مسیر بومی‌سازی در صنعت فولاد

به گزارش می متالز، در این خصوص این نکته را باید در نظر گرفت که بومی‌سازی که با اصطلاح Localization تعریف می‌شود، صرفا به این معنا نیست که یک محصول را چنان بسازیم یا چنان تغییر دهیم که در داخل کشور مورد استفاده قرار گیرد یا جایگزین نوع خارجی آن شود. درخصوص چگونگی فراهم کردن زمینه بومی‌سازی در صنعت فولاد، گفت‌وگویی داشتیم با اسدالله فرشاد، عضو هیات مدیره انجمن تولیدکنندگان فولاد که در ادامه می‌خوانید.

با توجه به تعاریف جهانی، بومی‌سازی را چگونه می‌توان تفسیر کرد؟

با توجه به تعاریفی که در این مقوله وجود دارد می‌توان گفت فرآیند بومی‌سازی فرآیند پیچیده‌ای است که با جهانی‌سازی (Globalization) ارتباط تنگاتنگی دارد و بومی‌سازی با عنایت به شرایط محیطی و جغرافیایی یا شرایط محصول یا خدمات فنی و مهندسی مفهوم محلی‌سازی، سفارشی‌سازی و جهانی‌سازی را دربر دارد و اساسا منجر به ایجاد استقلال و امنیت در استمرار تولید می‌شود. اما در این خصوص این سوال نیز مطرح می‌شود که در دنیا بومی‌سازی همواره با رویکرد جهانی پیگیری و اجرا می‌شود؟ درپاسخ به این پرسش نیز باید گفت در جهان امروز، توسعه پرشتاب فناوری‌ها جلب توجه می‌کند و کشورهای در حال توسعه برای انتقال ارزش‌های فناورانه مجدانه پیگیر این امر هستند؛ بنابراین اهداف بومی‌سازی باید بلندمدت و راهبردی باشند. از سوی دیگر، در فعالیت‌های تولیدی، فنی و صنعتی باید الزامات آموزشی مدنظر قرار گیرد و پروژه‌های فناورانه محور ارتباط صنعت و دانشگاه باشد.

برای رسیدن به هدف بومی‌سازی باید چه اهدافی را مدنظر قرار داد؟

در این خصوص می‌توان این موارد را مدنظر قرار داد: «توانمندی‌های فناورانه داخلی در صنعت و موسسات آموزش عالی به‌صورت مستمر مورد پایش قرار گیرند»، «نگاه سیاست‌گذاران صرفا نباید محافظت از شرکت‌ها و نیروهای بومی باشد، بلکه باید برنامه‌هایی ارائه شود که به پویایی صنعتی و توسعه فناوری با رویکرد افزایش رقابت‌پذیری در سطح بین‌المللی منجر شود»، «تقویت رقابت‌پذیری شرکت‌های داخلی مدنظر قرار گیرد و شرکت‌های بومی به شرکت‌های خارجی مشابه ترجیح داده شوند. البته باید توجه داشت که تکنولوژی‌های برتر اساسا در شرایط متعارف هم به کشورهای در حال توسعه انتقال داده نمی‌شوند زیرا فناوری عامل برتری و ابزار رقابت جهانی است». از طرفی تجربه نشان داده است که در شرایط مشکلات اقتصادی بعضی از شرکت‌ها که از فناوری‌های پیشرفته برخوردارند مجبور به انتقال واقعی فناوری هستند که باید مترصد چنین فرصت‌هایی نیز باشند. مثلا پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی امکان دسترسی به فناوری‌های متفاوتی به‌وجود آمد که حتی شرکت‌های غربی نیز در عرصه رقابت علمی و فناورانه جهان شرایط را به نفع ما و سایر کشورهای در حال توسعه ترسیم کردند. این مطلب نیز حائز اهمیت است که باید توجه ما معطوف به فناوری‌های به روز باشد نه فناوری‌های از رده خارج زیرا کشورهای صنعتی پیشرفته هیچ علاقه‌ای به واگذاری فناوری‌های مفید ندارند و در استفاده از ابزار تحریم و حتی نیروی قهرآمیز برای حفظ استیلا و اراده و برتری خود تردیدی ندارند، بنابراین باید با همت و تلاش خستگی‌ناپذیری دنبال دانش فنی و ارتقای سطح تکنولوژی باشیم.

