معمای ریل ملی به فاینانس هندی گره خورده است

به گزارش می متالز، با این وجود تولید و خرید ریل ملی هنوز درگیر مشکلات بسیاری است. مسئله این است که نه شرکت ذوب‌آهن، ریلی تحویل راه‌آهن داده و نه راه‌آهن حاضر است پولی بابت خرید ریل بپردازد. البته واردات ریل ازسوی شرکت راه‌آهن نیز نشان می‌دهد گویا این شرکت قصد خرید ریل از داخل ندارد. این در حالی است که کارشناسان معتقدند با تولید ریل ملی، ضمن رهایی شرکت راه‌آهن ایران از وابستگی به ریل‌های وارداتی، گامی بلند در جهت سرعت بخشیدن به توسعه خطوط ریلی و تکمیل خطوط نیمه‌تمام برداشته می‌شود.

داستان از کجا شروع شد

مهر سال ۹۵ در آیینی رسمی با حضور معاون پیشین وزیر راه و شهرسازی و مدیرعامل راه‌آهن جمهوری اسلامی ایران قرارداد خرید ۴۰ هزار تن ریل U۳۳ منعقد شد. مدیرعامل پیشین راه‌آهن جمهوری اسلامی ایران در آن زمان اعلام کرد تنها نقطه ضعف توسعه راه‌آهن کشور در بخش ریلی است که به‌دلیل وابستگی به واردات در شرایط دشوار تحریم‌ها با مشکلاتی در این زمینه روبه‌رو هستیم، اما خوشبختانه ذوب‌آهن در بخش تولید ریل همت کرد و خط تولید ریل را به بهره‌برداری رساند. محسن پورسیدآقایی با اشاره به اینکه راه‌آهن در دولت یازدهم توجه ویژه شده، گفت: توسعه فولاد بدون راه‌آهن امکان‌پذیر نیست. وی در آن آیین اعلام کرد: امروز شاهد بهره‌برداری از خط تولید ریل هستیم و نخستین قرارداد خرید برای تولید ۴۰هزار تن ریل U۳۳ امضا می‌شود و اطمینان دارم این ریل با کیفیت مناسب و استانداردهای بین‌المللی تولید خواهد شد.

واردات ریل هندی

هنوز مهر انعقاد قرارداد بین ذوب‌آهن و راه‌آهن جمهوری اسلامی خشک نشده بود که در دی سال ۹۵ یکی از نمایندگان مجلس شورای اسلامی از واردات ۱۵۰ هزار تن ریل هندی ازسوی راه‌آهن خبر داد و گفت: با وجود سرمایه‌گذاری بالای ذوب‌آهن اصفهان در پروژه ملی تولید ریل و بدهکاری ۶ هزار میلیارد تومانی این مجموعه بابت زیرساخت‌های ایجاد شده در این طرح، شرکت راه‌آهن به‌تازگی بیش از ۱۵۰ هزار تن ریل از هندوستان وارد کرده که این امر وضعیت نه‌چندان خوب ذوب‌آهن را حاد خواهد کرد. ابوالفضل ابوترابی در این‌باره، عنوان کرد: تنها مشتری ریل‌های تولید داخل شرکت راه‌آهن است که متاسفانه شرکت راه‌آهن کشور با این اقدام خود برخورد خوبی با افتخار ملی ذوب‌آهن نکرده است.

فاینانس ۱۰۰ میلیون دلاری هند

معاون شرکت ساخت و توسعه راه‌آهن حمل‌ونقل کشور با بیان اینکه حسن توافق با هندی‌ها در این است که بدون پرداخت نقدینگی از اعتبارات این کشور برای تولید ریلی ملی استفاده می‌کنیم، گفت: کارخانه ذوب‌آهن اصفهان برای تولید ریل، خود را تجهیز کرده که امیدواریم کیفیت تولید ریلی داخلی قابل قبول باشد زیرا هنوز تولیدات داخلی آزمایش نشده‌اند. جبارعلی ذاکری انتقال فناوری تولید ریلی را یکی دیگر از مزیت‌های توافق با هندی‌ها اعلام کرد و گفت: با توجه به مذاکرات انجام شده تولید ریل ملی از ۲ماه آینده آغاز می‌شود. وی همچنین مبلغ فاینانس تامین شده از سوی دولت هند برای تولید ریلی ملی را در مرحله نخست ۱۰۰ میلیون دلار اعلام کرد. معاون ساخت و توسعه راه‌آهن همچنین اسفند سال گذشته دوباره از تولید ریل ملی تا ۲ماه آینده خبر داد و گفت: کشور هند شمش مورد نیاز تولید ریلی ملی را در کارخانه ذوب‌آهن اصفهان و از محل منابع فاینانس تامین می‌کند که به این ترتیب ریل ۶۰UIC با کیفیت برای نخستین‌بار در کشور تولید می‌شود.

