سبز شدن غبار دودکش‌ها

به گزارش می متالز، بازیابی غبار تولیدشده در فرآیند استحصال مس، یکی از دغدغه‌های تولیدکنندگان مس در تمام دنیاست. برای این کار نیز تاکنون روش‌های متفاوتی امتحان شده است اما استفاده از روش‌های هیدرومتالورژیکی که به روش‌های سبز معروف‌اند، به‌جز بازیابی مزایای دیگری نیز دارند. از همین‌رو، طرح «بازیابی هیدرومتالورژیکی و بیوهیدرومتالورژیکی مس از غبار کورۀ ذوب مس خاتون‌آباد» در مجتمع مس شهربابک تعریف شده است. «لونا ابراهیمی»، کارشناس‌ارشد تحقیقات هیدرومتالورژی تحقیق ‌و توسعۀ مجتمع مس شهربابک در گفت‌وگو با «عصر مس»، دربارۀ این طرح و دلایل و ضرورت‌های اجرای آن می‌گوید.

از طرح «بازیابی هیدرومتالورژی غبار کورۀ ذوب خاتون‌آباد» برایمان بگویید؛ این طرح از چه زمانی و در پاسخ به چه نیازهایی تعریف شد؟

با شروع به‌کار واحد لیچینگ غبار مجتمع مس میدوک در اردیبهشت‌ماه 1393، پایین بودن راندمان حل شدن مس، مسئولان را به این فکر انداخت که راه‌حلی برای این مشکل ارائه شود. بنابراین، واحد تحقیق و توسعه با تعریف پروژۀ بازیابی هیدرومتالورژی مس از غبار کورۀ ذوب خاتون‌آباد، کار را روی این موضوع شروع کرد. معمولاً در چنین مواردی از همکاری دانشگاه نیز استفاده می‌شود که در این زمینه، با توجه به تخصص آقای دکتر لطفعلیان، پروژه به ایشان سپرده شد. هدف اصلی این پروژه هم، افزایش راندمان انحلال مس از غبار کورۀ ذوب خاتون‌آباد با استفاده از فرآیندهای شیمیایی و بیولوژیکی بود.

همان‌طور که اشاره کردید در این طرح سراغ یکی از به‌روزترین روش‌های فرآوری مس یعنی بیوهیدرومتالورژی رفته‌اید. در این زمینه برایمان توضیح دهید؛ چرا این روش را انتخاب کردید و آیا دانش بومی در این زمینه در کشور موجود بود؟

استفاده از بیولیچینگ در صنایع معدنی با توجه به مزایای اقتصادی (هزینه‌های عملیاتی و سرمایه‌گذاری پایین) و زیست‌محیطی (آلایندگی بسیار پایین به‌طوری‌که به تکنولوژی سبز معروف است) که نسبت به روش‌های معمول دارد در چند سال اخیر مورد توجه قرار گرفته است. مرکز تحقیق و توسعۀ شرکت ملی صنایع مس ایران هم، با توجه به پروژه‌های متعددی که در این زمینه تعریف و اجرا کرده، دانش آن را کاملاً بومی‌سازی کرده است. یکی از ایراداتی که به فرآیندهای بیولیچینگ وارد است، زمان طولانی مورد نیاز این فرآیندهاست که معمولاً در حد چند روز است. در این پروژه، با استفاده از روشی جدید این امکان فراهم شد که زمان فرآیند بیولیچینگ تا حد چند ساعت کاهش یافته و این روش برای عملیات لیچینگ غبار که سرعت بالا و در حد چند ساعت دارد، قابل استفاده شود.

به‌جز زمان‌بر بودن، در اجرای این طرح چه چالش‌هایی داشتید و مهم‌ترین دستاورد آن را چه می‌دانید؟

به‌جز زمان‌بر بودن فرآیند بیولیچینگ، مهم‌ترین چالش‌های موجود، حساسیت میکروارگانیزم‌های استفاده‌شده به شرایط عملیاتی مانند درصد جامد پالپ، دمای محلول و اسیدیته محلول لیچینگ و همین‌طور سمی بودن عناصر موجود در غبار برای حیات میکروارگانیزم‌ها بود که با استفاده از فرآیند بیولیچینگ غیرمستقیم این محدودیت‌ها برطرف شد. یکی از مهم‌ترین دستاوردهای این طرح، افزایش قابل ملاحظه در راندمان عملیات لیچینگ غبار بود که از 41درصد در شرایط معمول به بیش از 80درصد افزایش یافت. این افزایش راندمان، سودآوری قابل توجهی برای شرکت به‌دنبال خواهد داشت.

آیا می‌توان به سمت تجاری‌سازی این طرح پژوهشی و انتقال تجربۀ آن به سایر صنایع پیش رفت؟

با انجام مطالعات فنی و اقتصادی روی طرح پیشنهادی، به این نتیجه رسیدیم که اجرای این طرح بازدهی اقتصادی مطلوبی خواهد داشت. با توجه به این‌که واحد لیچینگ غبار در مجتمع مس میدوک در حال فعالیت است، پیگیری‌های مناسبی، هم از طرف واحد لیچینگ و هم از سمت تحقیقات صورت گرفته تا در آینده‌ای نزدیک شاهد اجرایی شدن پروژه باشیم.

در این طرح از یاری دانشگاه بهره‌مند شدید؛ این تجربه با دانشگاه چه مزایا و چه معایب احتمالی داشت؟

شرکت مس در زمینۀ ارتباط با دانشگاه همواره پیشرو بوده است و سالانه نیازهای تحقیقاتی شرکت تعریف و به دانشگاه‌ها ارائه می‌شود. اما موضوعی که به‌طور کلی می‌توانم به‌عنوان چالش مطرح کنم، این است که ضعف اطلاع‌رسانی دربارۀ توانمندی‌های علمی دانشگاه‌ها یکی از موانع اصلی توسعۀ ارتباط دانشگاه و صنعت است. دانشگاه‌ها لازم است دانش تولیدشده را مستندسازی و با روش‌های مناسب اطلاع‌رسانی کنند. امروزه، دانش نیز مانند سایر کالاها باید با روش‌های مناسب به بازار عرضه شود تا توجه متقاضیان را جلب کند. بعضی از صنایع نیز توان نیازسنجی آموزشی و پژوهشی ندارند. بنابراین، بعضاً نبود ارتباط به دلیل بی‌نیازی نیست، بلکه به دلیل تشخیص ندادن نیاز است. یکی از کارکردهای مهم واحدهای تحقیق و توسعه در صنعت، تحلیل آسیب‌ها و مشکلات موجود و مستندسازی آن‌ها و سپس، سفارش کار به دانشگاه‌هاست.
در ایران، دانشگاه‌ها عموماً ماموریت‌ها و اهداف عمومی و یکسانی را دنبال می‌کنند و کمتر به‌دنبال برنامه‌ریزی ماموریت‌گرا هستند. ماموریت‌گرایی در برنامه‌ریزی‌های آموزشی و پژوهشی می‌تواند دانشگاه‌ها را به سمت صنایع خاص متمایل کند و این امر موجب می‌شود تا دانشگاه‌ها با تمرکز بر امکانات و منابع خود در حوزه‌های خاص، بهتر پاسخ‌گوی نیازها و انتظارات صنعت باشند.