رشد اکتشاف وابسته به تدبیر دولت

به گزارش می متالز، باتوجه به اینکه ایران از ذخایر معدنی غنی برخوردار است و در این زمینه از کشورهای مطرح دنیا شناخته می‌شود، نیاز است موانع اکتشاف در کشور برداشته شود. روزنامه صمت درباره اهمیت اکتشاف، موانع و راهکارهای رشد آن با کارشناسان بخش معدن گفت‌وگو کرده که در زیر می‌خوانید.

اکتشاف، زیربنای معدنکاری

وحید صائب‌فر، عضو هیات مدیره سازمان نظام مهندسی معدن استان تهران با بیان اینکه اکتشاف زیربنا و پی معدنکاری است گفت: اگر این مهم به‌درستی انجام شود، معدنکاری مثل هر کار مهندسی دیگری طبق اصول پیش می‌رود و درنهایت به موفقیت می‌رسد، این در حالی است که اگر کار اکتشاف به هر دلیلی آنطور که باید و شاید انجام نشود، گویی پی ساختمان ریخته نشده و امور دیگر هم معطل می‌شوند. او تاکید کرد: باید شرایطی به‌وجوداید که کار اکتشاف بهتر و سریع‌تر انجام شود تا معدنکاری بتواند رشد کند.

بودجه کم برای اکتشاف

این متخصص اکتشاف با بیان اینکه متولی امر اکتشاف سازمان زمین‌شناسی است، خاطرنشان کرد: این سازمان از سال ۸۸ به بعد با کمبود بودجه روبه‌رو شده است. متاسفانه بودجه‌ای که برای آن در نظر گرفته‌اند، اغلب صرف امور جاری می‌شود که این امر بازماندن از وظیفه اصلی و حاکمیتی این نهاد یعنی امور عمرانی و توسعه در بخش اکتشاف را به‌دنبال دارد.
عضو هیات مدیره سازمان نظام‌مهندسی معدن استان تهران با اشاره به نقش کلیدی دولت خاطرنشان کرد: طرح‌های زیادی برای توسعه اکتشاف در کشور موجود است که دولت باید بتواند بودجه کافی برای توسعه آنها در نظر بگیرد.
 باتوجه به اینکه سازمان زمین‌شناسی متولی این کار است، انتظار داریم دولت بودجه کافی برای آن در نظر بگیرد تا طرح‌ها عملیاتی شوند. او تاکید کرد: سازمان زمین‌شناسی باید تقویت شود تا بتواند طرح‌های خود را هر چه سریع‌تر فعال کند و نتایج آن را در دسترس عموم قرار دهد.

مشکلات بخش خصوصی

صائب‌فر با اشاره به مشکلات بخش خصوصی در حوزه اکتشاف نیز گفت: مشکل اصلی اکتشاف برای بخش خصوصی وجود معارضین دولتی است. آنها از جمله نهادهایی هستند که در کار معدنکاری دخالت می‌کنند و نمی‌گذارند مسائل طبق روال طبیعی خود پیش برود.
در روند معدنکاری گاهی منابع طبیعی محدودیت‌هایی ایجاد و جرایمی را اعمال می‌کند که این کار در اصل دخالت در کار اکتشاف و برخورد سلیقه‌ای در معدنکاری است.
 این کارشناس اکتشاف با بیان اینکه گاهی قوانین متناقض و دست‌وپاگیر برای بخش خصوصی خلل ایجاد می‌کنند، تصریح کرد: بخش دیگری از مشکلات بخش خصوصی وجود قوانین دست‌وپاگیر وزارتخانه است که به‌طور مثال با افزایش یک‌شبه عوارض و... برای کارهای اکتشافی ایجاد محدودیت می‌کند. به‌این‌ترتیب شرایطی پیش می‌آید که اکتشاف آنطور که باید و شاید ازسوی بخش خصوصی پیش نرود.

عبور از سطح به عمق

صائب‌فر درباره اهمیت عبور از اکتشافات سطحی به عمقی نیز گفت: این موضوع بدیهی است و باید هر چه سریع‌تر اتفاق بیفتد. در این راستا سازمان زمین‌شناسی در بسیاری از مناطق کشور نقشه‌هایی تهیه کرده و شناسایی در سطح را انجام داده، اما برای عبور از سطح به عمق به تجهیزات و دستگاه‌های مربوط به حفاری اکتشافی نیاز است. عضو هیات مدیره سازمان نظام‌مهندسی معدن استان تهران تصریح کرد: باتوجه به افزایش نرخ ارز و اعمال تحریم‌ها از طرف امریکا ما از دانش حفاری و تجهیزات بسیار دور هستیم و تامین آن در شرایط حاضر بسیار هزینه‌بر است و امکان‌پذیر نیست. این موضوع سبب می‌شود روز به روز از کیفیت کار حفاری عمقی در کشور کاسته شود. او تاکید کرد: اگر شرایطی به‌وجوداید که بتوانیم دستگاه حفاری با کیفیت خوب و تجهیزات و لوازم گران‌قیمت وارد کشور کنیم و در اختیار شرکت‌ها بگذاریم، تاثیر مثبتی بر اقتصاد می‌گذارد.

