تبخیر تنش در بازارها

به گزارش می متالز، اونس طلا که بامداد چهارشنبه مرز ۱۶۰۰ دلاری را برای لحظاتی لمس کرد، در معاملات روز جمعه و پس‌از اطمینان از پایان تنش به قیمت ۱۵۴۸ دلاری رسید. همچنین در بازار طلای سیاه، نفت برنت که به دنبال احتمال تشدید تنش‌های منطقه‌ای اوج‌گرفته و به بیش از ۷۱ دلار بر بشکه رسیده بود، با فروکش گمانه‌ها از شکل‌گیری رویارویی نظامی با افت شدید قیمت مواجه شد. به‌طوری‌که طلای سیاه روز گذشته با نوسان محدودی نزدیک به ۶۵ دلار بر بشکه معامله شد؛ قیمتی که حتی از قیمت‎های پیش‌از حمله تروریستی آمریکا کمتر بود. در عین حال، بازارهای جهانی سهام جز چند مورد، همگی در خلأ تقاضای ذخایر امن، فرصت اوج‌گیری خود را از دست ندادند و بازهم به سمت رکورد تاریخی خود روانه شدند. در بازار داخلی نیز قیمت سکه رکورد کاهش روزانه را جابه‌جا کرد و پشت مرز ۵ میلیون تومان عقب‌نشینی کرد. دلار نیز به یک کانال پایین‌تر پرتاب شد. در بازار داخلی نیز عمده معامله‌گران عامل اصلی سقوط قیمت‌ها را کاهش تنش‌های سیاسی عنوان می‌کنند.به گفته آنان با تعدیل ریسک‌های غیراقتصادی سمت و سوی انتظارات تغییر کرد.

نفت به‌عنوان یکی از شاخص‌های مهم سنجش تنش‌های منطقه‌ای، از کاهش خطر یک رویارویی مستقیم در خاورمیانه خبر می‌دهد. به‌دنبال قوت گرفتن گمانه‌ها از کاهش تنش‌های منطقه‌ای، طلای سیاه افت شدیدی را تجربه کرد و درحال‌حاضر در سطوحی معامله می‌شود که حدود یک دلار معادل ۵/ ۱ درصد کمتر از قیمت‌های پیش از اقدام تروریستی آمریکا در به شهادت رساندن سردار سپهبد قاسم سلیمانی قرار دارند. اقدام آمریکا در به شهادت رساندن سردار  سلیمانی، فرمانده نیروی قدس سپاه پاسداران، موجب نگرانی از وقوع یک رویارویی مستقیم بین ایران و آمریکا و کشیدن تنش‌ به کشورهای منطقه خاورمیانه و نفت تولیدی این منطقه شد و هفته گذشته بازار نفت را با شوک قیمتی مواجه کرد. اوج قیمت‌ها بامداد روز چهارشنبه به‌دنبال حمله موشکی و تلافی‌جویانه ایران به دو پایگاه نظامی آمریکا در خاک عراق در واکنش به اقدام تروریستی آمریکا رخ داد. در اولین ساعات بازگشایی بازارها در این روز، قیمت نفت با جهش شدیدی مواجه شد به‌طوری‌که بهای هر بشکه نفت برنت تا حدود ۷۵/ ۷۱ دلار بر بشکه و نفت‌خام آمریکا نیز تا بیش از ۶۵ دلار بر بشکه افزایش یافت. با این حال برخلاف ادعاهای قبلی رئیس‌جمهور آمریکا، پاسخ موشکی ایران واکنش چندانی از سوی آمریکا به‌دنبال نداشت و مجموع اظهارات طرف‌های آمریکایی و ایرانی موجب شکل‌گیری این گمانه شد که «خطر یک تقابل نظامی رفع شده است.» از این‌رو، تا پایان معاملات روز چهارشنبه نفت سقوط شدیدی را تجربه کرد. مسیر کاهشی این کالا در روز پنج‌‌شنبه با شدت کمتری ادامه یافت و قیمت‎ها را به سطوحی کمتر از قیمت نفت پیش از حمله تروریستی آمریکا کشاند. اما در روز گذشته به‌نظر می‌رسید بازار با ثبات نسبی همراه  شده است.

