صادرات، تنها مسیر موفق برای توسعه اقتصادی کشور است

به گزارش می متالز، آلومینیوم نیز یکی از فلزات پرمصرف دنیا بوده که بیشترین نرخ رشد را طی سال‌های اخیر داشته است. توسعه صادرات همچنین اهمیت بسیار بالایی بر حفظ تولید مستمر و پایدار صنایع کشور دارد.

محمد نصوری، مدیرعامل شرکت آلومینیوم المهدی-هرمزال به بیان اهمیت توسعه صادرات کشور پرداخت. وی معتقد است مهمترین عوامل توسعه پایدار یک صنعت، حضور کالاهای ساخت یک کشور در بازارهای بین‌المللی است. وی با خبرنگاران به گفت و گو پرداخته است که متن کامل این گفت‌وگو را در ادامه می‌خوانید.

به‌نظر جنابعالی حضور در بازارهای صادراتی چه مزیت‌هایی را برای صنعت آلومینیوم کشور به‌وجود می‌آورد و چه اثری بر حفظ تولید مستمر و پایدار این صنعت دارد؟

حضور در بازارهای بین‌المللی و صادراتی، لازمه رشد و توسعه پایدار صنعت آلومینیوم کشور است. صنعت آلومینیوم یکی از صنایعی است که نقش مهمی در رشد و توسعه کشورهای پیشرفته صنعتی ایفا کرده است و بیشترین نرخ رشد مصرف را بین تمامی فلزات طی سال‌های گذشته داشته و همواره به‌عنوان یکی از شاخص‌های رشد و توسعه کشورها به دلیل جایگاه ویژه آن در اقتصاد و توسعه جهانی مورد ارزیابی قرار می‌گیرد.

بی تردید ادامه رشد و توسعه صنعت آلومینیوم کشور به عنوان یک صنعت استراتژیک و دارای مزیت نسبی، در گرو توانمندی شرکت‌های آلومینیومی در زمینه تولید و خصوصاً بازاریابی بین‌المللی و تبدیل مزیت نسبی به مزیت رقابتی است. در ایران، این صنعت به دلیل ایجاد اشتغال، درآمد ارزی و ایجاد تحرک در صنایع پایین دستی باید از اهمیت بسیار زیادی برخوردار شود. اما نباید فراموش کرد که صنعت آلومینیوم ایران با مشکلات نیروگاه اختصاصی و مواد اولیه مواجه است و اگر قرار باشد در بازار جهانی سهم خوبی داشته باشد، باید گام‌های اساسی برای رفع این مشکلات برداشته شود.

برای حضور مناسب ایران در بازارهای صادراتی و بین‌المللی، باید ظرفیت تولید آلومینیوم  براساس سند چشم‌انداز محقق شود و تحقق این موضوع نیازمند احداث نیروگاه و تامین مواد اولیه است که به‌دلیل نبود ذخایر کافی باید بخشی از آن از طریق واردات تامین شود. تولید آلومینیوم برای کشورهایی که انرژی ارزان در اختیار دارند توجیه اقتصادی دارد، حتی اگر مواد اولیه را وارد کنند.

صنعت آلومینیوم ایران، درصورت رسیدن به ظرفیت بالای یک و نیم میلیون تن علاوه بر نیاز داخل، می‌تواند برای صادرات ماندگار و هدفمند برنامه‌ریزی کند. از آنجا که شمش‌‌های آلومینیوم ایران با استانداردهای جهانی تولید می‌شود، از لحاظ کیفیت شمش‌های صادراتی ایران هیچ گونه مشکلی برای حضور در بازارهای جهانی ندارند. ولی تولیدات داخلی از نظر ظرفیت تولید، بهره‌ وری و کاهش هزینه‌ها که از الزامات ورود به بازارهای بین‌المللی است، توان کافی برای رقابت جهانی و ماندگاری در بازارهای هدف صادراتی را ندارد و قیمت تمام شده آلومینیوم در داخل کشور نسبتاً بالا است. به‌عنوان نمونه در حال حاضر مقادیر راندمان آمپری، مصرف انرژی، مواد اولیه، نیروی انسانی، برای تولید یک تن شمش آلومینیوم در ایران بیشتر از کشورهای صنعتی دنیا است.

راندمان آمپری واحدهای ذوب شمش اولیه در ایران به‌طور متوسط حدود ۹۰ درصد بوده، درصورتی‌که متوسط جهانی بالای ۹۴ درصد است. متوسط جهانی مصرف انرژی به‌ازای یک تن آلومینیوم معادل ۱۴هزار کیلو وات ساعت است، درحالیکه این رقم در کشور با ۲۱ درصد افزایش معادل ۱۷هزار کیلووات ساعت بر تن است. بر اساس استانداردهای موجود، نرخ به‌کارگیری نیروی انسانی در صنعت آلومینیوم به‌ازای هر یک هزارتن تولید در سال، تنها چهار الی پنج نفر است که در ایران این رقم بعضا تا ۱۲۱ برابر نیز ‌می‌رسد و معادل ۱۲ نفر می‌شود.