آمادگی خرید تمام ریل تولیدی ذوب‌آهن اصفهان

از سوی دیگر اردیبهشت امسال نیز مدیرعامل شرکت ساخت و توسعه زیربناهای حمل‌ونقل کشور، اعلام کرد: شرکت ساخت و توسعه زیربناهای حمل‌ونقل و راه‌آهن جمهوری اسلامی ایران آمادگی دارد تمام ریل تولیدی ذوب‌آهن اصفهان را خریداری کند. خیرالله خادمی افزود: تولید آزمایشی ریل ملی در ذوب‌آهن اصفهان آغاز شده، اما هنوز به مرحله تولید انبوه نرسیده است. وی اظهار کرد: سال گذشته هندی‌ها خرید ۲ هزار کیلومتر ریل برای ایران را با فاینانس تامین مالی کردند و هم‌اکنون با ورود این ریل‌ها پروژه‌های راه‌آهن کشور به‌سرعت در حال انجام است تا بتوانیم در آینده ۵ مرکز استان را به شبکه ریلی کشور متصل کنیم. وی خاطرنشان کرد: ما آمادگی داریم تمام ریل تولید انبوه ذوب‌آهن را خریداری کنیم.

تحویل ریل ذوب‌آهن به راه‌آهن به ازای بدهی‌ها

وزیر صنعت، معدن و تجارت دولت یازدهم نیز اردیبهشت امسال درباره سرنوشت تولید ریل ملی، عنوان کرد: ذوب‌آهن اصفهان از ۳ سال پیش مذاکراتی با شرکت‌های خارجی برای راه‌اندازی خط تولید ریل ملی آغاز کرده که درحال‌حاضر این شرکت ریل تولید می‌کند و قرار است همه تولیدات آن از سوی شرکت راه‌آهن خریداری شود. محمدرضا نعمت‌زاده، محل تامین منابع مالی اجرای این قرارداد را منابع داخلی خود ذوب‌آهن بیان کرد و افزود: با توجه به بدهی‌های انباشته شرکت ذوب‌آهن به شرکت راه‌آهن، در گذشته بابت حمل مواد اولیه و محصولات این شرکت، قرار است به ازای این بدهی‌ها، ریل تولید و تحویل راه‌آهن شود. کیفیت ریل‌های تولیدی بسیار بالا بوده و امکان حرکت قطار تا سرعت ۲۵۰ کیلومتر روی آنها فراهم است که پس از پایان قرارداد ذوب‌آهن با راه‌آهن، صادرات این محصول نیز آغاز خواهد شد.

