«طراحی مهندسی» در صنعت خودرو خریدار ندارد

به گزارش می متالز، صنعت قطعه جزو صنایع بومی است که بخش زیادی از آن به شکل مهندسی معکوس ساخته می‌شود و یکی از ضعف‌های این صنعت با فعالیت بیش از ۳ دهه به همین امر برمی‌گردد. حال پرسش این است که چرا با وجود فعالیت کانون طراحی مهندسی و طراحی مونتاژ صنایع داخلی به‌ویژه صنعت قطعه نتوانسته است به سوی طراحی قطعات خود گام بردارد؟

صنایعی که پایه مونتاژ دارند

حسینعلی بهجو، رئیس هیات‌مدیره کانون طراحی مهندسی و طراحی مونتاژ کشور درباره این مسئله گفت: موضوع این است که پایه صنعت بر مبنای مونتاژ بنا شده نه طراحی. به طور قطع وقتی چنین مسیری انتخاب می‌شود ناگزیر به رعایت ضوابط مونتاژ خواهیم بود.او افزود: زمانی که با یک سازنده خارجی قرارداد بسته می‌شود و در داخل خودرویی تولید می‌کنیم ناگزیر هستیم قطعاتی را بسازیم که در آن خودرو به کار می‌رود در نتیجه دست صنعتگر برای اعمال تغییرات بسته است. وی ادامه داد: بحث طراحی مهندسی فراتر از طراحی قطعه است و در این کانون اعتقاد این است که هر فعالیتی که در کشور و جامعه انجام می‌شود باید بر اساس اصول طراحی مهندسی باشد. مسیری که باید به سوی توسعه طی شود تنها با اصول طراحی مهندسی قابل دستیابی است.

اکراه در استفاده از تولیدهای داخل

رئیس هیات‌مدیره کانون طراحی مهندسی و طراحی مونتاژ کشور به گلایه عنوان کرد: در کشوری که برای محصولات داخلی شعار داده می‌شود تولیدکنندگانی داریم که با وجود تولید تجهیزات و قطعات با توجه به استانداردهای جهانی که قابلیت رقابت با برترین شرکت‌های بین‌المللی را دارد مورد اقبال قرار نمی‌گیرند. برای استفاده از این قطعات در صنایع شرط گذاشته می‌شود که صنعتگر باید با یک طرف خارجی قرارداد ببندد تا از قطعات‌شان استفاده شود. بهجو تاکید کرد: درحالی‌که بسیاری از قطعات در برخی صنایع براساس دانش بومی طراحی و ساخته شده و فراتر از آن ضمانت‌هایی است که دارند و درواقع ۱/۵ برابر محصولات مشابه خارجی خود ضمانت دارند اما در استفاده از کالاهای داخلی اکراه وجود دارد. زمانی که شرایط این‌گونه است سازنده داخلی ناگزیر به تبعیت است. 
وی ادامه داد: این موضوع به دلیل توانمند نبودن سازندگان داخلی یا کسانی که در زمینه طراحی مهندسی فعالیت دارند، نیست بلکه شرایط این‌گونه ایجاب می‌کند و باید در این‌باره به‌درستی برنامه‌ریزی شود. بهجو اظهار کرد: جلسات متعدد تشکیل می‌شود تا به برخی از مشکلات در این حوزه رسیدگی شود و امیدواریم مدیران بالادستی راه چاره‌ای برای برون‌رفت از این مسئله بیابند و سازندگان در هر صنعتی را مجاب به رفتن به سوی دانش طراحی مهندسی کرده و مصرف‌کنندگان را نیز به استفاده از محصولات طراحی شده در داخل تشویق کنند.

پلتفرم بومی، ضرورتی اجتناب‌ناپذیر

اشاره شد از ضعف‌های داخل صنعت قطعه این است که محصول نهایی کالایی مونتاژ بوده و این امر منجر می‌شود دانش طراحی در صنعت خودرو شکل نگیرد اما می‌بینیم که برخی کشورها با تغییر آپشن‌ها برخی قطعات را خود طراحی دوباره کرده تا بازار خود را در اختیار داشته باشند. آیا طراحان ما نمی‌توانند در این بحث همکاری داشته باشند و با تغییراتی در برخی قطعاتی که ظرفیت آن را دارند بازارسازی کنند؟ علیرضا درویش، یکی دیگر از اعضای پیشکسوت کانون طراحی مهندسی و طراحی مونتاژ کشور در این‌باره توضیح داد: صنعت خودرو یک طراحی پایه دارد که آن پلتفرم است. زمانی که یک پلتفرم طراحی شد در ادامه می‌توان روی همان فیس‌لیفت‌های زیادی انجام داد به‌طور نمونه می‌بینیم پراید با اتاق‌های مختلف وارد بازار می‌شود. از سوی دیگر با توجه به شرایط و وضعیتی که امروز صنعت خودرو کشور دارد، می‌توان گفت خودروساز به‌دنبال طراحی پلتفرم بومی به‌طور جدی نبوده است. این است که می‌بینیم پلتفرمی گرفته و مدل‌ها روی آن ساخته می‌شود. این مدرس دانشگاه افزود: سایر کشورها اگر صاحب صنعت خودرو شده‌اند پلتفرم‌ها را خود طراحی می‌کنند. امروز کشورهایی مانند کره و چین که پس از ما وارد صنعت خودرو شده‌اند بسیار جلوتر از ایران هستند. آنها با کشورهای جهانی در زمینه طراحی مهندسی و حتی پلتفرم به شکل جوینت‌ونچر همکاری کردند و این‌گونه نبوده که به‌شکل لایسنس آن را بخرند.او ادامه داد: یا به‌طور کامل مبادرت به خرید شرکت‌ها کرده‌اند و از صفر آغاز نکرده‌اند. زمانی که پلتفرم باشد ساخت قطعات راحت‌تر انجام خواهد شد.

