تحریم‌ها اگرچه تشدید یافت، اما مغلوب شرکت ملی صنایع مس ایران شد

به گزارش می متالز، حجم صادرات کاتد مس ایران طی 10 سال گذشته، تغییرات نوسانی داشت و از حدود 35 هزار تن در سال 1386 به بیش از 93 هزار تن در سال 1395 رسید. بیشترین میزان صادرات در این دوره 10 ساله، متعلق به سال 1388، با حجمی نزدیک به 98 هزار تن بود. رشد سالانه حجم صادرات کاتد مس ایران در سال‌های 1386 تا 1395، برابر با 11.6 درصد بود؛ در حالی که رشد سالانه ارزش صادرات ایران در این دوره، حدود 33.1 درصد برآورد می‌شود. نمودار 1، آمار حجمی و ارزشی صادرات کاتد مس ایران را برای سال‌های 1386 تا 1395 به تصویر می‌کشد. 

با تشدید تحریم‌های بین‌المللی از سوی اتحادیه اروپا و ایالات متحده آمریکا علیه ایران، صادرات کاتد مس طی سال‌های 1391 تا 1394 با کاهش همراه بود و از 50 هزار تن در سال تجاوز نکرد. اما با توجه به پیشرفت توافق برجام در ماه‌های پایانی سال 1394، حجم صادرات به طور قابل توجهی افزایش یافت و با رشد بیش از 227 درصدی از حدود 30 هزار تن در سال 1394 به بیش از 93 هزار تن در سال 1395 رسید. مهمترین عامل مؤثر از تشدید تحریم‌های بین‌المللی که از نقش ایران در بازارهای بین‌المللی کاست، محدودیت نقل و انتقالات مالی بود که پای طرف سومی را به قراردادهای فروش صادرات می‌کشاند.

گفتنی است که در سال‌های 1389 تا 1391، قیمت بالای مس، سبب شد تا به‌رغم روند نزولی حجم صادرات کاتد، ارزش حاصل از آن مقدار قابل توجهی باشد. با این وجود، سقوط قیمت مس تا سطح 4،500 دلار طی سال‌های اخیر، ارزش صادرات ایران را نیز همانند سایر کشورهای جهان به شدت کاهش داد. بیشترین درآمد حاصل از صادرات کاتد مس ایران طی 10 سال اخیر، متعلق به سال 1390(بالغ بر 575 میلیون دلار) است و کمترین آن در سال 1394 (حدود 143 میلیون دلار) بود؛ بازار جهانی مس در سال‌های 1390 تا اواخر 1395، با کاهش متوالی قیمت همراه بود.

نمودار 2، مقاصد صادراتی کاتد مس ایران را برای سال‌های 1386 تا 1395 نشان می‌دهد. همانطور که در این تصویر مشاهده می‌شود، امارات متحده عربی و ترکیه، از مشتریان وفادار کاتد مس ایران در بازه مورد بررسی بودند. علاوه بر این، آخرین زمانی که عربستان سعودی خریدار کاتد مس ایران بود، به سال 1391 باز می‌گردد. در بازه 1386 تا 1391، این کشور تنها در سال 1386، خرید قابل توجهی از ایران داشت که حجم آن بالغ بر 11 هزار تن با ارزشی بیش از 81 میلیون و 500 هزار دلار بود. به طور کلی، روابط سیاسی ایران و عربستان، هیچگاه در سطح مطلوبی قرار نداشته، اما حمایت عربستان از عراق در دوران جنگ تحمیلی و حمایت ایران از شیعیان یمن در درگیری سال‌های 2009 و 2010 این کشور، روابط فی‌مابین را بیش از پیش شکرآب کرد. این امر طبعا بر مناسبات تجاری ایران و عربستان نیز تأثیر به‌سزایی داشت که کاهش فروش کاتد ایران از سال 1386 و توقف آن از سال 1391، از جمله این پیامدها است.

در دوره تشدید تحریم‌ها، امارات متحده عربی بزرگترین خریدار کاتد مس ایران بود. علاوه بر امارات، ترکیه و چین نیز به ترتیب در سال‌های 1393 و 1394، از ایران کاتد خریدند. شایان ذکر است که، سایر کشورها در بازه مورد بررسی، تنها در دوره یا سال مشخصی از ایران کاتد وارد کردند. امارات متحده عربی، طی 10 سال گذشته خریدار کاتد مس ایران بود به استثنای سال 1387، در این مدت، سهم خرید این کشور از سال 1388 افزایش یافت و به جرگه یکی از 3 خریدار اصلی پیوست. متوسط سهم این کشور از صادرات کاتد مس ایران، در دوره 10 ساله اخیر برابر با 39 درصد بود. علاوه بر امارات، ترکیه نیز خریدار همیشگی کاتد ایران طی سال‌های 1386 تا 1395 بود ولی تنها در سال‌های 1387 تا 1389، 1393 و 1395، به جرگه خریداران اصلی ملحق شد. متوسط سهم ترکیه از صادرات کاتد مس ایران، طی 10 سال اخیر، برابر با 23 درصد بود.