سود سرمایه‌گذاری در کشاورزی سریع‌تر از صنعت بازمی‌گردد

به گزارش می متالز، نخبگان جامعه محلی یکی از بهترین گروه‌هایی هستند که می‌توانند درباره کم‌وکیف برنامه‌های توسعه اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و... نظر بدهند. از همین‌روست که سال‌هاست در کشورهای توسعه‌یافته مسأله توجه به برنامه‌ریزی از پایین به بالا و شنیدن صدای نخبگان محلی به عنوان یک اصل پذیرفته شده است. ورزقان یکی از شهرهای مهم استان آذربایجان شرقی است. این شهر به عنوان یک شهر معدنی شناخته می‌شود و شرکت ملی صنایع مس ایران نیز در این منطقه فعالیت‌های چشمگیری دارد. سیاست‌های توأمان اقتصادی- اجتماعی شرکت مس برای کمک به توسعه متوازن جوامع محلی و افزایش تاب‌آوری آن‌ها در برابر چالش‌های اقتصادی محلی و ملی موجب شد تا با یکی از مدیران سخت‌کوش شهرستان ورزقان به گفت‌وگو بنشینیم. «علی علی‌محمدی»، مدیر جهاد کشاورزی شهرستان ورزقان در این گفت‌وگو از دغدغه‌هایش برای توسعه شهرستان و انتظاراتش از شرکت مس در حوزه اقتصاد مقامتی و مسئولیت‌های اجتماعی سخن گفته است.

شهرستان ورزقان از گذشته تاکنون یکی از شهرستان‌های مهم در حوزه کشاورزی به شمار می‌رود. هم‌اکنون بخش کشاورزی در این شهرستان از چه چالش‌ها و کمبودهایی رنج می‌برد؟

شهرستان ورزقان از نظر منابع مالی جزو مناطق محروم آذربایجان شرقی است و همواره تحت تاثیر بلایای طبیعی نظیر زلزله، سیل، تگرگ و... و اقلیم بسیار سرد و ناپایدار قرار دارد. فعالیت‌های بخش کشاورزی از دیرباز بر پایه روش‌های سنتی استوار بوده است. با وجود تمام موانع و کمبودها مطابق سالنامه آماری استان آذربایجان شرقی در سال 94 شهرستان ورزقان بزرگ‌ترین تولیدکننده عدس در استان با تولید 6250 تن در سطح زیر کشت 12500 هکتار، به تنهایی نزدیک به نیمی از محصول عدس استان را تولید می‌کند. همچنین شهرستان ورزقان چهارمین شهرستان تولیدکننده عسل استان است.
بخش کشاورزی شهرستان ورزقان با چالش‌های متعددی روبه‌روست که شرایط محدودکننده دارند. اقلیم بسیار سرد که اغلب سال‌ها سرمای دیررس بهاره یا زودرس پاییزه وجود دارد، کوچک بودن قطعات زراعی، صنایع دامپروری و کشاورزی سنتی، استفاده صحیح نکردن از منابع آب‌های سطحی،  انجام روش‌های آبیاری سنتی و استفاده نکردن از روش‌های نوین آبیاری،  فقر مالی شدید اغلب روستاییان، نداشتن توان برای جذب سرمایه‌گذاران بومی و غیربومی برای سرمایه‌گذاری در بخش کشاورزی، نبود صنایع تبدیلی و بسته‌بندی محصولات کشاورزی، میزان بسیار بالای مهاجرت نیروی کار و جوان به شهرهای بزرگ به علت کمبود شغل در منطقه، سطح بالای انتظارات جوانان در حوزه اشتغال و گرایش آن‌ها به مشاغلی غیر از کشاورزی به‌ویژه تمایل به اشتغال در معادن شهرستان، محرومیت استان و نبود زیرساخت‌های مناسب در بخش کشاورزی، خشکسالی و خشک شدن بسیاری از چشمه‌ها و منابع آب‌های سطحی،  مشکلات مربوط به بیمه محصولات کشاورزی، ناتوانی اغلب کشاورزان در استفاده از تسهیلات بانکی، صعب‌العبور بودن جاده‌های منتهی به بسیاری از روستاها که باعث نبود دسترسی سریع به بازارهای عرضه تولیدات کشاورزی می‌شود و فقدان حمایت از کارآفرینان از جمله چالش‌های اقتصادی و اجتماعی شهرستان است.

