زیر و بم "صنعت و معدن" کرمانشاه

به گزارش می متالز، با وجود همه این موارد اما کرمانشاه از نظر صنعتی جزو استان‌های میانه کشور است و نامی از کرمانشاه بین استان‌های صنعتی ایران نیست و این در حالیست که با توجه به نرخ بالای بیکاری، استان نیازمند جذب سرمایه‌گذاری‌های بیشتر در حوزه صنعت، معدن و صنایع معدنی است.

 در آستانه روز صنعت و معدن (10 تیر) گفت و گویی با "کیوان کاشفی" رئیس اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی استان کرمانشاه و عضو هیات رئیسه اتاق بازرگانی ایران درباره وضعیت صنعت و معدن استان کرمانشاه، مهمترین چالش‌ها و راهکارهای توسعه صنعتی استان داشتیم.

ابتدا اشاره‌ای به اهمیت و جایگاه صنعت در اقتصاد داشته باشید

صنعت یکی از اثرگذارترین رشته‌ها در اقتصاد یک کشور است که از چند جنبه حائز اهمیت می‌باشد. اولین اهمیت صنعت ایجاد اشتغال پایدار است، خصوصا صنایعی که دستی بر صادرات دارند و می‌توانند کالاهای تولیدی خود را در بازارهای جهانی عرضه کنند.

نکته دوم درباره صنعت جذب سرمایه‌گذاری‌های جدید در قالب یک زنجیره است. وقتی واحد صنعتی راه‌اندازی می شود، می‌تواند سرمایه‌گذاری‌های دیگر را نیز به دنبال خود داشته باشد.

سومین سود صنعت برای یک کشور ارزآوری حاصل از صادرات است. صنایع توانمندی که پای خود را به بازارهای جهانی باز می‌کنند علاوه بر محکم کردن جایگاه خود، می‌توانند به تقویت ذخایر ارزی کشور کمک کنند که در شرایط کنونی کشور ما در این زمینه نیازمند فعالیت بیشتر بنگاه‌های اقتصاد صادرات محور است.

از همین رو در کشور حوزه صنعت در برنامه‌های اقتصادی جایگاه ویژه‌ای دارد و بسیاری از کارگروه‌ها و ستادهای مهم اقتصادی از جمله ستاد تسهیل و رفع موانع تولید، ستاد اشتغال و سرمایه‌گذاری، کارگروه توسعه صادرات و... به موضوع صنعت و شیوه حمایت از آن می‌پردازند.

وضعیت استان کرمانشاه از نظر صنعت در کشور چگونه است؟

کرمانشاه در رتبه‌بندی صنعتی از استان‌های متوسط و حتی رو به پایین کشور است که چند عامل در این زمینه اثرگذار می‌باشد.

اول اینکه کرمانشاه حتی در سبقه تاریخی خود نیز استان صنعتی نبوده و بیشتر مردم استان در حوزه تجارت و بازار و  کشاورزی فعالیت اقتصادی داشتند و از همین رو زمانی که استان‌های دیگر مانند تهران، اصفهان، آذربایجان شرقی و ... در حال صنعتی شدن بودند، فعالیت چندانی در این زمینه در کرمانشاه انجام نشده است.

از سوی دیگر به دلیل وقوع جنگ تحمیلی  و ناامنی حاصل از آن، کرمانشاه مقداری از سرمایه‌گذاری صنعتی عقب ماند و پس از آن نیز جو روانی حاصل از جنگ تا چند سال بر جذب سرمایه‌گذاران در این منطقه تاثیر مستقیم داشت.

معضل دیگری که مانع صنعتی شدن کرمانشاه شده عدم تکمیل زنجیره‌های صنعتی در استان است. برای نمونه در استان‌های صنعتی وقتی یک صنعت مادر شکل می‌گیرد، بر اساس  آن صنایع پایین دست متعددی ایجاد می‌شود. مثلا در حوزه فولاد در برخی استانها از حوزه استخراج از معدن تا تولید محصولات فولادی زنجیره تشکل شده، اما این چرخه و برقراری ارتباط بین واحدهای صنعتی در کرمانشاه شکل نگرفته است.