نقش دولت

او با اشاره به اهمیت نقش‌آفرینی دولت خاطرنشان کرد: وام‌های کم‌بهره و بلندمدت برای ورود تجهیزات به کشور بسیار موثر است. درحال‌حاضر دلار ۲۳ هزار تومانی موجب شده حفاری هر روز گران‌تر شود و بخش خصوصی به‌دلیل صرفه‌جویی در هزینه‌ها ناچار است از این مهم فاصله بگیرد. او تاکید کرد: اگر می‌خواهیم حفاری و اکتشاف به اهداف تعریف‌شده خود برسد باید شرایط لازم را برای آن فراهم کنیم.

ظرفیت‌های معدنی ایران

علی الماسی، فعال معدنی درباره ظرفیت‌های ایران در بخش معدن گفت: ایران روی کمربند آلپ-هیمالیا قرار گرفته است. این کمربند در بین سپر عربستان از جنوب و توران از شمال واقع شده که فشارهای تکتونیکی آن به بخش عظیمی از ایران وارد و عامل کوهزایی شده است. این مهم شرایط مناسبی را از نظر کانی‌زایی در کشورمان به‌وجود آورده و به‌دلیل اینکه بیشتر مناطق ایران فاقد پوشش گیاهی است، شرایط خوبی برای اکتشاف مواد معدنی و استخراج آنها شکل گرفته و از این نظر بسیار مورد توجه زمین‌شناسان دنیا هستیم.

 او با اشاره به وضعیت اکتشاف در کشور نیز گفت: مناطق پوشیده چه جنگلی و چه پوشیده از برف و یخ دارای موانع و مشکلاتی هستند و کار در آنها هزینه‌های زیادی را طلب می‌کند؛ در نتیجه زمان‌های طولانی‌تری نیز برای اکتشاف مواد معدنی در این مناطق موردنیاز است.

 ۲ عامل مهم شناسایی اندیس‌های معدنی

رئیس سابق سازمان زمین‌شناسی با اشاره به اهمیت دانش زمین‌شناسی در کشور گفت: باتوجه به شرایط کوهستانی و زلزله‌خیز بودن ایران، زمین‌شناسی مهندسی کاربردهای زیادی در ساخت سدها، راهسازی، جانمایی سایت کارخانجات، جانمایی لوله‌های انتقال گاز و آب و دکل‌های برق دارد که باید توجه ویژه‌ای به آن داشته باشیم. علاوه بر موارد فوق، زمین‌شناسی از نظر جانمایی ساختمان‌ها و شهرسازی در شرایط ذکرشده اهمیت ویژه‌ای دارد.
الماسی با بیان اینکه کوهستانی بودن برخی مناطق کشور باعث شده روند اکتشاف و استخراج در آنها آسان‌تر پیش برود، خاطرنشان کرد: کوهستانی بودن و نداشتن پوشش گیاهی ۲ عامل مهم برای شناسایی اندیس‌های معدنی سطحی با کمترین هزینه است که از قدیم‌الایام برای معدنکاری مورد توجه بوده است. او با اشاره به سابقه استخراج در کشور نیز گفت: سابقه استخراج مواد معدنی و استحصال فلزات از آنها در ایران بسیار طولانی و ۷ هزارساله است.

سیاست‌های اکتشافی دولت

این فعال معدنی در پاسخ به این سوال که وزارتخانه و دولت چه سیاست‌هایی را باید برای رشد اکتشاف و استخراج در کشور لحاظ کنند، بیان کرد: کشور ما از نظر مواد معدنی، کیفیت و کمیت دارای شرایط بسیار خوبی است و در رده کشورهای معدنی غنی جهان قرار دارد. در شرایط حاضر باید نگاه ما به بخش معدن به‌عنوان زیربنای اقتصادی و موتور محرکه باشد.
او اظهار کرد: نخستین حلقه از این زنجیره بخش تولیدات مواد معدنی است که می‌تواند بخش‌های مهم دیگر اقتصادی کشور را هم فعال کند و موجب رونق اقتصادی شود. پایه و اساس ایجاد معادن و رونق آنها اکتشاف مواد معدنی است.
در صورتی که دولت تمایل به رونق بخش معدن و درآمدزایی آن دارد، باید ابتدا به بخش اکتشاف توجه خاص داشته باشد.
الماسی در بیان راهکارهای رسیدن به رشد معدنی پویا و توسعه اکتشافات معدنی در کشور بیان کرد: اطلاعاتی که ازسوی دستگاه‌های دولتی در نتیجه مطالعات زمین‌شناسی و اکتشافی به‌دست آمده، باید به‌صورت آزاد و رایگان در اختیار همگان قرار گیرد. هرچند تا امروز دولت هزینه‌های زیادی برای این اطلاعات پرداخت کرده، اما از این سرمایه‌گذاری‌ها استفاده بهینه نشده و بسیاری از نتایج آن به‌صورت راکد باقی مانده و رسوب کرده است.
 به این ترتیب باید این اطلاعات را به‌ویژه در اختیار افراد کارآمد و دلسوز و مرتبط قرار بدهند تا با طی مراحل مختلف تبدیل به معدن شوند و درآمدزایی و اشتغال ایجاد کنند.

