روایت «رئیس‌کل» از رشد اقتصادی

به گزارش می متالز، این در حالی است که، ۲ روز پیش از اطلاع‌رسانی رئیس‌کل بانک مرکزی، مرکز آمار ایران رشد اقتصادی بدون در نظر گرفتن بخش نفت را در سال گذشته منفی ۶/ ۰ درصد اعلام کرده بود. این اختلاف در بخش‌های کشاورزی و صنعت محسوس بوده است؛ اختلاف رشد اعلامی در بخش کشاورزی ۸/ ۵ درصد و در بخش صنعت و معدن ۹/ ۱ درصد بوده است. حال اقتصاد ایران در بخش غیرنفتی از رکود خارج شده است یا خیر؟

رئیس کل بانک مرکزی روایت دیگری از داده‌های رشد اقتصادی ارائه داد. پنج‌شنبه گذشته مرکز آمار ایران نرخ رشد اقتصادی غیرنفتی را منفی ۶/ ۰ درصد اعلام کرد، اما دیروز رئیس کل بانک مرکزی خبر داد که از نظر این نهاد، رشد اقتصادی غیرنفتی در سال ۹۸ مثبت بوده است؛ مثبت ۱/ ۱ درصد. اختلاف ۷/ ۱ درصدی در داده‌های رشد بین دو مرجع محاسبه‌ کننده حساب‌های ملی ایران، پیام متضادی را از آخرین وضعیت اقتصاد ایران مخابره می‌کند. همتی در این اطلاعیه مجازی، محاسبات بانک مرکزی از رشد کل اقتصاد را نیز به اشتراک عموم گذاشت که نشان از افت ۵/ ۶ درصدی حجم اقتصاد ایران داشت. 

همتی: اقتصاد غیرنفتی از رکود خارج شد

رئیس کل بانک مرکزی دیروز در صفحه‌ شخصی‌اش در اینستاگرام داده‌های رشد اقتصادی را به‌روز کرد. عبدالناصر همتی نوشت: «همان‌گونه که قبلا، بانک مرکزی پیش‌بینی کرده بود، گزارش تحولات اقتصادی بخش واقعی اقتصاد ایران درسال ۱۳۹۸، بیانگر مثبت شدن رشد اقتصاد بدون نفت کشور در سال گذشته است.» به گفته او، براساس گزارش حوزه معاونت اقتصادی بانک، رشد اقتصاد بدون نفت در سال ۹۸، معادل ۱/ ۱ درصد است. از نظر بانک مرکزی در سال گذشته کشاورزی رشد مثبت ۸/ ۸ درصد، گروه صنعت ومعدن ۳/ ۲ درصد و خدمات عمدتا به‌خاطر تاثیر شیوع کرونا در فصل آخرسال منفی ۲/ ۰ درصد بوده است. به علت کاهش درآمد نفت، رشد این بخش منفی ۷/ ۳۸ درصد بود که در نتیجه آن، رشد اقتصادی با نفت، به منفی ۵/ ۶ درصد رسید.

به عقیده همتی، این گزارش، با در نظر گرفتن آمار عملکرد مناسب بخش کشاورزی و روند مثبت رشد بخش صنعت در نیمه دوم سال (۷/ ۶ درصد در فصل سوم و ۷/ ۱۰ درصد در فصل چهارم) مؤید رونق تولید در سال۹۸ و نویدبخش جهش تولید‌‌ در سال۹۹ است. رئیس کل بانک مرکزی در این پیام در فضای مجازی، جزئیات بیشتری را ارائه نکرد و تنها وعده داد که جزئیات تحولات اقتصادی سال ۱۳۹۸، در روزهای آتی از سوی بانک مرکزی‌منتشر می‌شود.

مقایسه با داده‌های مرکز آمار

همتی از خروج اقتصاد غیرنفتی ایران از رکود خبر داد. اما مرکز آمار معتقد است که همچنان بخش غیرنفتی اقتصاد در سال ۹۸، در رکود بوده است. گزارش مرکز آمار حاکی از این بود که از محصول ناخالص داخلی بخش غیرنفتی اقتصاد در سال گذشته به میزان ۶/ ۰ درصد کاسته شده است. حال آنکه بانک مرکزی معتقد است که به محصول ناخالص داخلی بخش غیرنفتی، ۱/ ۱ درصد افزوده شده است. این اختلاف بیشتر در کدام بخش اقتصادی وجود دارد؟

بخش کشاورزی: بانک مرکزی رشد بخش کشاورزی را در سال گذشته 8/ 8 درصد اعلام کرده است. مرکز آمار در مورد رونق بخش کشاورزی در سال 98 با بانک مرکزی هم نظر است، اما در میزان این رشد، اختلاف‌نظر جدی است. میزان رشد بخش کشاورزی طبق محاسبات مرکز آمار، 3 درصد بوده است. پس یک اختلاف 8/ 5 درصدی در رشد بخش کشاورزی بین دو مرجع محاسبه کننده وجود دارد. در بخش کشاورزی، بارندگی و شرایط آب و هوایی، مهم‌ترین عامل تعیین‌کننده عملکرد بخش کشاورزی است. با این حال، مناقشه جدی بین دو منبع آماری موجود است.  

