آمبولانس، ون و وانت در ۶ ماه ابتدایی ۹۷ توانسته بود ۴ هزار و ۲۵۳ دستگاه از محصولات خود را تولید کند. بنابراین افت تولید این تجاری‌ ساز به ۵۶ درصد می‌رسد.

راهکار برون‌ رفت از وضعیت فعلی

اما مسیر برون‌ رفت از مشکلات تحریم در شرکت‌های تجاری‌ ساز چیست ؟ در این زمینه حسن کریمی‌ سنجری کارشناس خودرو به می‌گوید شرکت‌های تجاری‌ ساز در شرایط فعلی با سه چالش رو به‌ رو هستند.

چالش اول مدنظر این کارشناس افت فضای کسب‌ و‌ کار در دوران تحریم است. آن طور که کریمی‌ سنجری می‌گوید وضعیت حاکم بر اقتصاد کشور در دوران تحریم سبب شده تا کلیه فعالیت‌های عمرانی اعم از راه‌سازی، فعالیت‌های معدنی، ساختمان‌ سازی و همچنین صادرات و واردات به کما برود.

این مساله سبب می‌شود خودروهای تجاری کمتر مورد استفاده قرار گیرند و همین اتفاق روی وضعیت تولید و فروش تجاری‌ سازان اثرگذار است. مساله دیگر که کریمی‌ سنجری به آن اشاره می‌کند افزایش نرخ ارز است. این افزایش نیز به نوعی رهاورد تحریم‌ هاست و سبب می‌شود قیمت تمام‌ شده محصولات تولیدی در خطوط تولید شرکت‌های تجاری‌ ساز افزایش یابد.

این در حالی است که به دلیل کاهش فعالیت عملا بازار از متقاضی برای این خودروها خالی است. از دیگر سو در حالی شاهد افزایش قیمت هستیم که دست خریداران از دریافت هرگونه تسهیلاتی در این زمینه کوتاه است.

در همه جای دنیا چرخ شرکت‌های تجاری‌ ساز به کمک تسهیلات دهی به خریداران از طریق شبکه بانکی یا خود شرکت‌های تجاری‌ ساز می‌چرخد.

چالش تولید سومین چالش تجاری‌سازان است. همچنین چالش تولید به دلیل خروج شرکای خارجی و وابستگی به آنها اتفاق افتاده است. کریمی‌سنجری می‌گوید در حال حاضر پیدا کردن شرکای تجاری جدید با توجه به تنگ‌تر شدن حلقه تحریم‌ها تا حدودی غیرممکن به نظر می‌رسد.

بنابراین برای گذر از شرایط تحریمی شرکت‌های تجاری‌ ساز فعال باید به سمت طراحی یک پلت‌ فرم مشترک حرکت کنند. این کارشناس در پاسخ به این سوال که آیا امکان طراحی پلت‌ فرم در داخل کشور وجود دارد، می‌گوید برای طراحی پلت‌ فرم نیاز به طراحی قوای محرکه داریم. در حال حاضر تولید موتور ۴۵۷ با عمق داخلی‌ سازی بالا در داخل کشور امکان‌ پذیر است.

این کارشناس ادامه می‌دهد همچنین می‌توانیم گیربکس ZF را با توجه به تجربه‌ای که در داخل شرکت‌های تجاری‌ ساز وجود دارد، به تولید انبوه برسانیم. این کارشناس تصریح می‌کند شرکت‌های اکسل‌ ساز فعال در کشور وجود دارند که در شرایط فعلی می‌توانند به کمک تجاری‌ سازان بیایند.

کریمی‌ سنجری تاکید می‌کند طراحی پلت‌فرم مشترک علاوه بر اینکه سبب حل معضل شرکت‌های تجاری‌ساز در خطوط تولید می‌شود، قیمت تمام‌شده را به میزان قابل ملاحظه‌ای نیز کاهش می‌دهد. این کارشناس معتقد است کلید حل چالش تجاری‌ سازان در شرایط فعلی اجماع برای تولید پلت‌ فرم مشترک است.

البته کریمی‌سنجری معتقد است تجاری‌ سازان در بعد مدیریت و بازاریابی نیز مشکلات عدیده‌ای دارند که وزارت صمت به‌عنوان متولی کلان صنعت خودرو باید فکری به حال این دو چالش نیز بکند.

در این بین محمد رضا آقایی رئیس هیات‌ مدیره شرکت سایپا دیزل نیز در ارتباط با راهکار شرکت‌های تجاری ساز برای برون‌رفت از وضعیت فعلی به خبرنگار ما می‌گوید راهکار اول پیدا کردن شرکای جدید و همچنین تحکیم روابط با شرکایی است که پیش‌تر با تجاری‌سازان داخلی همکاری می‌کردند. وی تاکید می‌کند که این راهکار می‌تواند به‌ عنوان راهکاری کوتاه‌ مدت مدنظر مدیران تجاری ساز قرار گیرد.

آن طور که آقایی می‌گوید در راستای این راهکار می‌توان راهکار دوم را نیز تعریف کرد. راهکار دوم افزایش عمق داخلی‌ سازی محصولات تجاری است. البته داخلی‌ سازی برای تجاری‌ها با توجه به تیراژ کمی که این خودروها دارند، تبدیل به پاشنه آشیل آنها برای داخلی‌ سازی محسوب می‌شود.

رئیس هیات‌ مدیره سایپا دیزل در ادامه اظهارات خود به نقش نقدینگی برای به جریان انداختن راهکار اول تاکید می‌کند و می‌گوید در حال حاضر تجاری‌ سازان از وضعیت مناسب نقدینگی برخوردار نیستند. همین مساله سبب شده آنها در ترخیص قطعات مانده در گمرک با چالش‌هایی رو به‌ رو شوند همچنین برای سفارش‌ گذاری‌های جدید نیز دستشان بسته باشد.

چالش نقدینگی در شرایطی گریبان تجاری‌ سازان را گرفته است که آنها بدهی‌های سنگینی نیز به سیستم بانکی کشور دارند. آقایی معتقد است باید یک عزم ملی به‌ وجود آید و چالش‌های موجود در خطوط تولید تجاری‌سازان در سطوح بالاتر مورد بررسی و تعیین تکلیف قرار بگیرد.