جار و جنجال آب، بی‌برنامه و برای هیچ

به گزارش می متالز، طبق آمار های موجود که چندین دسته هم هستند بخش کشاورزی از 70 تا 90 درصد آب کشور را مصرف می کند. اما هر کدام از این آمار ها دیگری را نقض می کنند. این اختلاف 20 درصدی به علاوه آن ده درصد باقی مانده هم در بخش شرب و صنعتی مصرف می شود. بر این اساس حقیقتا می توان دریافت درک درستی از میزان مصرف آب هم در کشور وجود ندارد.

این نکته قابل تأمل است، که آمریکا با جمعیت و وسعت بیشترش نسبت به ایران. تنها 37 درصد آبش را در کشاورزی مصرف می‌کند. کشوری که تولید چشمگیر قلات را انجام می‌دهد.

با این حال با چنین آمار ضد و نقیضی دولت به دنبال این است که برای این کم آبی چاره ای بیاندیشد. در نتیجه اصطلاح بحران آب در راس قرار گرفته است. اصطلاحی که به دنبال ترویج فرهنگ کمتر مصرف کردن است. اما آیا به هدفش می رسد؟

بر اساس اخبار موجود از آمار دهی‌ها می توان دریافت که مصرف آب شرب در حدود 10 درصد از کل آب کشور است و اصطلاح بحران آب تنها برای فرهنگ‌سازی در این بخش استفاده می شود. بخشی که هدر رفت واقعی اش از 13 تا 15 درصد است. با این حال اگر تمام مصرف شرب را نیز حذف کنیم تنها 10 درصد از مصرف آب کشور کاسته ایم.

به نظر می‌رسد باید چاره ای برای 90 درصد باقی مانده اندیشید. مصرف کنندگانی که هیچ وقت با شعار های بحران آب رو به رو نمی شوند و آبی که در اختیار دارند را به هر شیوه‌ای استفاده می‌کنند.

بار دیگر باید برگردیم به آمار کشور آمریکا، که بر اساس آمار های موجود در سال 2016 حدود 41 درصد آب شیرین این کشور را نیروگاه های حرارتی استفاده می کنند. یعنی حدود 4 درصد بیشتر از بخش کشاورزی.

با این حال آماری از مصرف آب نیروگاه های حرارتی در کشور وجود ندارد. علاوه بر این اکثر مصرف کنندگان صنعتی تا حدودی ناصادق در آماردهی شناخته می شوند. چرا که بسیاری از آنها برای فرار های مالیاتی مصرف خود را کمتر از آنچه که هست جلوه می دهند.

اما شعار بحران آب همچنان برای خرد ترین مصرف کننده‌ها مطرح می‌شود تا مصرفشان را کم کنند.

این در حالی است که بر اساس گفته مسئولین همچنان میزان بارش ها در کشور در حد بسیار کمی قرار دارد که برای بهبود وضعیت منابع آبی باید چاره ای برای این مساله اندیشید.

به گفته محمدرضا بختیاری مدیرعامل آب منطقه‌ای تهران: بر اساس آمار، میزان بارندگی در تهران ۳۵ میلیمتر بوده که نسبت به سال گذشته ۶۶ درصد منفی است. همین مساله وخیم بودن شرایط سدهای تهران را نشان می‌ دهد.

وی با بیان این که برفی که در تهران بارید، بسیار ناچیز بود و نمی‌ تواند تاثیر چندانی بر میزان منابع داشته باشد گفت: حجم مخازن سد های استان تهران نسبت به سال گذشته ۱۶ میلیون مترمکعب منفی است.

به گفته وی سال گذشته میزان ارتفاع ذخیره برف در تهران ۱.۵ متر بود که متاسفانه امسال تقریبا ذخیره برفی صفر است و با توجه به اینکه سدهای تهران رژیم برفی دارند و عمدتا تا تیرماه از ذخیره برفی استفاده می‌کنیم این موضوع نگرانی‌هایی را به وجود آورده است.

وی با بیان اینکه وضعیت بارندگی‌ها امسال در استان تهران  مطلوب نیست تأکید کرد: برای رسیدگی به این بحران جلسات متعددی را با شرکت آب و فاضلاب برگزار کرده‌ایم تا بتوانیم بدون هیچ مشکلی تابستان سال آینده را پشت سر بگذاریم.

وی با اشاره به اهمیت مدیریت مصرف اظهار کرد: لازم است که در این شرایط مشترکان ۱۰ تا ۱۵ درصد مدیریت مصرف داشته باشند چرا که تنها از این طریق می‌توان تابستان را بدون مشکل در تامین منابع آبی پشت سر گذاشت.

اما این در حالی است که تنها تهران نیست که کم بارش بوده است و سایر استان ها نیز با این مساله مواجه بوده اند.

بر اساس گزارش منتشر شده در تسنیم ۹۶ سد که ۴۰ درصد حجم مخازن ۱۷۷ سد مهم کشور را تشکیل می ‌دهند کمتر از ۴۰ درصد آب دارند. سدهای دز، سفیدرود، لار، زاینده رود، ساوه و ملاصدرا از آن جمله است.