هر بشکه نفت‌خام آمریکا روز گذشته تا لحظه تنظیم این گزارش (ساعت ۱۶ به وقت تهران) رشد قیمت ۱۸ سنتی را تجربه کرد اما حدود ۷/ ۵۹ دلار بر بشکه و همچنان زیر ۶۰ دلار به فروش رسید. این نفت شاخص نسبت به اوج خود در وقایع اخیر، بیش از ۹ درصد کاهش یافته است. برنت نیز با رشد قیمت ۲۴ سنتی  حدود ۶/ ۶۵ دلار بر بشکه معامله شد. این نفت شاخص نیز ۶/ ۸ درصد کاهش قیمت را نسبت به اوج خود بعد از افزایش احتمال شکل‌گیری تنش مستقیم تجربه کرده است. از این‌رو، هر دو نفت شاخص درحال‌حاضر در کمترین سطح از میانه‌های دسامبر یعنی حتی کمتر از سطوح قیمتی پیش از شهادت سردار سپهبد سلیمانی قرار دارند. به باور کارشناسان این سطوح قیمتی در صورت عدم اوج‎گیری تنش‌ها در بازار نفت حفظ خواهد شد. کریگ ارلم، تحلیلگر کارگزاری OANDA در این‌خصوص به رویترز گفته است، «به نظر می‌رسد تنش‌های منطقه‌ای تقریبا با همان سرعتی که اوج گرفته بودند، کاهش یافته‌اند.» به گفته او، «برنت که در حدود ۶۵ دلار قیمت معامله می‌شود، به‌دنبال ثبات در این محدوده است. اگر مجددا شاهد تشدید تنش‌ها در خاورمیانه نباشیم، در کوتاه‌مدت قیمت نفت در این محدود تثبیت می‌شود.» رئیس آژانس بین‌المللی انرژی نیز بر این باور است که «بازار جهانی نفت در سال ۲۰۲۰ به خوبی عرضه خواهد شد و رشد تقاضا احتمالا ضعیف خواهد ماند و مانع افزایش قیمت‌ها خواهد شد.» به گفته فاتح بیرول «این سازمان انتظار رشد تقاضای اندکی بیش از یک میلیون بشکه در روز را دارد. این درحالی است که امسال یک میلیون بشکه در روز نیز نفت اضافی به بازار تزریق خواهد شد که تضمین می‌کند بازار جهانی به خوبی تامین می‌شود.» بیرول به رویترز گفته است: «تولید غیر اوپک بسیار قوی است. ما هنوز انتظار داریم که نه‌تنها از ایالات‌متحده، بلکه در نروژ، کانادا و گویان نیز افزایش تولید داشته باشند. بنابراین، می‌توانم به شما بگویم که از نظر من بازارها به خوبی با نفت تامین می‌شوند و در نتیجه آن، قیمت‌ها در هر بشکه ۶۵ دلار باقی خواهد ماند.»

تنش‌ها همچنان در کمین عرضه

هرچند کاهش قیمت نفت که همواره از آن به‌عنوان دماسنج تنش‌های منطقه‌ای یاد می‌شود می‌تواند نشان از رفع خطر یک تقابل نظامی مستقیم باشد، اما نمی‌توان با اطمینان گفت که آرامش به منطقه بازگشته است و همچنان افزایش تنش‌های منطقه‌ای بازار را تهدید می‌کند. در این خصوص می‌توان به حملات پراکنده شبه‌نظامیان عراقی به مواضع آمریکایی در روزهای اخیر اشاره کرد. از این رو برخی کارشناسان بازار نفت همچنان این احتمال را مطرح می‌کنند که تنش‌ها مجددا اوج گیرد و به برخی تاسیسات نفتی منطقه آسیب وارد شود. اولیور یاکوب، تحلیلگر نفت در پتروماتریکس در این خصوص گفته است، «از افزایش فوری تنش‌ها اجتناب شده است. تنش‌ها حتی کاهش یافته‌اند، اما همچنان خطر بازگشت اوج‎‌گیری تنش‌ها وجود دارد.»

