وضعیت معادن سلستین استان سمنان / خام‌فروشی تا کجا ادامه دارد؟

به گزارش می متالز، زمین سخاوتمند است. مانند یک مادر، از ابتدا نیاز‌های ما را می‌داند و فراهم می‌کند. با ما ایرانی‌ها که خیلی سخاوت داشته، معادن غنی و بی‌شماری که در سرزمین ما قرار دارد، گویای همین مهربانی و لطف است؛ و در نهایت این بستگی به ما دارد که چگونه و تا چه حد از این نعمت‌ها بهره ببریم.

ایران، ۱/۱ درصد از مساحت جهان و ۱/۰۵ درصد از جمعیت جهان را شامل می‌شود در حالی که سهم کشور ما از معادن، ۷ درصد از کل جهان با ارزش ۱۰۰ میلیارد دلار است.

بازدهی این ثروت‌های خدادادی برای کشور و مردم ما می‌تواند بیشتر از آنچه اکنون هست، باشد. بهره‌برداری صحیح از این نعمت‌ها یعنی شکرگزاری از توجه و رحمت خالق آن و این شکر نعمت، نعمتت افزون کند؛ اما متاسفانه بسیاری از معادن ایران مبتلا به خام‌فروشی هستند و  ارزان فروخته می‌شوند؛ خام‌فروشی مواد معدنی علاوه بر اینکه برای کشور صرفه اقتصادی ندارد، فرصت ایجاد اشتغال را نیز از بین خواهد برد.

سمنان، ثروتمند در معادن

استان سمنان معادن مهم زیادی در خود جای داده که گچ، سولفات سدیم، سنگ ‌آهک، سنگ لاشه، گرانیت، مرمریت، سنگ‌آهن، نمک، بوکسیت، زئولیت، زغال‌سنگ، باریت، طلا، مس، کائولن، کرومیت، روی، فلورین و سلستین از جمله این معادن هستند.

بر اساس گزارش، سازمان‌های صنعتی بین‌المللی در سال ۱۳۹۵، کل ذخیره سلستین دنیا در حدود هفت میلیون تن است که بیش از دو میلیون تن آن در محدوده معدنی افتر در شهرستان سرخه استان سمنان قرار دارد. این یعنی استان سمنان می‌تواند سهم مهمی در تامین نیاز منطقه و حتی دنیا به این ماده ارزشمند داشته باشد اما...

چرا سلستین در استان سمنان فرآوری نمی‌شود؟

عباس اکبری، مدیر عامل شرکت یگانه کانی سمنان گفت: بزرگترین معدن سلستین بالای ۹۵ درصد کشور واقع در بخش اروانه، شهرستان سرخه استان سمنان است.

او افزود: این معدن ۲۵ نفر نیروی کار دارد. میزان برداشت سالانه سلستین در هر معدن متفاوت است. در این معدن هر ساله ۳۰ درصد از استخراج ما به دلیل بلوری بودن سنگ سلستین تبدیل به خاکه می‌شود که در حال حاضر این میزان پرتی حساب می‌شود و در تلاش هستیم از این خاکه‌ها هم بهره‌برداری کنیم.

مدیرعامل شرکت یگانه کانی سمنان اظهار داشت: برخلاف میل و خواسته خود، مجبور هستیم تقریبا تمام سلستین برداشت شده را به صورت خام به خارج از کشور صادر کنیم. در کشور ما منابع مالی، تجهیزات و فناوری‌های روز دنیا برای فرآوری این کانی وجود ندارد.

اکبری ادامه داد: کشور چین بازار جهانی کروبنات استرانسیم را در اختیار دارد و به سایر کشور‌ها اجاره صادرات نمی‌دهد؛ اگرهم در کشور‌هایی نظیر ترکیه خریدار پیدا کنیم، به دلیل تحریم‌های ظالمانه قادر به صادرات نیستیم؛ بنابراین چاره‌ای به جز خام فروشی سنگ سلستین با قیمت پایین نداریم.

او ادامه داد: محصول تولیدی از سلستین یا همان استرانسیم که نوعی محصول فلزی به شمار می‌آید، در صنایع مختلف همچون ساخت لامپ‌های فلوئورسنت و لامپ تصویری تلویزیون‌های رنگی و همچنین ساخت آتش زنه مورد استفاده قرار می‌گیرد. اما مصرف این محصول به همین جا محدود نشده و در برخی از دارو‌های روان درمانی شاهد حضور این کانی معدنی هستیم. همچنن نیترات این کانی در تولید منور‌های نظامی کاربرد دارد.