برای نمونه در کرمانشاه هم اکنون سه پتروشیمی فعال داریم و چهارمین پتروشیمی نیز در دست احداث است، اما هنوز زنجیره صنایع پایین دستی صنعت پتروشیمی در کرمانشاه ایجاد نشده است.

البته در این زمینه اقداماتی از جمله تعریف خوشه‌های صنعتی مانند خوشه لبنیات، خوشه "یو.پی.وی.سی" و ... در کرمانشاه انجام شد، اما نتیجه چندان مطلوبی نداشت.

عامل دیگر اثرگذار بر صنعتی نبودن کرمانشاه، کمبود نیروی کار ماهر، با وجود داشتن جمعیت قابل توجه فارغ‌التحصیلان دانشگاهی است و متاسفانه در این زمینه هنوز ارتبط خوبی بین مراکز دانشگاهی، مراکز آموز فنی و حرفه‌ای و واحدهای تولیدی و صنعتی شکل نگرفته که آموزش نیروی کار بر اساس نیاز واقعی واحدها باشد. وقتی که نیروی کار ماهر داشته باشیم این نیرو می‌تواند از یک کارخانه به کارخانه دیگر برود و سرمایه‌گذاران نیز معمولا به وجود نیروی کار ماهر و توانمند توجه ویژه دارند.

البته با وجود همه این موارد وضعیت صنعتی شدن کرمانشاه نسبت به گذشته در حال بهتر شدن است، بگونه‌ای که  در سال‌های قبل از انقلاب تعداد واحدهای صنعتی در استان کرمانشاه بسیار کمتر و حداکثر حدود 100 واحد بوده، اما اکنون بر اساس پروانه بهره‌برداری بیش از هزار واحد صنعتی در استان به ثبت رسیده است.

چه راهکارهایی وجود دارد که بتوان با کمک آن صنعت استان را تقویت کرد؟

همانطور که بارها تاکید کردم اولین و مهمترین راهکار، بهبود فضای کسب و کار و تسهیل روند سرمایه‌گذاری و صدور مجوزها در کرمانشاه است، بگونه‌ای که همه بخش‌های دولتی، قضایی، نمایندگان مجلس و حتی خود بخش خصوصی به اهمیت بهبود فضای کسب و کار باور پیدا کنند.

متاسفانه هم اکنون وضعیت صدور مجوزها و روند سرمایه‌گذاری نه تنها در کرمانشاه، بلکه در کل کشور نسبت به برخی از کشورهای منطقه نامناسب است. برای مثال اکنون ثبت یک شرکت در ایران 70 تا 90 روز زمان نیاز دارد، اما همین کار در ترکیه سه تا پنج روزه انجام می‌شود. یکی از دلایل این وضعیت وجود سامانه‌های متعدد برای امور اداری است، بگونه‌ای که واقعا فعالان بخش خصوصی سامانه‌زده شده‌اند.

برای هرچیزی چند سامانه تعریف شده که این سامانه‌ها به درستی هم طراحی نشده اند. گاهی کار نمی‌کنند و مدام با قطعی مواجهند، این سامانه‌ها با توجیه الکترونیکی شدن خدمات دولت راه‌اندازی شده، اما نه تنها شرایط را تسهیل نکرده، بلکه کار مردم را نیز دشوارتر کرده است. کارهایی از قبیل راه‌اندازی پنجره واحد و... نیز انجام شده که چندان اثرگذار نبوده است.

دومین راهکار برای توسعه صنعت استان کرمانشاه پویایی سیستم بانکی در پرداخت تسهیلات و در نظر گرفتن کمک‌های فنی و اعتباری برای حمایت از فعالان اقتصادی است.

امروز شرایط بگونه‌ای شده که برای راه‌اندازی یک واحد تولیدی نمی‌توان با مبالغ خرد کار را آغاز کرد بلکه سرمایه‌گذاری‌های سنگین نیاز داریم که با حمایت سیستم بانکی قابل تامین است.

اگر قرار باشد واحدی ایجاد کنیم که بتواند سرپا بماند و رقابت کند نیازمند سرمایه‌های زیاد هستیم که در بسیاری از مواقع از عهده سرمایه‌گذار به تنهایی خارج است.