متوسط جهانی مصرف کربن (آند) به‌ازای هر تن آلومینیوم ۴۲۰ کیلوگرم بوده درصورتی که در ایران میزان مصرف حدود ۵۰۰ کیلوگرم است. مصرف آلومینا به ازای هر تن ۱۹۳۰ کیلوگرم بوده، امادر ایران به بالای ۲۰۰۰ کیلوگرم می‌رسد. میزان بهره‌وری نیروی انسانی در صنعت آلومینیوم کشور کمتر از ۵۰ درصد نرم‌های رایج در کشورهای توسعه یافته بوده و به‌همین دلیل رقابت بسیار سخت است. لذا درصورت توجه ویژه به زیرساخت‌ها، تامین و تضمین مواد اولیه، افزایش ظرفیت تولید آلومینیوم کشور با استفاده از تکنولوژی‌های با آمپراژ بالا، بهره‌وری و کاهش هزینه‌ها که از الزامات ورود مستمر به بازارهای بین‌المللی است، این صنعت می‌تواند حضوری موفق و هدفمند در بازارهای بین‌المللی و صادرات داشته باشد.

تولیدکنندگان محصولات آلومینیوم در کشور برای توسعه صادرات خود با چه مشکلاتی مواجه هستند؟

یکی از عوامل مهم و کلیدی در راه صادرکنندگان، روابط سیاسی با دنیا است. ایران به لحاظ اقلیمی و ژئوپلتیک در شرایط خوبی قرار دارد و می‌تواند به یکی از کانون‌های کلیدی برای سرمایه‌گذاری در صنعت آلومینیوم تبدیل شود.

روابط کارگزاری بانکی در دنیا و  محدودیت‌های بانک‌های آمریکایی علیه ایران، یک معضل کلیدی بوده که هزینه‌ها را در تجارت خارجی بالا برده و نمی‌توان با قیمت جهانی مواد اولیه را خریداری کرد. علاوه بر مشکلات بیان شده، صنعت آلومینیوم در سال‌های گذشته با چالش‌ها و مشکلات زیادی دست و پنجه نرم کرده که مانع پیشرفت این صنعت شده است. طبق برنامه تولید آلومینیوم ایران در سال ۱۴۰۴ یا افق چشم انداز، دستیابی به تولید ۵/۱ میلیون تن آلومینیوم پیش‌بینی شده است. تولید ۵/۱ میلیون تن شمش به مصرف سالانه ۳ میلیون تن آلومینا و در نتیجه مصرف ۷ تا ۸ میلیون تن بوکسیت نیاز دارد (بزرگ‌ترین معدن بوکسیت ایران، جاجرم واقع در استان خراسان شمالی بوده و کل ذخایر قطعی، احتمالی و ممکن ایران حدود ۳۰ میلیون تن تخمین زده می‌شود). درکنار موارد فوق، تولید سالانه ۵/۱ میلیون تن شمش آلومینیوم به ۵۴۰ هزارتن پترولیم کک کلسینه شده، ۱۳۵ هزار تن قیر قطران، ۱۵ هزار تن کریولیت، ۳۰ هزار تن آلومینیوم فلوراید و از همه مهمتر ۲۵۰۰ مگاوات توات نیروگاهی نیز نیاز دارد. از آنجاییکه حجم عمده ماده اولیه مورد نیاز در این صنعت از طریق واردات تامین می‌شود، توسعه زیرساخت‌های بندری و ایجاد اسکله‌هایی که امکان پهلوگیری کشتی‌های با ظرفیت‌های بالا را فراهم می‌آورند موجب کاهش هزینه‌های حمل‌ونقل دریایی می‌شود.

به‌عنوان مثال هزینه حمل بوکست از گینه و برزیل به چین در سال ۲۰۱۴ بین ۲۱ تا ۲۸ دلار بوده که در سال ۲۰۱۶ این رقم به‌خاطر استفاده از کشتی‌های بزرگ به نصف کاهش پیدا کرده است. چین سالیانه بین ۶۰ تا ۷۰ میلیون تن بوکسیت از گینه و برزیل وارد می‌کند. ایران برای تبدیل شدن به یکی از تولیدکنندگان بزرگ آلومینیوم در جهان باید از رقبای خود الگو گرفته و سهمی از بازار تولید بوکسیت و آلومینا را در اختیار داشته ‌باشد. زیرا وابستگی صنعت آلومینیوم کشور به واردات صرف آلومینا دارای ریسک بالایی است. امروز کشورهایی همچون امارات که از تولیدکنندگان بزرگ آلومینیوم دنیا هستند درحال احداث پالایشگاه ۲ میلیون تنی با استفاده از بوکسیت گینه در ابوظبی هستند و  همچنین شرکت آلومینیوم عربستان دارای پالایشگاه آلومینا با ظرفیت ۸/۱ میلیون تن در سال است.

