صنعت زغال‌سنگ می‌تواند اقتصاد کشور را متحول کند/ رکوردشکنی‌های پیاپی در تولید زغال‌سنگ

به گزارش می متالز، برخی شرکت‌ها توانستند با توسعه معدنکاری و تکمیل زنجیره تولید، نقش موثری در صنعت زغال‌سنگ کشور ایفا کنند. در رابطه با وضعیت معان زغال‌سنگ طبس به ویژه حوزه پروده، با رمضان کریتی ثانی، مدیرعامل شرکت زغال ‌سنگ پروده طبس به گفت‌وگو نشسته‌ایم. وی می‌گوید این شرکت بیش از 40 درصد از تولید زغال‌سنگ کشور را در اختیار دارد و توانسته است با تکمیل زنجیره تولید خود از معدنکاری تا فرآوری، نقش موثری در زنجیره این صنعت ایفا کند. متن کامل این گفت‌ وگو را در ادامه می‌خوانید:

در خصوص معادن زغال ‌سنگ طبس، تاریخچه شرکت زغال‌ سنگ پروده طبس و معادن در اختیار شرکت توضیحاتی بفرمایید.

شهرستان طبس به عنوان پهناورترین شهرستان کشور، با مساحت 55 هزار و 400 کیلومترمربع در غرب استان خراسان جنوبی واقع شده است. ذخایر و معادن متعدد زغال‌سنگ این شهرستان حاکی از وجود جنگل‌های انبوه و دریاچه‌های بزرگ در تاریخ منطقه است.

ذخایر زغال‌سنگ ایران به صورت عمده در نواحی البرز، کرمان و طبس واقع شده‌اند که بر اساس داده‌های اکتشافی، حوضه زغا‌ل‌دار طبس حدود 76 درصد از ذخایر کشوری را درخود جای داده و این منطقه را به قطب زغالی ایران تبدیل کرده است.

فعالیت‌های اکتشافی زغال در منطقه طبس از سال 1356 در چهار منطقه پروده، نایبند، مزینو و آبدوغی آغاز شد که حاصل این عملیات، کشف ذخایر عظیم زغال‌سنگ با وسعت 30 هزار کیلومتر مربع در این منطقه بود. ذخایر زغال‌سنگ کک‌شو و حرارتی شناسایی شده در این حوضه در حدود 2.75 میلیارد تن برآورد شده است. مهم‌ترین ناحیه در این محدوده، ذخایر 1.1 میلیاردتنی زغال‌سنگ کک‌شو در منطقه پروده در 75 کیلومتری جنوب طبس بوده که این ناحیه را به بزرگ‌ترین حوضه زغال‌سنگ کک‌شوی تبدیل کرده است.

منطقه پروده طبس بر اساس تقسیم‌بندی مبتنی بر گسل خوردگی و تکتونیک منطقه، به ناحیه‌های پروده یک، پروده دو، پروده سه، پروده چهار و پروده شرقی تقسیم شده است.

طرح تجهیز معادن زغال‌سنگ طبس با هدف خودکفایی کشور در تامین کنسانتره زغال‌سنگ کک‌شو از سال 1370 وارد مرحله اجرایی شد. مطالعات اولیه و بررسی‌های فنی و اقتصادی طرح توسط شرکت آدام از کشور کانادا انجام شد و ظرفیت تولیدی سالانه به میزان 2.25 میلیون تن زغالسنگ استخراجی از سه معدن (معدن شماره یک، معدن مرکزی، معدن پروده 4 و در دو فاز یک و دو) طراحی شد. براساس مفاد تبصره 29 قانون بودجه سال 1377 و مصوبه شماره 34/1467 مورخ 26 اسفند 1377 شورای محترم اقتصاد به منظور تولید سالیانه 1.5 میلیون تن زغال خام معادل 750 هزار تن کنسانتره زغال‌سنگ کک‌شو برای تامین بخشی از نیازهای کارخانه ذوب آهن، در فاز یک اجازه داده شد تا نیاز اعتبار ارزی طرح از طریق فاینانس تامین شود.