مدیرعامل شرکت یگانه کانی سمنان افزود: فرآوری سلستین و تبدیل آن به کربنات یک پروسه طولانی با هزینه بالا است که آلایندگی محیط زیست را نیز به همراه دارد. حتی کشور چین هم این نوع فرآوری را محدود کرده است.

اکبری در پایان ابراز داشت: ما هیچ تمایلی به خام فروشی این کانی با ارزش نداریم، اما به دلایلی که گفته شد، ناچار هستیم.

جایی در این دیار مشغول فرآوری سلستین هستند

حمید علوی، مدیرعامل شرکت نمک‌های باریم و استرانسیم آسیا گفت: در این شرکت، سلستین بعد از برداشت فرآوری می‌شود و باریم و استرانسیم حاصل شده به کل خاورمیانه و همچنین شمال اروپا صادر می‌شود.

او افزود: در این شرکت حدود ۱۰۰ نفر در واحد فرآوری و ۶ نفر در داخل معدن مشغول به کار هستند که برای افزایش این ظرفیت اشتغال برنامه‌ریزی می‌شود.

علوی ادامه داد: در این شرکت یک مجموعه علمی با بیش از ۳۰ سال سابقه کار‌های علمی مشغول فعالیت است که شروع فعالیت این مجموعه به این صورت بود که از تکنولوژی به معدن رفتیم. به این معنی که ابتدا علم و دانش لازم را فراگرفتیم و بعد برای دریافت معدن و شروع به کار اقدام کردیم.

نایب رئیس اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی استان سمنان تصریح کرد: فرآوری سلستین می‌تواند ارزش آن را حدود ۲۵۰ برابر افزایش دهد. برنامه‌هایی برای خرید سلستین خام از سایر معادن داخلی در دستور کار این شرکت قرار دارد.

خام فروشی در معادن استان سمنان نداریم

مهدی سلامتی، مدیر کل دفتر هماهنگی امور اقتصادی استانداری سمنان ابراز داشت: فرآوری می‌تواند تعاریف و اشکال متفاوتی داشته باشد؛ نوع فرآوری هم بر اساس کاربرد مدنظر ما انجام می‌شود.

او افزود: خام فروشی یعنی سنگ از معدن استخراج شده و به همان شکل به فروش برسد. چنین کاری ممکن نیست، زیرا ماده معدنی به این شکل خریدار ندارد و قطعا یک فرآوری اولیه روی آن انجام می‌شود؛ بنابراین می‌توان گفت معمولا مواد معدنی خام فروشی نمی‌شود.

سلامتی ابراز کرد: به طور معمول، مواد معدنی بعد از افزایش درجه خلوص فروخته می‌شود و این خام فروشی نیست. مثلا سنگ آهن، برای تبدیل شدن به شمش آهن، چند نوبت فرآوری می‌شود. سلستین هم به همین شکل فرآوری می‌شود، اما به طور کل مشکلاتی بر سر راه فرآوری بهتر و بیشتر مواد معدنی وجود دارد.

مدیرکل دفتر هماهنگی امور اقتصادی استانداری سمنان ادامه داد: اولین مشکل برای فرآوری مواد معدنی این است که معمولا احداث کارخانه در نزدیکی معدن دشوار و حتی غیرممکن است. برخی از واحد‌های فرآوری آلایندگی زیادی برای محیط زیست دارند. گاهی یافتن یک زمین مناسب برای احداث کارخانه دشوار است و گاهی به دلیل وجود پوشش گیاهی خاص نمی توان از این زمین برای احداث واحد فرآوری استفاده کرد.

او اظهار کرد: همچنین گاهی اوقات هزینه زیرساخت‌های لازم برای فرآوری مواد معدنی بسیار زیاد می‌شود و دیگر صرفه اقتصادی را از دست می‌دهد.

اولویت واگذاری معادن در استان سمنان به چه کسانی است؟

سلامتی تصریح کرد: ارزش هر تن صادرات گمرک استان سمنان در سال ۱۳۹۵، ۴۳۸/۲ دلار، در سال ۱۳۹۶، ۴۵۸/۴ دلار، در سال ۱۳۹۷، ۵۵۵/۲ دلار و در سال ۱۳۹۸ به ۸۹۲/۶ دلار رسیده است و این افزایش قیمت‌ها یعنی فرآوری مواد معدنی، سالانه رو به افزایش است.

او گفت: در استان سمنان، ۹ واحد فرآوری مس با ۲۰۰ نفر اشتغال، یک واحد فرآوری روی و مس با ۴۰ نفر، چهار واحد فرآوری آهن با ۱۰۰ نفر اشتغال فعالیت دارند.