صنعتگر خارجی پیشتازتر از داخلی در بازار کشور

درویش در ادامه به چالش‌های صنعت قطعه اشاره کرد و گفت: از سوی دیگر نسبت به قطعه‌سازان داخلی نامهربانی شده و به همان نسبت با سازنده چینی همکاری شده است. حتی برای آنها خط تولید راه‌اندازی شده تا قطعات را بسازند و برای ایران ارسال کنند. پرسش این است که چرا این کار را در ایران انجام نمی‌دهند؟ اولویت این نوع فعالیت‌ها چیست که خودروساز در چین سرمایه‌گذاری می‌کند و هزینه‌ها را می‌پردازد اما همان معامله را با سازنده ایرانی انجام نمی‌دهد؟وی در ادامه به مشکلات مالی قطعه‌سازان پرداخت و گفت: مطالبات میلیاردی باعث مشکلات بسیاری در تولید شده و زمانی که گردش مالی یک سازنده داخلی دچار اخلال می‌شود آگاهانه یا ناآگاهانه در حال حذف او هستیم.درویش افزود: به این ترتیب کم‌کم توان تولید قطعات در داخل از بین می‌رود و چاره‌ای نمی‌ماند جز اینکه واردات داشته باشیم. این فعال دانشگاهی به بازار کشور اشاره کرد و گفت: ایران یکی از بازارهای بزرگ خودرو جهان را در اختیار دارد چون مردم ایران دوست دارند خودرو شخصی داشته باشند که خود کمک‌کننده در توسعه صنعت خودرو و قطعه کشور می‌شود.او گفت: امروز حتی در زمینه خودروهای لوکس هیچ کشور به اندازه ایران (با توجه به جمعیت آن) از خودروهای گران استفاده نمی‌کند. صنعت خودرو ظرفیت بسیاری برای تحول در اختیار دارد.

تجربه‌های آموزش طراحی که تکرار نشد

درویش به فعالیت‌های انجام شده در دهه ۷۰ اشاره کرد و گفت: در دهه ۷۰ کارهای زیادی برای این صنایع (خودرو و قطعه) در داخل انجام و در همان دوره به مدیران دست‌اندرکار تاکید شد به سمت طراحی و فناوری نو بروند؛ طراحی به کمک رایانه و نمونه‌سازی و قالب‌سازی با شتاب بیشتر. نیروها را با حساسیت بالا انتخاب کرده و آموزش دادیم و آن تعداد نیرویی که در این دوره آموزش دیدند امروز می‌توانند از ابتدا تا انتهای یک خودرو را طراحی کنند.وی افزود: آنها می‌توانند قطعات را طراحی کرده، فرآیند تولید بنویسند و نیز ابزار تولید را طراحی کنند. این مسئله در اوایل دهه ۷۰ دنبال شد. امروز این افراد در یکی از شرکت‌های خودروسازی از کارشناسان شاخص به شمار می‌روند اما به گونه‌ای که باید از توانمندی آنها استفاده نشده است. این شیوه باید تکرار می‌شد. این مدرس دانشگاه تاکید کرد: فردی که به‌دنبال پیشرفت در یک زمینه خاص است باید برنامه‌ریزی داشته باشد. امروز در هر زمینه از سطوح صنعتی آمادگی فناوری و تولید داریم. در صنعت خودرو زیرساخت‌های مناسبی در اختیار داریم (هر خودرویی در دنیا طراحی و تولید می‌شود تعمیرکار آن در ایران وجود دارد).او گفت: چرا نتوانستیم به شکل بومی این صنعت را جلو ببریم؟ پاسخ این است که به شکل پایه‌ای زمان صرف نمی‌شود و امور با شتاب مدیریت می‌شود. صنعتگران داخلی حاضر به طی مراحل نبوده و سعی دارند با واردات راه را طی کنند و ساخت بومی به نوعی به فراموشی سپرده شده است.درویش در پایان اظهار کرد: سود کلان باعث این امر می‌شود درحالی که باید برای توسعه نخست از سود چشم‌پوشی کرد و در ادامه به‌دنبال بهره‌وری بود. در این راه لازم است از فرصت‌های طلایی که برای کشور به‌وجود می‌آید صنعتگر بیشترین بهره‌وری را داشته باشد و از توان طراحی مهندسی موجود داخلی استفاده کند.