پدیده خشکسالی چه اثری بر وضعیت کشاورزی شهرستان گذاشته است؟

پدیده خشکسالی موجب شده که شهرستان ورزقان به عنوان یکی از شهرستان‌های پُربارش استان هم تحت تأثیر خشکسالی قرار بگیرد. به‌طوری‌که بسیاری از چشمه‌ها و رودخانه‌های فصلی شهرستان در فصل کشت بدون آب است و کشت محصولات آبی در بسیاری از مناطق با محدودیت فراوانی روبه‌رو شده. پروژه‌های بهینه‌سازی مصرف آب با استفاده از گسترش روش‌های نوین آبیاری نظیر سیستم‌های آبیاری تحت فشار (روش‌های آبیاری قطره‌ایی و بارانی) و آبیاری میکرو به جای آبیاری‌های سنتی توسط جهاد کشاورزی شهرستان ورزقان در منطقه در حال اجرا است. برای مثال تنها در بخش خاروانا حدود 70 هکتار از اراضی زراعی و باغی تحت پوشش طرح‌های آبیاری بارانی و 50 هکتار تحت پوشش آبیاری قطره‌ایی قرار دارند. اجرای سیستم‌های آبیاری نوین به معنی کاهش هدررفت آب و حداکثر استفاده از آب موجود در شرایط خشکسالی فعلی در شهرستان و گسترش کشاورزی در منطقه است.

در صورت بهینه شدن مصرف آب و ایجاد صنایع پایین‌دستی چه میزان از بار اشتغال‌زایی به این بخش منتقل می‌شود؟

با توجه به وجود پتانسیل و استعداد بالقوه در منطقه به‌راحتی می‌توان با تکمیل صنایع پایین‌دستی کشاورزی اشتغال‌زایی را به حداکثر رساند. با توجه به مساحت بالای مراتع شهرستان که شهرستان ورزقان را به یکی از قطب‌های دامداری و زنبورداری استان تبدیل کرده است، با ایجاد و توسعه صنایع تبدیلی نظیر کارگاه‌های تولید پنیر، بسته‌بندی عسل و تولید تخم‌مرغ می‌توان سطوح بالای اشتغال‌زایی در منطقه را فراهم کرد. مثال عینی برای فعالیت‌های در حال انجام توسط جهاد کشاورزی شهرستان ورزقان در شهرستان، فراهم آوردن امکانات تولید تخم‌مرغ با تأسیس واحد بزرگ مرغداری مرغ تخم‌گذار در بخش خاروانا با هدف صادرات به خارج کشور است که در آینده نزدیک امکان اشتغال برای 1200 نفر در منطقه را فراهم خواهد آورد. همچنین به دلیل این‌که شهرستان ورزقان قطب تولید عدس و عسل استان به شمار می‌رود توسعه کارگاه‌های بزرگ بسته‌بندی این محصولات می‌تواند معضل بیکاری در منطقه را رفع کند.

یکی از بحث‌هایی که در سال‌های اخیر مطرح شده موضوع مسئولیت اجتماعی شرکت‌های صنعتی نسبت به جوامع پیرامونی‌شان است. به عقیده شما شرکت مس برای تقویت بخش کشاورزی و بهبود فضای کسب‌وکار در این حوزه چگونه می‌تواند در قالب مسئولیت‌های اجتماعی به توانمندی بخش کشاورزی شهرستان کمک کند؟

با توجه به محرومیت منطقه و مشکل نقدینگی اغلب کشاورزان و دامداران و وجود معادن مختلف در شهرستان ورزقان و در رأس آن‌ها معدن مس سونگون، این شرکت می‌تواند در قالب مسئولیت اجتماعی سرمایه‌گذاری‌های مهم و وسیعی در بخش کشاورزی منطقه انجام دهد. اقداماتی نظیر راه‌اندازی کارگاه‌های بسته‌بندی عدس، عسل و گیاهان دارویی، ایجاد و گسترش مرغداری‌ها و دامداری‌های مدرن و بزرگ، اقدامات مؤثر در راستای اصلاح نژاد دام‌های منطقه، سرمایه‌گذاری در ایجاد و توسعه باغات مدرن و ایجاد صنایع وابسته به شیلات ضمن اشتغال‌زایی گسترده در منطقه که شرکت مس می‌تواند طی مدت کوتاهی سرمایه اولیه خود را حفظ و با سودآور شدن این صنایع آن‌ها را به بهره‌برداران واگذار کند.

تاب‌آوری در برابر مشکلات اقتصادی یکی از مهمترین نقاط قوت اقتصادی است. به نظر شما شرکت مس چگونه می‌تواند با هدف افزایش تاب‌آوری اقتصاد شهرستان و رفع چالش‌های بخش کشاورزی مشارکت کند؟

در شهرستان ورزقان علاوه بر این‌که بخش کشاورزی به‌صورت سنتی اداره می‌شود اغلب جوانان منطقه به دلیل نبود شغل یا  درآمد پایین در فعالیت‌های کشاورزی، به استخدام در شرکت مس تمایل بیشتری دارند. اجرای پروژه‌هایی نظیر پروژه احیا و توسعه کسب‌وکارهای منطقه در ورزقان که سابق بر این توسط شرکت مس در سایر نقاط ایران اجرا شده است می‌تواند به حل مشکلات متعدد مردم و اشتغال‌زایی در بخش کشاورزی کمک کند. همچنین کمک‌های مالی مستقیم یا غیرمستقیم شرکت مس به بخش کشاورزی و بهره‌برداران و راه‌اندازی واحدهای کشاورزی و دامداری مدرن در منطقه به‌تدریج توان مالی بهره‌برداران را افزایش می‌دهد و کسب‌وکار آن‌ها را رونق می‌بخشد و در نتیجه تاب‌آوری در برابر مشکلات اقتصادی را بعد از اتمام فعالیت معدن در آینده نه چندان دور افزایش خواهد داد.