مدیرکل دفتر هماهنگی امور اقتصادی استانداری سمنان بیان کرد: همچنین یک واحد فرآوری سلستین با ۴۰ نفر اشتغال در ده نمک آرادان وجود دارد و یک واحد فرآوری منگنز نیز با حدود ۴۰ نفر اشتغال در دامغال آماده بهره‌برداری است.

سلامتی اظهار کرد: در حال حاضر سیاست استان سمنان به این شکل است که اولویت واگذاری معادن با کسانی است که واحد فرآوری هم داشته باشند.

معادن و معدن‌داران را دریابیم

رستم سعدالهی رئیس انجمن مدیران صنایع و معادن استان سمنان گفت: دلیل مهم شکل گرفتن خام فروشی در کشور، این است که معدن‌داران به حال خود رها شده‌اند. اکتشاف معادن هزینه سنگینی دارد و چون هزینه امکانات فرآوری هم به مراتب زیاد است، معدن‌داران خام فروشی را ترجیح می‌دهند.

او افزود: خام فروشی شکل اول صادرات معادن در کشور ما است؛ هرچند مسئولین تاکید دارند خام فروشی کم شده، اما من اینطور فکر نمی‌کنم. معدن داری که امکانات و زیرساخت‌های لازم برای فرآوری در اختیار ندارد، مجبور است خام فروشی کند.

فرآوری، ارزش مواد معدنی را ۱۰۰ برابر افزایش می‌دهد

سعدالهی ادامه داد: فرآوری‌هایی که در حال حاضر اتفاق میفتد را نمی‌توان فرآوری نامید و فروش در این حالت، همچنان خام فروشی است.

رئیس انجمن مدیران صنایع و معادن استان سمنان بیان کرد: از هر نوع مواد معدنی، ده‌ها نوع ماده فرآوری شده به دست می‌آید. به طور مثال در صورت فرآوری زئولیت، که نوع مرغوبش در استان سمنان وجود دارد، حدود ۴۸ ماده مهم حاصل می‌شود، اما حقیقتا چند نوعش تا به حال در داخل کشور به دست آمده؟

سعدالهی ابراز داشت: تا زمانی که دولت و بانک‌ها از معدن‌داران حمایت نکنند، هیچ نتیجه‌ای نمی‌شود، گرفت. باید موانع سرراه معدن‌دار و سرمایه‌گذار برداشته شود و تجهیزات و زیرساخت‌های مورد نیاز، اعم از ماشین آلات، جاده، نقدینگی و امکانات فرآوری فراهم شود.

او اظهار کرد: امیدوارم اوضاع کشور به سمت و سویی برود که بتوانیم از این گنجینه‌های گرانبهایی که در خاک خود داریم به بهترین شکل بهره ببریم و وضعیت معیشتی زندگی مردم ارتقا یابد.

رئیس انجمن مدیران صنایع و معادن استان سمنان گفت: فرآوری مواد معدنی، می‌تواند ارزش این مواد را تا ۱۰۰ برابر افزایش دهد و قطعا در ایجاد اشتغال هم تاثیر گذار است؛ این ارزش افزوده حاصل از فرآوری مواد معدنی می‌تواند ما را از بیگانگان بی‌نیاز کند. قطعا اگر با علم امروز پیش برویم، موفقیت‌های بیشماری را تجربه‌خواهیم کرد.

سعدالهی بیان کرد:  دولت هیچ برنامه‌ای برای فرآوری مواد معدنی ندارد، از زمانی که وزارت صمت شکل گرفت، یعنی صنعت و معدن و تجارت یک جا جمع شد، معادن از توجه خارج شدند. در صورتی که فرآوری‌ها انجام شود، با وجود همین تحریم‌ها هم می‌شود صادرات را انجام داد.

معاون امور معادن و صنایع معدنی سازمان صنعت، معدن و تجارت استان سمنان با وجود پیگیری های خبرنگار ما فرصت پاسخگویی به سوالات  را نداشت.

سخن آخر

هرچند کم و بیش در گوشه و کنار این دیار گا‌ها رایحه فرآوری به مشام می‌رسد، اما در مقایسه با ظرفیت ژرف و وسیع معادن موجود، چیز قابل ارائه‌ای نیست. اهمیت این مساله واضح و مبرهن است و نیازی نیست حتما بیان شود که این خام‌فروشی‌ها، نوعی کفران نعمت است و کفر، نعمت از کفت بیرون کند.