عملیات اجرایی طرح تجهیز معادن زغال‌سنگ طبس در سال 1379 توسط کنسرسیوم ایریتک-ایراسکو آغاز و نهایتا پس از 9 سال، فاز اول تجهیز در 28 خرداد 1387 به طور رسمی توسط رئیس جمهور وقت در معادن شماره یک و مرکزی واقع در ناحیه پروده یک افتتاح شد.

با عنایت به لزوم اداره طرح تجهیز معادن زغال‌سنگ طبس پس از افتتاح رسمی معدن و ورود به فاز بهره‌برداری، شرکت زغال‌سنگ پروده طبس از سال 1386 فعالیت اجرایی معدن را عهده‌دار شد و با آغاز استخراج از اولین کارگاه تمام مکانیزه لانگوال کشور در خرداد 1387، نقطه عطف استخراج زغال‌سنگ ایران شکل گرفت.

میزان ذخایر اکتشافی در حیطه 70 کیلومتر مربعی معادن تحت اختیار، حدود 64 میلیون تن است که با احتساب شرایط زمین‌شناسی و تکتونیکی، پروانه بهره‌برداری برای برای برداشت 26.5 میلیون تن از ذخایر در یک دوره 16.5 ساله برای شرکت زغال‌سنگ پروده طبس صادر شده است.

شرکت زغال‌سنگ پروده طبس در حدود 11 سال فعالیت خود موفق به استخراج حدود 9 میلیون تن زغال‌سنگ خام از مسیرهای پیشروی، هفت کارگاه مکانیزه لانگوال و کارگاه‌های نیمه‌مکانیزه و سنتی و بیش از چهار میلیون تن کنسانتره این محصول شده و بر اساس برنامه، تولید کنسانتره زغال‌سنگ کک‌شوی این شرکت در پایان استخراج هشتمین کارگاه مکانیزه لانگوال، به حدود پنج میلیون تن خواهد رسید. ضمن اینکه با عنایت به برنامه‌ریزی صورت گرفته، دستیابی به ظرفیت‌های تولید زغال‌سنگ خام و کنسانتره، تا افق 1400 محقق خواهد شد.

وضعیت شرکت زغال‌سنگ پروده طبس را در حال حاضر چگونه ارزیابی می‌کنید؟

این شرکت در پنج سال متوالی اخیر بزرگترین تولید کننده زغال‌سنگ کک‌شو در ایران بوده و در سال 1397 به تنهایی 42 درصد از تولید ملی این محصول به خود اختصاص داده است. علاوه بر این، شرکت زغال‌سنگ پروده طبس با صادرات 65 هزار تن کنسانتره زغال‌سنگ کک‌شو به خارج از کشور، صادرکننده برتر استان خراسان جنوبی نیز معرفی شده است.

شایان ذکر است که این شرکت در سال 1398 نیز تا پایان بهمن ماه، موفق به اجرای بیش از 6.2 کیلومتر حفر زیرزمینی معادن، استخراج بالغ بر یک میلیون و 100 هزار تن زغال‌سنگ خام و تولید 520 هزار تن کنسانتره زغال‌سنگ کک‌شو شد.

آیا تولید و زغال‌سنگ خام به تنهایی دارای ارزش افزود است؟

محصولات معدنی دارای ارزش افزوده قابل توجهی هستند که این امر در صورت تکمیل زنجیره پایین‌دست محقق می‌شود. زغال‌سنگ نیز یکی از این مواد است که فرآوری و تبدیل آن به کنسانتره، فقط یکی از حلقه‌های این زنجیره ارزش افزوده است. ایجاد صنایع تبدیلی مانند کک‌سازی و صنایع پایین‌دستی مرتبط با استحصال مشتقات زغال‌سنگ، به طور قطع این ارزش افزوده را چند برابر ساخته و البته به اشتغال مولد و رشد صنعتی و اقتصادی نیز کمک می‌کند. در نتیجه، سرمایه‌گذاری برای ایجاد این صنایع در جوار معادن بزرگ و کمک به توسعه معادن و افزایش تولید، نقش قابل توجهی در رونق صنعتی، اقتصادی و اجتماعی ایجاد خواهد کرد.

