مدل ها و راهکارهای توسعه بخش معدن ایران

در این نشست که به دنبال اجرای برنامه حضور اقتصاد دانان در معادن و کارخانه های فولاد و فرآوری سنگ آهن استان یزد صورت گرفت، ابتدا امیر صباغ مدیر برنامه ریزی و نظارت راهبردی با ارایه گزارشی از جایگاه جهانی تولیدات زنجیره معدن گفت: توسعه معدن در هر یک مناطق سبب توسعه بخش های دیگر آن مناطق شده و ایران با توجه به توانمندی هایی که در این بخش دارد از فرصت مناسبی برای رشد برخوردار است.

صباغ با بیان اینکه ایمیدرو تاکید بالایی برای افزیش زیرساخت های بخش معدن و صنایع معدنی دارد،‌ ادامه داد: با تقویت زنجیره ارزش در صنایع پایین دستی،‌ شاهد رشد چند برابری درآمد،‌ اشتغال و صادرات خواهیم شد و این واقعیتی است که در کشورهای بزرگ معدنی عینیت یافته است.

در این نشست که سعید لیلاز و نصرتی نیز حضور داشتند، مهدی کرباسیان به گذر ایمیدرو از دوران سخت سال های گذشته و اثر تصمیمات مدیریتی پیشین اشاره کرد و گفت: توسعه غیر اقتصادی صنعت فولاد و‌ نوع واگذاری سهام شرکت های این سازمان در دولت گذشته، از جمله ‌چالش هایی بود که برای دولت فعلی،‌ برجای گذاشت با اینحال در شرایط نبود منابع مالی کافی،‌ توانستیم 24هزار میلیارد تومان طرح را اجرایی کنیم.

مشارکت با بخش خصوصی

وی افزود: مشارکت گرفتن از بخش غیر دولتی و بخش خصوصی یکی از مدل های موفق در ایجاد تحرک در طرح ها و راه اندازی آن ها بود.

رییس هیات عامل ایمیدرو افزود: در طرح ها بین 15 تا 35درصد مشارکت داشته ایم و مابقی متعلق به بخش غیر دولتی است هرچند قانون هم تاکید دارد که سه سال بعد از راه اندازی،‌ آن میزان سهم هم باید واگذار شود.

وی انجام اکتشاف در 250هزار کیلومتر مربع از مساحت کشور را از نیازهای بخش معدن دانست و تاکید کرد: در این حوزه با شرکت های خارجی هم همکاری داریم و این امر در ورود فناوری به بخش معدن کمک کرده است.

کرباسیان تصریح کرد: برخی گمان می کنند مشکل تحریم ها فقط به نقل و انتقال ارز مربوط می شود در حالی که پیش از برجام، شرکت های خارجی حتی از دادن یک برگ از اطلاعات ماهواره ای معدنی خودداری می کردند اما امروز بسیاری از شرکت های صاحبنام همکاری با ایران را آغاز کرده اند. کرباسیان ادامه داد: زنجیره معدن یکی از کشورهای پیشرفته نشان می دهد 86 میلیارد دلار مواد معدنی را در صنایع پایین دستی به 2400 میلیارد دلار تبدیل کرده اند که این امر نیاز توجه به صنایع پایین دستی را دوچندان می کند.

وی همکاری با شرکت های خارجی را برای تامین مالی 50 میلیارد دلاری توسعه بخش معدن و صنایع معدنی ضروری دانست.

پس از وی، موسی غنی نژاد استاد دانشگاه و صاحبنظر اقتصادی با بیان اینکه حضور در معادن و آشنایی با فعالیت های مهندسی و تولیدی حرکت ثمربخشی برای ارایه توانمندی های این بخش است گفت: باید از فرصت کنونی توسعه معدن حداکثر استفاده را به عمل آوریم که در آینده با تغییر جهت مصرف و ورود مواد جدید به بازار، ‌دچار زیان نشویم.

