نمره تاب‌آوری اقتصادی ایران

به گزارش می متالز، به‌طور کلی طی پنج سال اخیر، روند امتیازی ایران در این شاخص تا سال ۲۰۱۸ افزایشی و رو به بهبود بوده ولی از سال ۲۰۱۹ روند نزولی امتیاز ایران آغاز شده و در سال ۲۰۲۰ به ۱/ ۲۱ رسیده است. رتبه ایران هم در این شاخص با وجود آنکه از سال ۲۰۱۶ تا ۲۰۱۹ بهبود داشته اما در سال ۲۰۲۰ با افت ۵ رتبه‌ای مواجه شده و مجددا در جایگاه ۱۲۵ جهان قرار گرفته است.

اما در میان ۱۲ زیرمولفه اصلی شاخص تاب‌آوری، رتبه ایران در «کیفیت ریسک بلایای طبیعی» و «بهره‌وری» به ترتیب با رتبه‌های ۶۶ و ۷۲ بهترین عملکرد را داشته است. در عین حال بدترین رتبه ایران نیز مربوط به زیرشاخص «حکمرانی شرکت‌ها» با رتبه ۱۲۶ ثبت شده است.  اما شاخص تاب‌آوری جهانی موسسه بیمه دارایی‌ها از ۱۲ زیرشاخص با وزن یکسان تشکیل شده و برای ۱۳۰ کشور جهان محاسبه و رتبه‌بندی می‌شود. بررسی ساختار و تغییرات این شاخص به مدیران کسب و کار این امکان را می‌دهد تا منابع قدرت و آسیب‌پذیری موجود در تاب‌آوری یک کشور را اعم از عوامل مختلف (اقتصاد، کیفیت ریسک و زنجیره تامین) شناسایی کنند. اما مولفه‌های شاخص تاب‌آوری اقتصادی شامل سه بخش «زنجیره تامین»، «کیفیت ریسک» و «اقتصاد» می‌شود که هر کدام از چهار زیرشاخص تشکیل شده‌اند.

«زنجیره تامین» به‌عنوان اولین حلقه از شاخص تاب‌آوری اقتصادی، شامل زیرشاخص‌های کنترل فساد، کیفیت زیرساخت، حکمرانی شرکت‌ها و میدان دید زنجیره تامین می‌شود. همچنین «کیفیت ریسک» شامل زیر شاخص‌های قرار گرفتن در معرض بلایای طبیعی، کیفیت ریسک بلایای طبیعی، کیفیت ریسک آتش‌سوزی و ریسک سایبری بالقوه می‌شود. در نهایت مولفه «اقتصاد» از چهار زیر شاخص بهره‌وری، ریسک سیاسی، شدت نفت و نرخ شهرنشینی تشکیل شده است.   اما از نگاه تحلیلگران شاخص تاب‌آوری سال ۲۰۲۰ با نگاهی به مساله شیوع ویروس کووید -۱۹ نشان می‌دهد که چگونه ممکن است محیط کسب و کار یک کشور در مرحله بهبود قرار گیرد و چگونه سازمان‌ها در آن کشور به سرعت می‌توانند از خسارات اقتصادی ناشی از کووید - ۱۹ جلوگیری کنند. این بینش برای تصمیم‌گیری مهم در هنگام ایجاد یا تخصیص مجدد امکانات، گسترش زنجیره‌های تامین و به کارگیری بازارهای جدید بسیار حیاتی است. با توجه به اینکه بروز بحران همه‌گیری کووید - ۱۹ مانع وقوع سایر بحران‌ها یا مشکلات نمی‌شود، بسیار مهم است که کسب و کارها از طریق تجزیه و تحلیل ریسک و تاب‌آوری مبتنی بر داده‌ها، همراه با استفاده از روش‌های مهندسی مناسب برای پیشگیری از بروز ضرر برای حفظ ارزش و فرصت‌های رشد شرکت طی این دوران سخت استفاده کنند.