بخش صنعت: گروه‌بندی بخش‌های اقتصادی بین مرکز آمار و بانک مرکزی متفاوت است. در داده‌های مرکز آمار، بخش نفت زیرمجموعه بخش صنعت است و در داده‌های بانک مرکزی، بخش نفت به شکل مجزا و جدا از گروه «صنعت و معدن» گزارش می‌شود. همتی اعلام کرد که بخش صنعت و معدن متشکل از «معدن»، «صنعت»، «برق، گاز و آب» و «ساختمان»، از رکود خارج شده و رشد مثبت 3/ 2 درصدی را ثبت کرده است. اما محاسبات مرکز آمار در این باره چه می‌گوید؟ گروه «صنعت» مرکز آمار متشکل از استخراج نفت و گاز طبیعی، معادن، صنعت، تامین آب، برق، گاز و ساختمان است. پس برای مقایسه داده‌های مرکز آمار باید داده‌های بخش نفت از کل بخش صنعت کم شود. اگر این روش پیاده شود، بخش صنعت طبق داده‌های مرکز آمار رشد 4/ 0 درصدی را در سال 98 نسبت به سال 97 ثبت کرده است که باز هم فاصله معناداری با داده‌های بانک مرکزی دارد. هنوز جزئیاتی از محاسبات بانک مرکزی در مورد بخش صنعت منتشر نشده است؛ اما رئیس کل این بانک از رشد مثبت قابل توجه بخش صنعت در دو فصل پایانی سال گذشته خبر داد. بخش صنعت طبق داده‌های مرکز آمار، تنها در فصل چهارم از رکود خارج شد و رشد 4/ 2 درصدی را ثبت کرد. درحالی‌که بانک مرکزی رشد بخش صنعت در فصل چهارم را 7/ 10 درصد و رشد فصل سوم را نیز مثبت 7/ 6 درصد محاسبه کرده است. از نظر مرکز آمار، صنعت در پاییز سال گذشته در رکود بوده است. داده‌های بانک مرکزی از وضعیت رشد صنعت خبر خوبی برای تولید و اشتغال کشور به حساب می‌آید، اما نکته اینجاست که آمارهای مرکز آمار فاصله قابل توجهی با آن دارد و به همین دلیل دریافت یک پیام واحد از داده‌های حساب‌های ملی را منتفی می‌کند.

بخش خدمات: خدمات، نزدیکترین نقطه بین آمارهای بانک مرکزی و مرکز آمار است. محاسبات بانک مرکزی رشد بخش خدمات را در سال گذشته منفی 2/ 0 درصد و محاسبات مرکز آمار این شاخص را منفی 3/ 0 درصد می‌داند. پس اختلاف 1/ 0 درصدی، قابل اغماض‌ترین اختلاف بین داده‌های دو مرجع آماری است. هر دو مرجع آماری تایید می‌کنند که کرونا، بخش خدمات کشور را در فصل آخر سال متاثر کرده است. گروه خدمات در داده‌های بانک مرکزی متشکل از 5 گروه «بازرگانی رستوران و هتلداری»، «حمل‌و‌نقل، انبارداری و ارتباطات»، «خدمات موسسات مالی و پولی»، «خدمات مستغلات و خدمات حرفه‌ای و تخصصی»، «خدمات عمومی» و «خدمات اجتماعی شخصی و خانگی» است. در مورد گروه‌بندی خدمات، اختلاف پررنگی بین مرکز آمار و بانک مرکزی وجود ندارد و برای اطلاع از جزئیات داده‌های رشد، باید منتظر تحقق وعده رئیس کل بانک مرکزی ماند.

بخش نفت: داده‌های مربوط به بخش نفت بین دو مرجع آماری نسبتا همخوانی دارد. میزان رشد اقتصادی بخش نفت از نظر مرکز آمار معادل منفی 35 درصد و از نظر بانک مرکزی معادل منفی 7/ 38 است. در این بخش، تولید و صادرات نفت خام نقش اصلی را دارند. داده‌های بخش نفت نشان می‌دهد که تولید و صادرات نفت در سال گذشته رکود عمیق‌تری را نسبت به سال 97 تجربه کرده است.