به تمایل بسیاری از جوانان بیکار برای استخدام در صنعت مس اشاره کردید. می‌دانیم  که عملاً این کار غیرممکن است. از طرف دیگر تک‌ساحتی بودن اقتصاد موجب ضعیف شدن ساختار اقتصادی هر شهر و کشوری می‌شود. به نظر شما شرکت مس در قالب عمل به مسئولیت‌های اجتماعی‌اش باید چه رویکردی را در پیش بگیرد تا فضای اقتصادی ورزقان به‌خصوص در بخش کشاورزی به‌گونه‌ایی توانمند شود که افراد انگیزه کار در این بخش را پیدا کنند؟

واضح است که سود سرمایه‌گذاری در بخش کشاورزی خیلی سریع‌تر از صنعت باز می‌گردد. شرکت مس با استفاده از منابع مالی فراوانی که در اختیار دارد می‌تواند با سرمایه‌گذاری در بخش‌های با بازدهی سریع و بالای کشاورزی نظیر صنایع دام و شیلات کشاورزان و به‌ویژه جوانان را تشویق کند که در این حوزه فعالیت کنند. به عنوان مثال ما با حمایت سرمایه‌گذار بخش خصوصی در مدت یک سال موفق به راه‌اندازی و بهره‌برداری از بزرگ‌ترین و مدرن‌ترین مجتمع پرورش ماهی کل منطقه و استان شده‌ایم. ماهی قزل‌آلای تولیدی این مجتمع به شرکت مس نیز فروخته می‌شود و نزدیک به 100 نفر از مردم منطقه در این مجموعه مشغول به کار شده‌اند. با توجه به پتانسیل بالای آب و خاک شهرستان، سرمایه‌گذاری و حمایت شرکت مس از بهره‌برداران شاخص منطقه و کارآفرینان به منظور ایجاد مجتمع‌های کشاورزی و دام‌پروری این‌چنینی موجب اشتغال‌زایی فراوان در منطقه می‌شود و جوانان به انجام فعالیت در این حوزه ترغیب خواهند شد.

در حال حاضر مدیران سیاسی بیشتر انتظار دارند شرکت‌های صنعتی در کوتاه‌مدت فعالیت‌های خیریه و ورزشی و... انجام دهند تا رضایت افکار عمومی جلب شود. اما نگاه بلندمدت این است که یک صنعت بتواند به بالندگی سایر بخش‌ها هم کمک کند که یکی از نتایجش تاب‌آوری اقتصادی است. شما برای هدایت وظایف شرکت مس به سمت عمل به مسئولیت‌های اجتماعی در قالب طرح‌های پایدار چه پیشنهاداتی دارید؟

به نظر من در کنار برنامه‌های کوتاه‌مدتی که توسط شرکت مس در منطقه اجرا می‌شود نظیر توسعه فعالیت‌های ورزشی، باید برنامه‌ریزی‌های بلندمدتی صورت بگیرد تا مردم منطقه دارای شغل و درآمد کافی باشند و در کنار تأمین معیشت خود به فعالیت‌های رفاهی نظیر ورزش نیز بپردازند. از اقدامات مؤثری که شرکت مس در این راستا می‌تواند انجام دهد پایه‌گذاری مؤسسات مالی نظیر مؤسسات قرض‌الحسنه در سطح شهرستان است که در خدمت آحاد مردم اعم از شهری و روستایی به‌ویژه اقشار خاص جامعه نظیر افراد بی‌بضاعت، زنان سرپرست خانوار و معلولین باشد و تحت نظارت کارشناسان جهاد کشاورزی شهرستان تسهیلات مالی صرفاً برای تولید و توسعه بخش کشاورزی شهرستان ورزقان ارائه دهند. در این صورت با افزایش تولید، بهره‌برداران با پرداخت بدهی خود به این مؤسسات ضمن حل معضل بیکاری، چرخ واحدهای تولیدی به حرکت درمی‌آید، معضلات اجتماعی نظیر اعتیاد و مهاجرت در منطقه به حداقل می‌رسد و مضمون اقتصاد مقاومتی در منطقه تحقق می‌یابد.