علاوه بر این، تولید نفت عراق همچنان در معرض خطر قرار دارد. چراکه یک رویارویی نظامی تنها یک تهدید تولید نفت عراق بود و تهدید به تحریم از سوی آمریکا خطر دیگری است که تولید نفت این کشور را تهدید می‌کند. به دنبال حمله تروریستی آمریکا، پارلمان عراق قطعنامه‌ای را تصویب کرد و براساس آن از نیروهای آمریکایی خواسته که خاک  را ترک کنند. این درخواست دولت عراق با واکنش تند دونالد ترامپ مواجه شد. ترامپ تهدید کرد که در صورت اصرار عراق برای خروج نیروهای آمریکایی تحریم‌های سختی در انتظار بغداد خواهد بود. اما تهدید دیگر تولید نفت این کشور، خروج کارکنان آمریکایی از میادین نفتی این کشور به‌دنبال اوج گرفتن تنش‌ها است. آن‌طور که پلاتس می‌گوید با اوج‌گیری تنش‌های ایران و آمریکا و افزایش خطر یک حمله نظامی همه‌جانبه، بسیاری از شرکت‌های نفتی فعال در عراق به خروج کارکنان آمریکایی خود دست زدند. براساس این گزارش اگر ریسک‌ تنش‌ها در سطح بالایی باقی بماند و کارکنان به صنعت نفت عراق بازنگردند، شاید عراق در کوتاه‌مدت بتواند سطح تولید خود را حفظ کند اما در بلندمدت با کاهش عرضه مواجه خواهد شد. اما ریسک دیگری که تولید نفت عراق را تهدید می‌کند، خطر اوج‌گیری تنش‌های داخلی است. پیش از وقایع اخیر نیز به‌دلیل تنش‌های داخلی تولید نفت عراق در معرض خطر بود. حال به نظر نمی‎رسد شرایط داخلی این کشور آرام‌تر از قبل باشد.

با این حال به‌نظر می‌رسد بازار نفت فعلا تمایل دارد بیشتر به عواملی که به‌طور واقعی سمت عرضه و تقاضای نفت را تحت تاثیر قرار می‌دهد توجه کند. آن‌طور که ژنه مک مکیلیان، مدیر تحقیقات بازار در Tradition Energy در این خصوص به بلومبرگ گفته است، «بازار اکنون به‌طور فعال سعی در رسیدن به ثبات بعد پشت‌سر گذاشتن بحران ایالات‌متحده و ایران دارد.» به گفته این کارشناس بازار نفت، «رفت و برگشت نفت در پی افزایش و کاهش تنش‌های ژئوپلیتیک، نشان می‌دهد که بازار اساسا خیلی قوی نیست. بسیاری از معامله‌گران در بازار فکر می‎‌کنند که نفت زیادی در سراسر جهان وجود دارد. بنابراین از این به بعد، معامله‌گران نفت چشم به عوامل بنیادینی می‌دوزند که تا پیش از هفته قبل مهم‌ترین تاثیر را در حرکت قیمت‌ها داشته‌اند.»

عوامل بنیادی بازار چه می‌گویند؟

خبر افزایش موجودی انبارهای تجاری نفت آمریکا دیگر موضوعی بود که بر کاهش قیمت نفت در روزهای پایانی هفته گذشته اثرگذار بود. آن‌طور که اداره اطلاعات انرژی آمریکا روز چهارشنبه اعلام کرده است، حجم این ذخایر حدود ۲/ ۱ میلیون بشکه افزایش یافته است. این در حالی است که بازار انتظار کاهش سطح موجودی تجاری نفت آمریکا را داشت. کارشناسان با شرکت در نظرسنجی رویترز اعلام کرده بودند که حجم این ذخایر ۶/ ۳ میلیون بشکه کاهش یافته است. این موضوع خود نشان از عرضه شدید نفت در بازار دارد به‌طوری‌که نه‌تنها نیاز بازار را تامین می‌کند، بلکه بخشی از آن به شکل مازاد در ذخایر تجاری انبار می‌شود.

میزان تولید اوپک و متحدانش و پایبندی آنها به توافق نفتی، دیگر موضوع مورد توجه بازار نفت در هفته‌ها و ماه‌های آینده خواهد بود. اوپک پلاس در اوایل ماه دسامبر برای مقابله با مازاد عرضه بازار نفت که پیش‌بینی می‌شد در فصل اول ۲۰۲۰ بازار را تحت‌تاثیر قرار دهد، موافقت کردند که توافق نفتی برای کاهش تولید را ۵۰۰ هزار بشکه تعمیق داده و به ۷/ ۱ میلیون بشکه در روز برساند. آن‌طور که داده‌های رویترز نشان می‌دهد پایبندی برخی اعضای متخلف در توافق نفتی از جمله عراق در ماه دسامبر بهبود  و تولید نفت این گروه در مجموع کاهش یافته است. با این حال سطح تولید اوپک همچنان بالاتر از توافق جدید بوده است، بنابراین باید دید که آیا این کشورها در ماه جاری میلادی با کاهش بیشتر تولید خود سعی در اجرا و پایبندی به توافق جدید نفتی داشته‌اند یا خیر؟ این موضوع یکی از سوالات مهم پیش‌روی بازار نفت است که به‌خصوص بعد از کاهش تنش‌های منطقه‌ای مورد توجه فعالان بازار قرار خواهد گرفت.