آیا معدنکاران زغال‌سنگ از سوی مسئولان حمایت می‌شوند؟

در زمینه بحث‌های حمایتی، با توجه به دشواری عملیات معدنکاری زغال‌سنگ و مشکلات و مخاطرات این بخش، معمولا دولت‌ها برای استخراج و تولید زغال‌سنگ یارانه پرداخت می‌کنند. این امر در کشور ما نه تنها انجام نمی‌شود، بلکه وضع حقوق دولتی و مالیات و عوارض، فشار مضاعفی به معدنکاران زغال‌سنگ وارد می‌کند.

معدنکاران زغال‌سنگ با چه چالش‌هایی مواجه هستند؟

قیمت‌گذاری کنسانتره زغال‌سنگ بر اساس مصوبات ابلاغی، بر مبنای 26.5 درصد قیمت شمش فولاد خوزستان صورت می‌گیرد. با این حال، محدود بودن مشتری داخلی و معوق شدن مطالبات شرکت‌های زغالی، برای معدنکاران مشکلات گردش نقدینگی ایجاد کرده و زنجیره تامین نیازها را با مشکل مواجه کرده است.

از طرف دیگر، وابستگی بخشی از فناوری و تجهیزات معدنکاری به خارج از کشور و تحریم‌های اعمالی بین‌المللی باعث بروز مشکلات جدی در تامین قطعات و خدمات مورد نیاز شده و دشواری‌های مضاعفی را برای تولیدکنندگان فراهم آورده است.

استراتژی‌های شرکت شما برای افزایش تولید و تکمیل زنجیره چیست؟

توان عملیاتی و فنی شرکت و وجود منابع و سرمایه‌های انسانی ارزشمند و منحصر به فرد در کنار بیش از یک دهه سابقه و تجربه فعالیت در عرصه معدنکاری تمام مکانیزه استخراج زغال‌سنگ از ذخایر عمقی، شرکت زغال‌سنگ پروده طبس را به لحاظ برخورداری از دانش فنی و در اختیار داشتن منابع تجهیزاتی و سرمایه‌های انسانی جوان و متخصص در بخش‌های مدیریتی، پشتیبانی، برنامه‌ریزی، فنی و عملیاتی، در ایران پیشگام قرار داده است. ضمن اینکه این شرکت بزرگ‌ترین کارخانه زغال‌شویی کشور مجهز به فن‌آوری‌های روز و با ظرفیت خوراک‌دهی 300 تن بر ساعت نیز در اختیار دارد.

با وجود این توانمندی، شرکت زغال‌سنگ پروده طبس آمادگی دارد به توسعه معدنکاری مکانیزه در کشور کمک کند و برای تحقق این مهم، آمادگی خود را اعلام کرده و در چند سال اخیر نیز به صورت مرتب درخواست کرده ذخایر زغالی جدیدی در اختیار این شرکت قرار گیرد تا با تکیه بر همین توانمندی فنی و عملیاتی، میزان استخراج و تولید این ماده معدنی در کشور را افزایش داده و بخش عمده نیاز صنایع کک‌سازی و فولادسازی کشور را تامین کند.

برنامه‌های توسعه شرکت برای افزایش استخراج زغال‌سنگ خام و بهبود راندمان تولید کنسانتره در دو بخش معدن و کارخانه زغال‌شویی تعریف شده است. به منظور افزایش سطح استخراج معادن، پروژه خرید سری دوم تجهیزات مکانیزه استخراج لانگوال در دستور کار قرار دارد که گزارشات فنی و اقتصادی طرح تهیه شده و در حال حاضر پیگیری برای استفاده از خدمات مشاورین متخصص در این زمینه برای نهایی کردن موضوع، در حال پیگیری است.

برای افزایش میزان تولید کنسانتره نیز پروژه اسپیرال در کارخانه زغال‌شویی این شرکت در حال اجرا است که هدف این طرح، افزایش راندمان فراوری زغال‌سنگ و بالابردن میزان تولید است.

گفت‌وگو: سعید فتاحی منش