آیا برنامه‌ریزی برای رسیدن به بومی‌سازی در صنعت آهن و فولاد کشور وجود دارد؟

نیل به خودکفایی و توسعه توانمندی‌ها و بومی‌سازی هنوز هم در صنعت آهن و فولاد امکان‌پذیر است، اما نیازمند زمان، سرمایه‌گذاری و اهتمام جمعی است. همان‌طور که بارها تاکید شده است، اگر همکاری دانشگاه‌ها و صنعت به‌عنوان دو قطب تحقیق و توسعه به‌طور جدی مدنظر قرار گیرد، قطعا در میان‌مدت می‌تواند تاثیرات شایانی برجا گذارد. همچنین مسوولان و دست‌اندرکاران این حوزه باید تلاش کنند تا بسترهای مناسب را برای رویارویی و تقابل متقاضیان و عرضه‌کنندگان فناوری‌های جدید ساخت داخل فراهم کنند. از جمله حمایت هر چه بیشتر از نمایشگاه‌ها و سمینارهای بومی‌سازی که فرصت مناسبی است برای شناخت و ارائه توانمندی‌های ساخت داخل در بخش تجهیزات، مهندسی، پیمانکاران ساخت، نصب و راه‌اندازی زنجیره فولاد. در حقیقت پتانسیل‌های ساخت داخل در این‌گونه رویدادها امکان معرفی و به نمایش گذاشتن دستاوردهای جدید را پیدا می‌کنند و شرکت‌های دانش‌بنیان نیز این فرصت را مغتنم شمرده و نوآوری‌ها و محصولات جدید خود را در معرض نمایش می‌گذارند. همچنین مساعدت در بهبود کیفیت کالای تولید داخل و تشویق به‌کارگیری تولیدات داخلی نیز باید در دستور کار قرار گیرد.

در حال حاضر زمینه تحقق طرح بومی‌سازی در کشور فراهم است؟

تاکنون اقدامات و تلاش‌های بسیاری در راستای گسترش و ترویج بومی‌سازی از جانب فعالان صنعت و کارآفرینان دانش‌بنیان و همچنین مسوولان صورت گرفته است که قانون‌گذاری در محدودیت واردات از جمله آن است. اما سرمایه‌گذاران و تولیدکنندگان داخلی به مساعدت‌ها و حمایت‌های بیشتری در همه زمینه‌ها نیاز دارند تا بتوانند با محصولات و تجهیزات خارجی رقابت و برابری کنند و به تدریج جایگزین تجهیزات خارجی در پروژه‌های داخلی شوند.

تاکنون در زمینه‌ بومی‌سازی قطعات در صنعت فولاد چه دستاوردهایی داشته‌ایم؟

بومی‌سازی تولید آهن اسفنجی به روش احیای مستقیم (میدرکس) از دستاوردهای بزرگ صنعت آهن و فولاد کشور است. به‌گونه‌ای که متخصصان کشور با بهره‌گیری از تکنولوژی میدرکس و با رفع نواقص و ایرادات آن، طراحی، ساخت و نصب کارخانه‌های احیای مستقیم را بدون نیاز به مشاوره خارجی و با بهترین کیفیت ارائه می‌دهند. کاتالیست‌ها از جمله مواردی هستند که طی چند سال اخیر و با همت کارشناسان و متخصصان کشور به‌طور صددرصد بومی‌سازی شد و نیاز کشور را به خارج از کشور رفع کرد. هم‌اکنون تعداد انگشت‌شماری کارخانه تولید کاتالیست ایرانی کل نیاز کشور به این محصول مهم را پوشش می‌دهند. نسوزها نیز از دیگر مواردی هستند که روی بومی‌سازی آنها در چند ساله اخیر بسیار تلاش و زمان صرف شد که نتیجه آن بسیار ثمربخش بوده و واردات این محصول را تا حد زیادی کاهش داده است.