زمان زیادی از دست دادیم

با همه اینها، تولید ریل ملی هنوز به نتیجه نرسیده و گویا درگیر مشکلاتی است. در همین راستا نیز چندی پیش معاون فنی و زیربنایی راه‌آهن با اشاره به ورود هندی‌ها به حوزه تولید ریل ملی، گفت: قرار بر این است که هندی‌ها در ارائه شمش و تامین منابع ملی به کمک ذوب‌آهن بیایند. مازیار یزدانی در ادامه خاطرنشان کرد: برای تولید ریل ملی زمان بسیار زیادی را از دست داده‌ایم اما امروز در مرحله خوبی از همکاری‌های بین راه‌آهن و ذوب‌آهن برای تولید ریل ملی هستیم. وی افزود: به شرکت‌ها و تولیدکنندگان ریل در هند اعلام کرده‌ایم که ادامه خرید ریل تنها از طریق ذوب‌آهن ممکن خواهد بود؛ بنابراین قرار بر این شده همکاری بین هندی‌ها و ذوب‌آهن برای تولید ریل ملی انجام شود. به این صورت که قرار بر این شده هندی‌ها شمش ریل را در اختیار ذوب‌آهن قرار دهند و دغدغه ذوب‌آهن برای تامین مالی را برطرف کنند. معاون فنی و زیربنایی راه‌آهن، افزود: در مذاکرات با هندی‌ها قرار بر این شده، هندی‌ها فرآیند تولید ذوب‌آهن را ممیزی کنند و در مشارکت‌های مالی حضور داشته باشند؛ بنابراین قرارداد سه‌جانبه‌ای بین هندی‌ها، ذوب‌آهن و راه‌آهن به امضا می‌رسد. شرایط تولید ریل ملی به‌طور کامل فراهم شده و تنها مشکل ما تامین مالی است. یزدانی گفت: طلبی که راه‌آهن از ذوب‌آهن داشته بابت پیش‌پرداخت خرید ریل ملی تهاتر شده است.

قانون استفاده از حداکثر توان داخلی

درباره ریل ملی و مباحث مطرح پیرامون آن مهدی مقدسی، عضو کمیسیون صنایع و معادن مجلس شورای اسلامی اظهار کرد: در بحث صنایع ریلی باید جهش داشته باشیم. خط ریلی چابهار به سمت زاهدان از مسیر ایرانشهر و سایر خطوط ریلی ما در غرب به عراق وصل می‌شود. مقدسی در ادامه تاکید کرد: ما قانونی با عنوان حداکثر استفاده از توان داخل داریم به این معنا که آنچه در داخل کشور قابل ساخت و تولید است، حق واردات آن را نداریم مگر اینکه وزیر صنعت، معدن و تجارت به‌عنوان متولی اجازه واردات آن را بدهد. از طرفی برای اعمال این قانون لازم است منابعی در داخل داشته باشیم و شبکه بانکی ال‌سی داخلی باز کند یا منابع دیگری را در اختیار تولیدکنندگان قرار دهد. وی در ادامه با اشاره به وضعیت صنایع ریلی، عنوان کرد: قراردادی در زمینه ریل نیز بسته شده و قرار است شمش را از هند وارد کنند تا در ذوب‌آهن اصفهان تبدیل به ریل شود. مقدسی در پاسخ به پرسشی درباره تفاوت شمش تولید ریل با شمش‌های دیگر، عنوان کرد: شمشی که برای تولید ریل به کار گرفته می‌شود، متفاوت است و در داخل تولید نمی‌شود از این‌رو قراردادی برای واردات شمش منعقد شده است. البته شرکت ذوب‌آهن اصفهان برای تولید شمش در حال طی کردن این مسیر است اما قراردادی که وزارت راه و شهرسازی منعقد کرده تاکید بر این موضوع است که در نهایت این قراردادها چه در زمینه واردات لکوموتیو، چه واگن و چه ریل همراه با انتقال