فرمول کارآمد برای واگذاری نیاز داریم

وی با اشاره به نوع نگاه ها به واگذاری سهام اظهار داشت: برای اینکه نتوان سهام شرکت های دولتی را در قالب رد دیون یا سهام عدالت واگذار کرد باید فرمول کارآمدی در جهت فروش سهام شرکت های دولتی تدوین و اجرایی کرد.

از سوی دیگر مهدی عسلی که سابقه مدیریت عالی در سازمان برنامه و وزارت نفت دارد گفت: در بحث ها و برنامه های توسعه ای،‌ همواره نگاه اقتصادی و تحلیل مالی غایب بوده است و تنها نگاه محلی و محدود، به حوزه های مختلف داشته ایم به طوری که برنامه هایی تدوین می شود که از مسائل کلان اقتصاد و سیاست های ارزی جدا هستند.

وی افزود: نتیجه چنین برنامه هایی این است که طرح ها بدون استفاده می مانند و بی اثر می شوند.

علی ترکمان دینی نیز در این نشست اظهار داشت: قطه قطعه کردن طرح جامع فولاد و پراکنده کردن آن،‌ نتیجه تفکر سنتی در مدیریت است که سبب شده تعداد زیادی شرکت با مقیاس پایین تولید، اقدام به جذب منابع و ظرفیت سازی کنند.

خط شکنی دولت ها

این صاحبنظر اقتصادی افزود: کره جنوبی تنها با دو کارخانه برای 52 میلیون تن فولاد، ظرفیت سازی کرد در حالی که آن ها نیز نظام دولتی داشته اند اما با تفکر مدرن، مدیریت کرده اند.

ترکمان دینی نقش دولت ها را در توسعه چشمگیر دانست و اظهار داشت: طی دهه های اخیر شرکت های دولتی ایالات متحده،‌ در بسیاری از علوم روز همچون اینترنت و آی تی پیشرو بوده اند و در واقع خط شکنی کرده اند.

منطق مدل های توسعه

علی میرزاخانی سردبیر روزنامه دنیای اقتصاد نیز که در این جلسه حضور داشت، به مدل های توسعه معادن و صنایع معدنی کشورها اشاره کرد و گفت: برخی از مدل ها همچون مدل عربستان در توسعه صنایع معدنی قابلیت اجرا در ایران را ندارد به این علت که از شاخص های غیرواقعی نشات گرفته اند،‌ به همین سبب باید منطق و مبنای اقتصادی برای آن تعریف کرد.

وی از انجام برنامه جدید اکتشافی در سطح 250 هزار کیلومتر مربع در کشور اظهار خرسندی کرد و گفت: با تاسیس بانک های خصوصی در کشور که از زمان مرحوم نوربخش آغاز شد، نظام مالی ایران در حال تحول بود که آن برنامه به دولت گذشته برخورد کرد.

وی تاکید کرد که در فعالیت های اقتصادی و توسعه اصالت با بخش خصوصی است مگر اینکه دلایل قانع کننده ای برای آن وجود داشته باشد.

از تعاملات جهانی دور شدیم

از سوی دیگر پویا جبل عاملی، عامل اقتصاد دانان با بخش معدن را مفید خواند و گفت: مردم و صاحبنظران معمولا با بخش نفت و گاز آشنایی دارند در حالی که بخش معدن، توانمندی بالایی برای رشد دارد.

وی حضور شرکت های خارجی در پسا برجام را قابل توجه دانست و اظهار داشت: قوانین ما به گونه ای نیست که برای سرمایه گذار جذابیت کافی ایجاد کند و علاوه بر این دور شدن از رویدادها و تعاملات جهانی در مقاطعی از سال های دهه اخیر، سبب شد از بسیاری قوانین و مقررات و همچنین شرایط قراردادها، بی اطلاع باشیم و در برخی مواقع حتی از نحوه ارتباط برقرار کردن نیز آگاهی نداشته باشیم.