قوانین دست‌وپاگیر

این فعال معدنی با اشاره به قوانین متغیر اظهار کرد: یکی دیگر از موانع مهم بر سر راه اکتشاف‌کنندگان، قوانین دست‌وپاگیر و متغیر است. علاوه بر آن ارگان‌های غیرمعدنی از قبیل محیط‌زیست، منابع طبیعی، آبخیزداری و... موانع و مشکلاتی را ایجاد می‌کنند. ضروری است این موارد تعدیل شود و همانند سایر کشورها مشکلات و موانع را به‌صورت منطقی و به‌راحتی حل کنیم. او با اشاره به اهمیت ورود بخش معدن به بورس خاطرنشان کرد: همانطور که رئیس‌جمهوری بر ورود معادن به بخش بورس تاکید داشته‌اند، به‌نظر می‌رسد با این مهم بتوان با تجمیع سرمایه‌های اندک و پراکنده مردم به بخش اکتشاف و بخش معدن سروسامان داد.

سرمایه‌های هنگفت راکد

رئیس سابق سازمان زمین‌شناسی با بیان اینکه بسیاری از سرمایه‌های هنگفت بخش معدن راکد شده و رسوب کرده است، خاطرنشان کرد: ایران از نظر ذخایر معدنی و تنوع آن جزو ۱۰ کشور رده اول و پیشرو دنیا است، اما به‌دلیل وجود دیدگاه‌های نادرست به‌صورتی درآمده که بسیاری از سرمایه‌های هنگفت راکد شده و رسوب کرده است؛ در نتیجه مردم قادر نیستند از ثمرات این منابع خدادادی نهفته در زمین استفاده کنند.
 این فعال معدنی با اشاره به لزوم همکاری ملت و دولت اظهار کرد: فراهم کردن بستر مناسب و مستعد برای رشد کارهای معدنی ازسوی دولت و همت جمعی از طرف مردم و دست‌اندرکاران معدنی کارساز است و پیوند مردم و دولت با همسویی و همدلی در رأس امور است و می‌تواند راهگشا باشد.

 باید این پرسش که «جهان چه کرده است» را مدنظر قرار دهیم. بررسی کنیم دنیا در این موارد چه اقداماتی را انجام داده است.
در زمینه تجهیزات جدید اکتشافی، دانش و شیوه‌های استفاده شده الگوبرداری و از تجارب و دانش دیگران در امر اکتشافات به‌ویژه اکتشافات عمقی که پیشرفت‌های زیادی داشته، استفاده کنیم.
 الماسی تاکید کرد: باید توجه داشته باشیم که ما در اکتشافات بیشتر به اندیس‌های سطحی و در بخش‌های زیرزمینی نیز به روش‌های قدیمی بسنده می‌کنیم که بازده آنچنانی ندارد؛ به این ترتیب باید با روش‌های مدرن جهانی پیوند داشته باشیم تا استفاده حداکثری از منابع معدنی کشورمان امکان‌پذیر شود.

کلام آخر

وجود قوانین دست‌وپاگیر و متناقض، افزایش قیمت دلار، کاهش ارزش ریال، تحریم‌ها و کاهش بودجه سازمان زمین‌شناسی برای اجرایی کردن طرح‌های توسعه اکتشاف از جمله مواردی است که امروز مورد توجه فعالان بخش معدن در حوزه اکتشاف است. به باور کارشناسان باتوجه به وجود چنین مشکلاتی دولت باید شرایط را برای توسعه اکتشاف در سطح کشور تسهیل و با ارائه وام‌های کم‌بهره به بخش خصوصی، ورود فناوری و دانش، توجه بیشتر به سازمان زمین‌شناسی به‌عنوان یک نهاد حاکمیتی شرایط را طوری فراهم کند که از اکتشافات سطحی به عمق برویم و بتوانیم از ظرفیت‌های معدنی کشور بهره بیشتری ببریم.