ماه ‌پرحادثه بازار نفت

به گزارش می متالز، اگرچه نفت‌خام آمریکا در پایان معاملات ۳۰ آوریل با وجود ادامه رشد دو روزه‌اش هنوز حدود ۸ درصد از قیمت ابتدای ماه پایین‌تر بود. آوریل برای کشورهای نفتی، شرکت‌ها و بازیگران این عرصه ماهی دردناک بود چراکه در این بازه زمانی اتفاقاتی رخ داد که پیش از این تصور نمی‌شود ممکن باشد.

با وجود رسیدن اعضای اوپک و روسیه به یک توافق برای کاهش نزدیک به ۱۰ میلیون بشکه در روز از عرضه جهانی و استقبال دیگر کشورها از این پیمان که دیروز به‌صورت رسمی آغاز شد، بهای نفت یک هفته بعد به منفی ۴۰ دلار در هر بشکه رسید. به گفته کارشناسان این اتفاق به معنای این بود که در آن برهه نفت نه یک دارایی بلکه یک بدهی شمرده می‌شد، زیرا فروشندگان این کامودیتی برای رهایی از قراردادهایی که در اختیار داشتند به خریداران پول‌ هنگفتی پیشنهاد می‌دادند. علت این رخداد تاریخی علاوه بر عوامل بنیادی مانند نامتوازن بودن عرضه و تقاضا و همین‌طور مسائل تکنیکال بازار، به کمبود فضای کافی برای ذخیره نفت برمی‌گشت. در واقع اگر دارندگان قراردادهای نفتی سررسید ماه مه نفت‌خام آمریکا نمی‌توانستند برای فروش آنها با خریداری به توافق برسند مجبور می‌شدند محموله نفت را که به ازای هر قرارداد هزار بشکه است، به‌صورت فیزیکی تحویل بگیرند و ذخیره کنند؛ امری که با وجود کمبود انبارهای نفتی در آمریکا بسیار دشوار و هزینه‌بر بود. گفته می‌شود هاب اصلی ذخیره نفت آمریکا، کوشینگ-اوکلاهاما اکنون ۸۱ درصد پر شده و فقط ۶/ ۱۲ میلیون بشکه تا تکمیل ظرفیت آن باقی مانده است. همچنین درحالی‌که بانک گلدمن ساکس پیش از این پیش‌بینی کرده بود اواسط ماه مه تمام ذخایر انبارهای نفتی دنیا پر شود، آژانس بین‌المللی انرژی در گزارش جدید خود گفته این اتفاق نیمه ژوئن (ماه بعد) رخ خواهد داد. علاوه بر این، با ادامه جنگ قیمتی نفت که در مارس پس از شکست عربستان و روسیه در رسیدن به یک توافق شروع شده بود، خبرها از رکوردزنی سه‌ساله سعودی‌ها در عرضه نفت در ماه گذشته میلادی (آوریل) حکایت دارد. منابع بلومبرگ در این باره گفته‌اند عربستان در این ماه به‌طور متوسط ۴/ ۹ میلیون بشکه در روز صادرات داشته که ۲ میلیون بشکه بیش از ماه گذشته آن است و بیشترین حجم صادراتی دست‌کم از ابتدای سال ۲۰۱۷ است.با این وجود، نفت در روزهای پایانی آوریل امیدوار به کاهش تولید نفت، کند شدن ذخیره‌سازی و کاهش محدودیت‌های قرنطینه در چند کشور اروپایی جان دوباره‌ای گرفت هرچند برخی تحلیلگران به ادامه این روند خوش‌بین نیستند. در روز اول ماه مه (جمعه) تا لحظه تنظیم این گزارش (ساعت ۱۵ به وقت تهران)، قیمت نفت‌خام آمریکا با ۵۱ سنت کاهش معادل ۷۱/ ۲ درصد به ۳۳/ ۱۸ دلار در هر بشکه تنزل یافت. همزمان نفت شاخص برنت نیز ۴۹ سنت کاهش یافت تا وارد کانال ۲۵ دلار بر بشکه شود.