فناوری آن انجام شود و براساس قانون سهم ساخت داخل باید بیشتر باشد. وی ادامه داد: یکی از دلایلی که وزارت راه و شهرسازی در زمینه واردات ریل و لکوموتیو مطرح می‌کند این است که در داخل کشور منابع لازم برای تولید کافی نداریم و به ناچار از خطوط اعتباری سایر کشورها مانند روسیه، هند و کره‌جنوبی و... استفاده می‌کنیم. این مسئولان مدعی هستند اگر این اعتبارها در داخل نیز تامین می‌شد دیگر به سمت و سوی چنین قراردادهایی هم نمی‌رفتیم.
مقدسی در پاسخ به این پرسش که آیا ریلی که وارد می‌شود مورد تایید است یا خیر، عنوان کرد: این موضوع با همکاری وزارت صنعت، معدن و تجارت در حال بررسی و کنترل است. وی در ادامه تاکید کرد: به این دلیل که مجلس شورای اسلامی روی واردات حساس است، قرار شد نسخه‌ای از قرارداد در اختیار مجلس شورای اسلامی قرار بدهند تا مفاد قرارداد مغایرتی با حداکثر ساخت داخل نداشته باشد. اگر در این زمینه ایرادی داشته باشد ما از طریق مجلس شورای اسلامی پیگیر آن خواهیم بود. مقدسی در پاسخ به این پرسش که چرا مسئولان راه و شهرسازی مدعی هستند ذوب‌آهن ریل مورد تایید برای آنها نساخته، گفت: موضوع این نیست که ذوب‌آهن قادر به ساخت این نوع ریل نیست. موضوع این است که ذوب‌آهن به موقع به تعهدات قرارداد خود عمل نکرده است. در حقیقت ذوب‌آهن قراردادهایی بسته و حدود ۴۰ میلیارد تومان پول نیز دریافت کرده اما به‌موقع نتوانسته به تعهدات خود عمل کند. از این‌رو، ذوب‌آهن اصفهان باید تقویت شود تا ساخت تمامی خطوط ریل را به‌عنوان صنعتی قوی در اختیار داشته باشد. مسئولان راه‌آهن مدعی هستند در این قرارداد شرکت ذوب‌آهن اصفهان به‌عنوان شریک ایرانی مطرح است که باید شمش‌های وارداتی از هند را به ریل تبدیل کند و همچنین انتقال فناوری را هم انجام دهد. وی در ادامه با اشاره به وضعیت مالی راه‌آهن جمهوری اسلامی، خاطرنشان کرد: درحال‌حاضر راه‌آهن با تامین منابع مالی روبه‌رو شده چراکه باید خطوط راه‌آهن زاهدان به چابهار را هر چه سریع‌تر راه‌اندازی کند به این دلیل که این کریدور برای ما بسیار مهم است. این عضو کمیسیون صنایع و معادن مجلس شورای اسلامی در پاسخ با این پرسش که چرا قراردادهایی مانند واردات شمش با خود ذوب‌آهن بسته نمی‌شود و با راه‌آهن است، گفت: ما معتقد هستیم این نوع قراردادها با خود شرکت‌های ایرانی بسته شود و این شرکت‌ها خودشان شریک خارجی را انتخاب کنند. با این روال سهم داخلی افزایش می‌یابد و خود شرکت‌ها بهتر قادر به انتقال فناوری خواهند بود. منتها منابع مالی به‌راحتی قابل تامین نیست و از راه دیگری استفاده می‌کنند. منطقی این است اگر حتی دانش یا فناوری هم از خارج وارد می‌کنیم بهتر است خود شرکت‌ها ورود کنند. باید سفارش‌ها و قراردادها با شرکت‌های ایرانی منعقد شود. درحال‌حاضر راه‌آهن از سوی وزارت راه و شهرسازی واسطه این قراردادها شده است و سهم شرکت‌های داخلی را می‌دهد.