18 سد کشور که 26 درصد مخازن 177 سد مهم کشور را به خود اختصاص داده اند بین 40 تا 50 درصد آب دارند. سدهای کوثر، تهم ، دامغان ، سهند ، کارون 3 و کرخه از آن جمله است.

27 سد کشور که 26 درصد ظرفیت مخازن 177 سد مهم کشور را دارند بین 50 تا 70 درصد پر است که سدهای طالقان، کرج ، جیرفت، البرز و گتوند اولیا قابل ذکر است.

23 سد کشور نیز که 6 درصد از ظرفیت مخازن سدهای مهم را دارند بین 70 تا 90 درصد پر است، سدهای نیجران، دو برج، تنگه حمام و شیرین دره از آن جمله به شمار می آیند و 13 سد دیگر که تنها دو درصد ظرفیت 177 سد مهم کشور را به خود اختصاص داده اند بین 90 تا 100 درصد پر است که سدهای سورال ، گاوشان، رودبال ، داراب ، بافت و داریان از آن جمله است.

 31 درصد سدهای پنجگانه تأمین کننده آب شرب تهران آب دارد.

وضع آبی 5 سد تأمین کننده آب شرب تهران بدین شرح است: سد لار 27 میلیون متر مکعب، سد طالقان 249 میلیون متر مکعب، سد کرج 101 میلیون متر مکعب، سد لتیان 29 میلیون متر مکعب و سد ماملو 179 میلیون متر مکعب آب دارند.

به این ترتیب در حال حاضر 586 میلیون متر مکعب آب در مخازن سدهای تهران وجود دارد و این سدها به ترتیب ذکر شده 3، 59، 55، 39 و 72 درصد پر است و نسبت به سال قبل 2 درصد حجم آب سدهای تهران کمتر شده است.

میزان ورودی آب به سدهای پنچگانه از ابتدای سال آبی جاری (مهرماه) تاکنون 169 میلیون متر مکعب بود که نسبت به پارسال 7 درصد کاهش نشان می دهد و میزان خروجی آب نسبت به زمان مشابه پارسال 413 میلیون متر مکعب گزارش شده است که 5 درصد افزایش دارد.

میانگین بارش در استان تهران از ابتدای سال ابی 35 میلی‌متر گزارش شده است که نسبت به پارسال 66 درصد و نسبت به دراز مدت 67 درصد منفی است.

این می تواند به آن معنی باشد که مشکل کشور با ده درصد کمتر حل نمی‌شود و باید به فکر راهکارهای اساسی‌تری بود. در حالی که دولت تنها با تکیه بر اصطلاح بحران آب تلاش دارد مصرف بخش شرب را کاهش دهد. بحرانی که تنها معرفی می‌شود و می‌گوید که منابع آبی کم شده اند. اما راهکاری در راستای بهبود شرایط ارائه نمی‌شود.

تنها راهکاری که برای کاهش مصرف در منابع زیر زمینی ارائه شده است، طرح تعادل بخشی به آب های زیرزمینی است که وزارت نیرو بر اساس این طرح، چاه‌های غیر مجاز را مسدود می کند.

این در حالی است که برای مثال در تهران میزان مصرف چاه های مجاز 9 برابر چاه های غیر مجاز است و اگر تمام غیرمجازها هم مسدود شوند، میزان قابل توجهی از مصرف کاهش نمی‌یابد.

علاوه بر این باید به این نکته نیز اشاره کرد که اصطلاح بحران آب نوعی تنش در اجتماع ایجاد کرده است که می تواند منجر به جنگ آب شود. به گفته برخی از کارشناسان کشاورزانی که در مناطق کم آب کشور مشغول به کار هستند تا میزان زیادی به جنگ بر سر آب نزدیک شده اند و بسیاری نیز برای دور ماندن از این مشکل دست به مهاجرت زده اند. همچنین این مساله نیز مطرح می‌شود که بیش از حد پر رنگ کردن بحران آب بدون ارائه راهکار، باعث شده است که جامعه خود را گناهکار و نهایتا قربانی این بحران بداند.

در نتیجه می توان دریافت که بهتر است به جای هزینه روی پروپاگاندای بحران آب، فکری به حال بخش هایی کرد که آب را بدون حساب مصرف می کنند.

در عین حال متولیان حوزه آبی کشور باید خوب به یاد بسپارند که در صورتی که روزی بحران معروف آب، واقعیت خود را به کشور و مردم نشان داد، متولیان مذکور نمی توانند از خود سلب مسئولیت کنند. به عبارت دیگر از راه رسیدن بحران آب و پر رنگ کردن آن، بهانه ای برای شانه خالی کردن مدیران آبی کشور نخواهد بود. این که مدام نگرانی برای مردم ایجاد شود، نه تنها مشکلی را برطرف نمی کند، بلکه می تواند عاملی باشد برای ایجاد معضلات اجتماعی. بر این اساس مسئولین نباید تنها به تبلیغات در زمینه بحران آب اکتفا کنند و باید به دنبال اقدامات جدی تری در حوزه آب باشند.