عامل دیگری که می‌تواند برای رونق صنعت استان موثر باشد آموزش نیروی جوان فارغ‌التحصیل متناسب با نیازهای بازار است که البته در این زمینه خود بخش خصوصی هم باید پای کار بیاید و ارتباط خود را با مراکز آموزشی و فنی و حرفه‌ای افزایش دهد.

و راهکار دیگر توسعه صنعتی استان توجه به شرکت‌های دانش بنیان و استفاده از ظرفیت آنها  است که امروز صنایع دنیا نیز در حال حرکت به سمت رشته‌های دانش بنیان هستند و ما هم نباید از این روند عقب بمانیم.

یکی دیگر از راهکارها، صادراتی کردن صنایعی است که پتانسیل دارند و برای این منظور نیازمند ایجاد شتاب دهنده صادرات هستیم که در این راستا راه‌اندازی مرکز شتاب دهی صادرات در اتاق بازرگانی با جدیت دنبال می‌شود. این مرکز می‌تواند در زمینه‌های مختلف شناسایی بازارهای بین‌المللی، بازاریابی، بسته‌بندی و... به واحدها کمک کند.

برای توسعه صنعتی استان باید بیشتر بر واحدهای بزرگ تمرکز کنیم، یا صنایع خرد و متوسط؟

معتقدم هر دو بخش باید در کنار یکدیگر دیده شوند تا بتوانیم زنجیره صنعتی استان را تشکیل دهیم و تقویت کنیم. برای این منظور هم نیازمند سرمایه‌گذاری‌های سنگین و بزرگ هستیم و هم اینکه در پایین دست آنها باید صنایع خرد و کوچک ایجاد شود.

البته باید به این نکته هم توجه داشتیم که با توجه به نرخ بیکاری بالا در کرمانشاه، باید میزان اشتغالزایی واحدها را نیز مد نظر قرار دهیم. واحدهای صنعتی بزرگ معمولا اشتغالزایی ثابت و مشخصی دارند، اما در مقابل سهم ایجاد اشتغال در واحدهای کوچک و متوسط بیشتر است.

در سیاست‌گذاری‌ها نیز باید به صنایع کوچک و متوسط بیشتر توجه شود و همانطور که قبلا هم گفته‌ام این پتانسیل وجود دارد که حتی یک وزارتخانه جدا برای صنایع کوچک و متوسط در نظر گرفته شود.

ظرفیت اصلی توسعه صنعتی کرمانشاه بیشتر در چه رسته‌هایی است؟

صنایع پایین دست پتروشیمی ظرفیت خوبی است که در کرمانشاه می‌توانیم با وجود داشتن سه پتروشیمی فعال و یک پتروشیمی در دست احداث، به آن توجه کنیم.

پروژه گرمسیری که در کرمانشاه در دست اجرا است نیز می‌تواند ظرفیت عظیمی از سرمایه‌گذاری در بخش صنایع تبدیلی کشاورزی را در اختیار ما قرار دهد که نباید از آن غافل شویم.

چه اهمیتی دارد که در کنار ایجاد واحدهای جدید، چالش‌های صنایع موجود را نیز مرتفع کنیم؟

واحدهای صنعتی که از گذشته ایجاد شده اند اکنون با چالش‌های زیادی مواجهند و قبل از هر کاری باید به فکر تقویت و سرپا نگه داشتن این واحدها باشیم و برای این منظور نیز باید چالش‌های جدی پیش روی آنها را شناسایی و مرتفع کنیم.

بر اساس نظرسنجی‌هایی که اتاق بازرگانی برای ارزیابی شاخص فضای کسب و کار انجام می‌دهد به مهمترین چالش‌های صنایع استان واقفیم که در شرایط کنونی یکی از مهمترین این موارد مشکلات ناشی از تحریم‌ها است که البته مختص به کرمانشاه و در ید مسوولین استان نیست.

وقتی که در ارتباطات بین‌المللی و به دنبال آن  در برگشت ارز، مبادلات مالی، مسائل بانکی و ... با مشکل مواجهیم، پیامدهای آن ابتدا دامن صنایع را می‌گیرد.