در حال حاضر باید چه اقداماتی صورت داد؟

آنچه اکنون اهمیت دارد ارائه راهکارهایی همچون ایجاد ظرفیت‌های جدید به منظور توسعه صادرات و ارتقای سطح سازندگان داخلی نسوزهای احیا و کاتالیست‌ها است. در این راستا در سایر بخش‌های زنجیره ارزش آهن و فولاد نیز اقدامات موثری صورت گرفته است. دانش طراحی و ساخت گندله‌سازی تا حدود زیادی در داخل کشور و با توانمندی شرکت‌هایی چون پامیدکو به‌عنوان پیشتاز این امر مهم انجام گرفته است. فقط درخصوص مواردی چون طراحی پایه از مشاوران خارجی مساعدت‌هایی صورت می‌گیرد. دانش و فناوری فرآوری سنگ‌آهن و همچنین خطوط تولید کنسانتره سنگ‌آهن نیز توسط شرکت‌های مهندسی ایرانی همچون فکور صنعت بومی‌سازی شده و این روند ادامه دارد.

بخش کنسانتره یکی از پایه‌های اصلی صنعت فولاد محسوب می‌شود، برای بومی‌سازی در این بخش باید چه گام‌هایی برداشت؟

با توجه به اینکه در بخش کنسانتره باید سرمایه‌گذاری‌ها در جهت ایجاد کارخانه‌های جدید در استان‌های مرکزی نظیر کرمان، یزد و جنوب و سواحل خلیج‌فارس و هم‌راستا با توسعه و ایجاد ظرفیت‌های جدید گندله انجام شود، اکنون فرصت بسیار مناسبی برای سرمایه‌گذاری در بومی‌سازی طراحی، ساخت و نصب واحدهای کنسانتره و گندله است. در واقع می‌توان از این فرصت به بهترین نحو بهره برد و با حمایت از مهندسان و سازندگان کشور، زمینه را برای رشد و پیشرفت آنها در بومی‌سازی گندله و کنسانتره نیز فراهم کرد.

در دهمین دوره همایش و نمایشگاه «چشم‌انداز صنعت فولاد و معدن ایران با نگاهی به بازار» که اول و دوم بهمن در مرکز همایش‌های صدا و سیما با ابتکار گروه رسانه‌ای «دنیای‌اقتصاد» و همکاری مجتمع فولاد مبارکه اصفهان و شرکت معدنی و صنعتی چادرملو برگزار می‌شود، هفت محور «پایش طرح جامع فولاد بر اساس شرایط کنونی»، «صادرات در مواجهه با چالش‌های بین‌المللی و داخلی؛ استفاده از ظرفیت تهاتر»، «فروش داخلی؛ بورس کالا؛ مشکلات و راهکارها»، «برنامه عملیاتی احیا و فعال‌سازی معادن کوچک مقیاس؛ مسوولیت‌ها و اختیارات»، «بومی‌سازی و رونق تولید در صنعت فولاد»، «انرژی، آب، محیط‌زیست و اقتصاد چرخه‌ای در بهره‌وری صنایع فولاد و سنگ‌آهن»، «بهره‌وری، نوآوری و تکنولوژی؛ ارتباط موثر و کارآمد صنعت و دانشگاه و اثرات اقتصادی آن» بررسی خواهد شد. در این همایش برگزاری سه نشست تخصصی با موضوع «سنگ‌آهن و فولاد، فرصت‌ها و تهدیدها»، «صادرات، چالش‌های داخلی و تحریم‌های بین‌المللی» و «بررسی مهم‌ترین مسائل روز صنعت فولاد و صنایع وابسته» پیش‌بینی شده است. علاقه‌مندان برای کسب اطلاعات بیشتر درباره این همایش می‌توانند با شماره‌تلفن‌های ۴۲۷۱۰۱۸۰ و ۴۲۷۱۰۱۸۶ تماس بگیرند یا به وب‌سایت http://events.den.ir مراجعه کنند.