توافقی که با تهدید به نتیجه رسید

با توجه به مازاد عرضه فراوان در بازار نفت و کاهش شدید قیمت‌ها تحت تاثیر آن و رکود ناشی از شیوع کرونا، اوپکی‌ها و متحدانشان در گروه اوپک‌پلاس گرد هم آمدند تا به یک توافق برای کاهش عرضه برسند. مذاکرات این کشورها روز ۹ آوریل به نتیجه رسید و این گروه اعلام کرد که ۱۰ میلیون بشکه از تولید روزانه این کشورها طبق توافق کاسته خواهد شد. با این وجود امتناع مکزیک برای کاهش حدود ۴۰۰ هزار بشکه در روز موجب به درازا کشیدن مذاکرات و مداخله دونالد ترامپ در این گفت‌وگو‌ها شد. رئیس‌جمهور آمریکا به مکزیک پیشنهاد داده بود به‌جای آنها ۲۵۰ هزار بشکه در روز از تولیدش بکاهد تا این توافق به سرانجام برسد. با این حال عربستان موافق این طرح نبود و اصرار داشت مکزیک به اندازه دیگران (نسبت به تولید خود) کاهش عرضه داشته باشد. سرانجام روز ۱۲ آوریل اوپک‌پلاس این توافق را با اندکی تغییر نهایی کرد تا ۷/ ۹ میلیون بشکه در روز برای ماه‌های مه و ژوئن از عرضه جهانی کاسته شود. با این حال، نقش پنهانی آمریکا برای وادار کردن عربستان به همکاری با دیگر کشورها از جمله روسیه بسیار پررنگ بوده است. خبرگزاری رویترز در گزارشی اختصاصی ادعا کرده ترامپ چندین روز قبل از این توافق یعنی در دوم آوریل در تماسی تلفنی با ولیعهد عربستان، محمد بن‌سلمان او را تهدید کرده در صورتی که این کشور به یک توافق کاهش تولید نرسد، نخواهد توانست در مقابل نمایندگان کنگره آمریکا که خواهان خارج کردن نیروهای نظامی این کشور از خاک عربستان هستند کاری بکند. در صورت تحقق این تهدید، اتحاد دو کشور پس از ۷۵ سال پایان می‌یافت و ۳ هزار سرباز آمریکایی از عربستان خارج می‌شدند. اما عربستان که به هیچ‌وجه نمی‌خواست چنین اتفاقی بیفتد تلاش شبانه‌روزی پیش گرفت تا خواست آمریکا اجابت شود. این موضوع که آمریکا برای این توافق حاضر به تهدید متحد خود در خاورمیانه شده نشان‌دهنده این واقعیت است که ترامپ تمایل زیادی دارد از صنعت نفت این کشور که به‌شدت از کاهش تقاضای ناشی از بحران ویروسی جهان آسیب‌دیده، حمایت کند. علاوه بر این، نمایانگر چرخش استراتژیک این کشور از سیاست بازار آزاد است هرچند با این ترفند توانست از مشارکت عملی برای کاهش تولید نفت در این توافق طفره رود.

سه‌گانه عوامل بنیادین و قیمت منفی

حتی پیش از شروع سال ۲۰۲۰ و وقوع همه‌گیری کووید-۱۹ در جهان، بازار نفت به عرصه‌ای که بیشتر متاثر از تقاضا است، تبدیل و به اصطلاح تقاضا‌محور شده بود. با این وجود، این تمایز در دو سمت جریان عرضه و تقاضا در ماه آوریل به اوج خود رسید. به گفته سازمان بین‌المللی انرژی، تقاضا در این ماه بیش از ۲۹ میلیون بشکه در روز نسبت به سال گذشته میلادی کاهش یافته. علاوه بر این، فراوانی سمت عرضه نیز حتی پس از توافق اوپک‌پلاس شدید بود، به‌طوری‌که گفته می‌شود عربستان در این ماه ۴/ ۹ میلیون بشکه در روز نفت صادر کرده است. بلومبرگ که این اطلاعات را جمع‌آوری و منتشر کرده می‌گوید صادرات عربستان نسبت به ماه مارس دو میلیون بشکه در روز افزایش یافته تا به بیشترین سطح از اوایل سال ۲۰۱۷ برسد. به گفته این منبع خبری بخشی از این افزایش در نتیجه کاهش قیمت رسمی نفت عربستان برای مقابله با روسیه در قالب جنگ نفتی بوده است. بر این اساس، عربستان در آوریل ۲/ ۲ میلیون بشکه در روز به چین، ۱/ ۱ میلیون بشکه به هند و یک میلیون بشکه به آمریکا نفت صادر کرده است. اختلاف در عرضه و تقاضا در حالی در این ماه شدت گرفت که عامل سومی به این دو عامل بنیادی اضافه شد: ذخیره‌سازی نفت. این عامل البته پیش از این هم از اهمیت برخوردار بود، اما با نزدیک شدن موجودی نفت به تمام ظرفیت انبارهای نفتی در این ماه به شدت بر روند بازار تاثیر گذاشت. به‌طوری‌که در ۲۰ آوریل با ترس از پر شدن انبار کوشینگ آمریکا، قیمت نفت وست تگزاس اینترمدیت به منفی ۴۰ دلار بر بشکه رسید و پس از آن در قیمت منفی ۳۷ دلار بسته شد. با این وجود، نزدیک شدن به تاریخ انقضای سررسید ماه مه و خروج سرمایه‌گذاران از این سررسید از عوامل دیگر در این رویداد تاریخی بودند.