بی‌ثباتی نرخ ارز و به دنبال آن تغییر قیمت مواد اولیه و تجهیزات صنعتی نیز چالش مهم دیگر صنایع است، بگونه‌ای که در گذشته صنایع مشکل تامین نقدینگی را اولین چالش خود اعلام می‌کردند و اکنون بی‌ثباتی قیمت‌ها را چالش اصلی می‌دانند.

 وقتی نرخ دلار طی دو ماه از 12 تا 13 هزار تومان به 20 هزار تومان می‌رسد، طبیعی است که ثباتی در قیمت مواد اولیه مورد نیاز صنایع هم نخواهیم داشت.

عامل دیگری که از آن می‌توان به  عنوان چالش صنایع یاد کرد عدم دسترسی مستمر به تکنولوژی روز دنیا برای به روز کردن تجهیزات صنعتی است که نتیجه‌ای جز پایین بودن بهره‌وری و بالا رفتن قیمت تمام شده نخواهد داشت.

البته بخشی از این موضوع به تحریم‌ها بر می‌گردد و بخش دیگر نیز مربوط به خود صنایع است.

چرا بخش معدن در سایه است؟

یکی از پتانسیل‌های اصلی ما در کشور حوزه معادن است که علی‌رغم همه مزیت‌ها گاهی در سایه صنعت قرار می‌گیرد که در این زمینه شرایط کرمانشاه نیز مشابه کشور است.

کرمانشاه در حوزه قیرطبیعی، سنگ تزئینی، کانی‌های فلزی و ... پتانسیل‌های خوبی دارد، اما استفاده بهینه از ظرفیت معادن استان با چند مشکل جدی مواجه است.

اول اینکه هنوز در زمینه وضعیت دقیق میزان ذخایر و اکتشافات کارهای جدی صورت نگرفته است، مثلا می‌دانیم که قسمت عظیمی از ذخایر قیرطبیعی ایران در کرمانشاه است اما هنوز برآورد دقیقی از میزان ذخایر آن نداریم که بدانیم اگر یک واحد عظیم فراوری قیرطبیعی احداث شد تا چند سال می‌توانیم مواد اولیه آن را تامین کنیم.

از سوی دیگر هنوز معادن ناشناخته زیادی در استان داریم که از ظرفیت آنها بی اطلاعیم.

در حوزه بهره‌برداری نیز چالش جدی ما نداشتن تکنولوژی مدرن و به روز است که هم هزینه‌ها را بالا می‌برد و هم باطله‌های معدنی را افزایش می‌دهد.

معضل دیگر معادن در کرمانشاه خام فروشی است و اینکه هیچ کار جدی در زمینه فراوری انجام نمی‌دهیم، در نتیجه مواد معدنی ما از جمله سنگ‌های تزئینی بدون کوچکترین فرآوری به استان‌های دیگر مانند اصفهان می‌رود و گاهی برمی‌گردد و از همین مرزهای کرمانشاه به کشورهای دیگر صادر می‌شود.

هنوز در کرمانشاه حتی یک واحد سنگ بری بزرگ و مدرن هم نداریم و اکثر سنگ تزئینی ما به صورت کلوخ خارج می‌شود.

یکی دیگر از موانع پیش روی معادن، مشکلات با منابع طبیعی در زمینه برداشت، مشکلات حقوق دولتی و ... است که این روند نیز باید تسهیل شود.

برای توسعه معادن و صنایع وابسته به آن نیازمند استفاده از ظرفیت شورای معادن استان هستیم که باید فعالیت خود را بیشتر کند و به علاوه تشکل‌های بخش خصوصی مانند خانه معدن و نظام مهعندسی معدن نیز باید به عرصه بیایند.

در سند جهش تولیدی که به استانداری تقدیم کردیم نیز حوزه معادن مورد توجه بوده و تاکید داشتیم که برداشت از معادن استان باید امسال 20 تا 25 درصد افزایش یابد و امیدواریم با این راهکارها بخش معدن از رخوت خارج شود.