صادرات موفق به چه الزاماتی نیاز دارد و چه عواملی موجبات رقابت‌پذیری در بازارهای  بین‌المللی را فراهم می‌آورد؟

لزومه توسعه پایدار صنعت آلومینیوم، حضور در صحنه بین‌المللی است و برای موفقیت در عرصه بازارهای رقابتی دنیا باید از نحوه عملکرد مناسب در این بازار آگاهی داشت. برای حضور در بازارهای بین‌المللی به اطلاعات و دانش، ظرفیت تولید و تکنولوژی مناسب، قیمت، کیفیت ثابت و حمل به‌موقع که از شاخص‌های مهم در معادلات بین‌المللی است، نیاز است.

بنابراین ایران به‌عنوان کشوری که قصد دارد برای توسعه صادرات صنعتی وارد بازارهای بین‌المللی شود، باید به این عوامل توجه کند، درست است که یک کالای صنعتی از کشور صادر می‌شود، اما باید دید این محصول ازنظر محتوای تکنولوژیک، درصد بهروری و ارزش افزوده در کجا قرار دارد. زمانی که از صادرات صحبت می‌شود، باید دید این صادرات چه میزان ارزش افزوده برای کشور ایجاد می‌کند. به‌عنوان مثال ژاپن، به‌ازای هر تن کالای وارداتی ۱۰۰ دلار ارزش افزوده نصیب صادرکننده می‌کند اما این کشور با انجام عملیات روی محصول خام و تبدیل به محصول نهایی و صادرات به‌ازای هر تن محصول ۱۰ هزار دلار ارزش افزوده ایجاد می‌کند. یعنی مواد خام که محتوای تکنولوژیک نداشته را به یک کالای با ارزش افزوده بسیار بالا تبدیل می‌کند. بنابراین سیاست‌های صادراتی ایران نیز اگر بر پایه  بهره‌وری، ارزش افزوده و تشویق صادرات باشد می توان گفت در آینده، حضور موفقی در بازارهای بین‌المللی خواهد داشت.

ارزیابی شما از عملکرد دولت در توسعه صادرات کشور در سال‌های اخیر چیست؟ برای افزایش صادرات، دولت باید چه اقداماتی را در اولویت خود قرار دهد؟

 اتکا به صادرات نفتی از ویژگی‌های خاص اقتصاد ایران بوده و همواره نوسانات قیمت نفت سبب بی‌ثباتی درآمدهای ارزی و اقتصاد ایران شده است. همین امر سبب شده که عدم وابستگی به اقتصاد تک محصولی، تنوع بخشیدن به درآمدهای ارزی از طریق افزایش صادرات غیر‌نفتی و افزایش سهم اقتصاد ایران در تجارت بین‌الملل مورد تاکید برنامه‌های توسعه اقتصادی قرار گیرد.

 توجه به صادرات غیر‌نفتی و اقدامات موثر در جهت بهبود، نیازمند ایجاد محیط رقابتی است و این خود حضور گسترده‌تر در بازارهای جهانی به‌ویژه سازمان تجارت جهانی را ناگریز می‌سازد. بنابراین توسعه صادرات و توسعه اقتصادی در هر کشوری به مجموعه رویکردها، قوانین، برنامه‌ریزی توسعه صادرات یک کشور و چگونگی اجرای این قوانین وابسته است. سیاست‌های دولت نیز می‌توانند عامل صادرات باشد و مانع آن شود. دولت نیز می‌تواند از طریق ارائه اطلاعـات بازاریـابی بـین‌المللـی، راهنمایی در فروش، انگیزه‌ها و مشوق‌های مالیاتی، بیمه و برنامه‌ تامین بودجه به صادرات کمک کند و می‌تواند، با اتخاذ سیاست تغییر نرخ ارز خارجی، مـانع فعالیـت‌هـای صـادراتی شـود.

از مهمترین عوامل توسعه پایدار حضور کالاهای ساخت یک کشور در بازارهای بین‌المللی است. نقش صادرات به اندازه‌ای مهم است که تنها مسیر موفق برای توسعه اقتصادی و پایدار یک کشور در بازار جهانی به حساب می‌آید. بی‌شک توسعه صادرات، موتور محرکه رشد اقتصادی و توسعه پایدار کشورمان بوده و تکیه بر صادرات و حضور در بازارهای جهانی موجب تقویت و بهبود اقتصادی کشور خواهد شد. صنعت آلومینیوم  با توجه به منابع عظیم گاز و به عنوان بزرگترین صنعت مصرف کننده انرژی می‌تواند یکی از مهمترین پتانسیل‌های صادراتی کشور  باشد. ایران به‌دلیل دارا بودن ذخایر گاز طبیعی به‌عنوان منبع انرژی، نیروی انسانی ماهر، ارزان و همچنین مجاورت با آب‌های بین‌المللی می‌تواند به‌عنوان بهترین کانون تولید آلومینیوم در جهان مطرح شود که این امر علاوه بر  ارزش افزوده و کسب درآمدهای ارزی غیر نفتی باعث ایجاد ۵ شغل مستقیم و حدود ۲۰ شغل غیر مستقیم به‌ازای  تولید هر هزار تن  آلومینیوم می‌شود. ارزش افزوده تولید و صادرات این فلز  در حدود ۲۰ برابر گاز طبیعی است.