جبل عاملی، رویکرد قانون محوری را رویه ای مناسب برای تعامل با شرکت های خارجی و جذب سرمایه ذکر کرد.

درک واقعی از معادن

سمیه مردانه نیز در این نشست گفت: حضور در معدن برای کسانی در بخش تئوری کار کرده اند نتایج ارزنده ای دارد و سبب درک واقعی تلاش های انجام شده در این حوزه می شود.

وی با بیان اینکه دستاوردهای بخش های مهندسی معدن واقعا فوق العاده است اظهار داشت: علاوه بر مباحث مهندسی، یکی از مواردی که در بخش معدن ضرورت دارد،‌ توجه به سرمایه های انسانی و انجام تحقیق و توسعه است. وی نوع سیاست ها و ارتباط آن ها با بخش معدن را از عوامل تاثیر گذار در توسعه این بخش ذکر کرد.

توجه به حقوق مالکیت

جعفر خیرخواهان،‌ توجه به حقوق مالکیت را از نیازهای اولیه جذب سرمایه دانست و گفت: این امر انگیزه لازم را نزد سرمایه گذاران برای حضور در معادن ایجاد می کند.

وی افزود: توجه به تحولات بازارهای جهانی،‌ مقیاس و زنجیره تولید را از دیگر موارد مورد نیاز توسعه بخش معدن است. به گفته خیرخواهان،‌ زیرساخت ها و توجه به مسوولیت اجتماعی از دیگر نکاتی است که توسعه بخش معدن را به بار می آورد.

ایمیدرو حلقه وایط با بخش خصوصی

حمید آذرمند دیگر اقتصاد دان و صاحبنظر حاضر در این نشست نیز گفت: به رغم توانمندی که بخش معدن برای توسعه دارد شاهد روند کاهشی تشکیل سرمایه ثابت و بودجه معدن به ویژه برای ایمیدرو شده ایم. وی ایمیدرو را حلقه واسط بنگاه ها و دولت دانست و خاطر نشان کرد: بررسی بحران اقتصادی دهه گذشته میلادی نشان داد بخش های معدنی،‌ با کمترین آسیب از بحران های مالی مواجه شده اند به همین سبب باید به تقویت این بخش بپردازیم.

آذرمنددر عین حال اظهار داشت:‌ بخش داخل کشور توان لازم را برای تامین 50 میلیارد دلار سرمایه توسعه بخش معدن و صنایع معدنی در افق چشم انداز را ندارد و این امر نیاز به استفاده از منابع خارجی دارد.

مقامات با معدن آشنایی ندارند

شهناز نوایی کارشناس خانه معدن ایران نیز دراین جلسه گفت: در40 سال سابقه فعالیت معدنی، کمتر مقام عالی دولتی را دیده ام که با بخش معدن و نیازهای آن آشنایی داشته باشد. وی گفت: وابستگی واقعی اقتصاد ایران به 40درصد می رسد.

کرباسیان نیز پس از ارایه نظرات صاحبنظران اقتصادی،‌ نیز با بیان اینکه بسیاری از مسوولان از بخش معدن شناخت واقعی ندارند تاکید کرد: ادغام وزارت صنعت با معدن، اگرچه مزایایی برای اقتصاد داشت، اما سبب غفلت از بخش معدن شد و این حوزه همانند یکی از زیر بخش های صنایع درآمد.

منافع بلند مدت معدن

وی افزود: اگرچه بخش اکتشاف معدن ریسک دارد، ‌اما فعالیت های اقتصادی آن دارای منافع بلند مدت است.

کرباسیان،‌ نگاه کلان در تصمیم گیری های اقتصادی را به نفع بخش معدن دانست و گفت: باید در تصمیم گیری ها به اثر آن ها در بخش هایی همچون معدن نیز توجه داشت به صورتی که ریسک جدیدی به این حوزه تحمیل نشود.