ذوب‌آهن قادر به تولید شمش ریل است

احسان دشتیانه، معاون فروش و بازاریابی شرکت ذوب‌آهن اصفهان در پاسخ به این ادعا که ذوب‌آهن اصفهان نمی‌تواند ریل مورد تایید راه‌آهن را بسازد گفت: کسانی که مدعی هستند ذوب‌آهن ریل مورد تایید وزارت راه و شهرسازی را نساخته است یا متخصص نیستند یا در جریان قراردادهای ما قرار نگرفته‌اند زیرا کارخانه ذوب‌آهن با ۵۰ سال پیشینه و با صادرات به بیش از ۱۴ کشور و ساخت ریل براساس الگوهای اروپایی، هیچ مشکلی در تولید ساخت ریل ندارد.
دشتیانه در ادامه خاطرنشان کرد: موضوع این است که هر خط تولیدی یک دوره راه‌اندازی و به ظرفیت رسیدن را باید طی کند؛ بنابراین خط ریل تولید ذوب‌آهن تازه تولید خود را آغاز کرده و تا زمانی که به ظرفیت اسمی برسد، نیازمند زمان است. ذوب‌آهن در تولید ریل کنترل‌های کیفی بالایی را در نظر گرفته و کیفیت ریل آن مشابه ریل چینی یا هندی نیست که شاهد واردات آن به کشور هستیم و براساس استانداردهای اروپایی ساخته شده است. از این‌رو، چنین تولیدی با این کیفیت زمان بیشتری را می‌طلبد. نگاه ما این است که ریل ملی با کیفیت بالا و بدون هیچ‌گونه ریسکی تحویل داده شود. وی در پاسخ به این پرسش که ظرفیت اسمی کارخانه برای تولید ریل به چه میزان است و برای رسیدن به چنین ظرفیتی به چه مدت زمان نیاز دارید، گفت: ظرفیت اسمی خط ذوب‌آهن برای تولید ریل به ۴۰۰ هزار تن در سال می‌رسد اما در سال نخست به این ظرفیت اسمی نخواهیم رسید و زمان بیشتری می‌طلبد تا به ظرفیت مورد نظر برسیم. هم‌اکنون نیز کار آغاز شده و نخستین محموله ریل همین ماه تحویل بازرس‌های راه‌آهن و بین‌الملل داده شده است.
معاون فروش و بازاریابی شرکت ذوب‌آهن اصفهان در ادامه با اشاره به مشکلاتی که در تولید ریل به‌وجود آمده، عنوان کرد: مشکل راه‌آهن مشکل نقدینگی است و مسئولان عنوان می‌کنند پیش از این، ریل را از طریق فاینانس خریداری می‌کردند و خارجی‌ها به ما فاینانس می‌دادند، اما موضوع این است که شرکت ذوب‌آهن چگونه می‌تواند فاینانس کند و نمی‌تواند ریل را با فاینانس به راه‌آهن تحویل دهد. در کل نیز مشکل به‌وجود آمده در زمینه نقدینگی است. دشتیانه ادامه داد: برای رفع این مشکل پیشنهادهایی ازسوی راه‌آهن مانند انتشار اوراق مشارکت یا تولید مشترک با هندی‌ها داده شده و وزیر راه و شهرسازی نیز در مصاحبه‌ای عنوان کردند قصد دارند از فاینانس هند استفاده کنند. ما نیز برخلاف میل باطنی تلاش می‌کنیم با مشارکت هندی‌ها تولید ریل داشته باشیم. وی در پاسخ به این پرسش که آیا به‌صرفه خواهد بود از هند شمش برای تولید ریل وارد کنید و آیا واحدهای فولادی کشور قادر به تولید شمش ریل نیستند، اظهار کرد: ما موافق واردات شمش برای تولید ریل نیستیم که هم ذوب‌آهن، هم کارخانه‌هایی مانند فولاد آلیاژی و فولاد اسفراین قادر به تولید چنین شمش‌هایی هستند. منتها راه‌آهن اعتقاد دارند یک بخش را به این شکل انجام بدهیم تا بتوانند از فاینانس دولت هند استفاده کنند و ما برخلاف میل باطنی‌مان این موضوع را پذیرفته‌ایم. معاون فروش و بازاریابی شرکت ذوب‌آهن اصفهان در ادامه توضیح داد: زمانی‌که یک محصول فولادی تولید می‌شود حدود ۷۰ درصد آن محصول فولادی- به‌ویژه در تولید ریل- مربوط به تولید شمش می‌شود؛ بنابراین در تولید شمش ریل بیشترین میزان اشتغال و سرمایه‌گذاری آن تا مرحله تولید شمش اتفاق می‌افتد، از این‌رو زمانی که آن را وارد کنیم مانند این است که ۷۰ درصد آن را وارد کرده‌ایم. این در حالی است که مشابه همان شمش را می‌توانیم در کشور تولید کنیم. حتی ذوب‌آهن هم قادر به تولید چنین شمشی است. از این‌رو برای همکاری با وزارت راه و شهرسازی و راه‌آهن جمهوری اسلامی که بتوانند از خط فاینانس استفاده کنند پذیرفته‌ایم یک محموله را با استفاده از شمش وارداتی تولید کنیم و در حال مذاکره با شرکت هندی مورد نظر هستیم. هرچند تاکنون دولت هند نپذیرفته که اینچنین فاینانس کند اما مسئولان وزارت راه و شهرسازی قول داده‌اند که این کار عملی خواهد شد.