برترین و ضعیف‌ترین کشورها

در سال ۲۰۲۰ و در میان برترین کشورهای دنیا در شاخص تاب‌آوری نروژ با امتیاز ۱۰۰ در صدر فهرست قرار دارد و دو کشور سوئیس و دانمارک به ترتیب با امتیازهای ۸/ ۹۸ و ۴/ ۹۸ در رده‌های دوم و سوم برترین کشورها قرار دارند. همچنین کشورهای آلمان (با امتیاز ۵/ ۹۷)، سوئد (با امتیاز ۴/ ۹۵)، فنلاند (با امتیاز ۲/ ۹۵)، لوکزامبورگ (با امتیاز ۷/ ۹۴)، اتریش (با امتیاز ۶/ ۹۴)، ایالت متحده آمریکا- مرکزی (با امتیاز ۹/ ۹۲) ایالت متحده آمریکا - شرقی (با امتیاز ۶/ ۹۱) در رده‌های چهارم تا دهم برترین کشورها قرار دارند. از سوی دیگر در فهرست ضعیف‌ترین کشورها، کشورهائیتی با امتیاز صفر در انتهای جدول قرار دارد. در ادامه ضعیف‌ترین کشورها نیز، ونزوئلا با امتیاز ۹/ ۸، اتیوپی با امتیاز ۸/ ۱۳، چاد با امتیاز ۵/ ۱۹، لبنان با امتیاز ۷/ ۲۰، ایران با امتیاز ۱/ ۲۱، موزامبیک با امتیاز ۵/ ۲۱، مالی با امتیاز ۷/ ۲۲، نپال با امتیاز ۴/ ۲۳ و نیکاراگوئه با امتیاز ۱/ ۲۴ قرار گرفته‌اند.

وضعیت ایران

مطابق گزارش سال ۲۰۲۰ شاخص تاب‌آوری، در میان زیرشاخص‌های مختلف، ایران در زیر شاخص «کیفیت ریسک بلایای طبیعی» با رتبه ۶۶ بهترین وضعیت را دارد و در زیر شاخص «حکمرانی شرکت‌ها» با رتبه ۱۲۶ بدترین وضعیت را ثبت کرده است. اما در خصوص سایر زیر شاخص‌ها وضعیت به این شرح است؛ ایران در زیر مولفه «بهره‌وری» با امتیاز ۵/ ۱۲ رتبه ۷۲ را به خود اختصاص داده است. در زیر شاخص «ریسک سیاسی» ایران با امتیاز ۲/ ۲۵ رتبه ۱۲۰ را به‌دست آورده است. در زیر شاخص «شدت نفت» ایران نمره ۹/ ۴۹ را به‌‌دست آورده و رتبه ۱۱۷ را ثبت کرده است. همچنین در «نرخ شهرنشینی» ایران با امتیاز ۵/ ۶۹ رتبه ۸۶ را کسب کرده است.

در زیرمولفه‌های مربوط به کیفیت ریسک، در زیر مولفه «قرار گرفتن در معرض بلایای طبیعی» با امتیاز صفر رتبه ۱۰۶ برای ایران به‌دست آمده است. در زیر مولفه «کیفیت ریسک بلایای طبیعی»، ایران با امتیاز ۹/ ۲۳، رتبه ۶۶ را به‌دست آورده است. همچنین در زیر شاخص «کیفیت خطر آتش سوزی» ایران با امتیاز ۷/ ۲۶ در جایگاه ۷۴ ایستاده است. در زیرشاخص «ریسک سایبری ذاتی» ایران با امتیاز ۲۶ رتبه ۱۲۰ را به خود اختصاص داده است.  همچنین در زیرشاخص‌های مربوط به زنجیره تامین، ایران در زیرشاخص «کنترل فساد» با امتیاز ۹/ ۱۳ رتبه ۱۱۱ را به‌دست آورده است. در شاخص «کیفیت زیرساخت‌ها» نیز ایران امتیاز ۲/ ۵۵ را کسب کرده و در رتبه ۸۴ ایستاده است. در زیرشاخص «حکمرانی شرکت‌ها» ایران با امتیاز ۹/ ۲۲ رتبه ۱۲۶ را به‌دست آورده است و در نهایت در زیر شاخص «میدان دید زنجیره تامین» ایران با نمره ۸/ ۳۳ در جایگاه ۸۵ ایستاده است. ‌

ایران در این شاخص رتبه ۱۲۵ را از میان ۱۳۰ کشور کسب کرده و امتیاز آن هم ۱/ ۲۱ بوده است. در میان کشورهای منتخب خاورمیانه پاکستان با رتبه ۱۱۵ تقریبا به ایران نزدیک بوده، در حالی که کشورهای عربی از جمله قطر، امارات متحده عربی، عربستان سعودی و عمان به ترتیب رتبه‌های ۲۷، ۳۳،۵۴ و ۵۷ را کسب کرده‌اند. در میان سطوح تشکیل‌دهنده شاخص تاب‌آوری جهانی، ایران در زنجیره تامین امتیاز بالاتری را نسبت به سایر موارد کسب کرده است. امتیاز ایران در سه بعد اقتصاد، کیفیت ریسک و زنجیره تامین به ترتیب ۶/ ۱۳، ۱۰ و ۵/ ۳۱ بوده که کمترین امتیاز مربوط به کیفیت ریسک است. کشور قطر در بُعد اقتصاد امتیاز کامل ۱۰۰ را کسب کرده و پس از آن امارات متحده عربی، کویت و عمان به ترتیب با امتیازهای ۸/ ۶۱، ۸/ ۵۱، ۳/ ۴۷ قرار دارند.