سازوکار نادرستی که رانت به بار آورد

به گزارش می متالز، بورس کالا اگرچه محلی برای شفافیت در عرضه و تقاضای بازار و قیمت گذاری عادلانه با کمترین مداخله توسط دلالان و سوداگران است؛ ولی جهش قیمت عجیب و غریب محصولات فولادی در چند ماه گذشته، آن هم در شرایطی که کرونا بسیاری از بازارهای داخلی و صادراتی را با رکود مواجه کرده و حجم تولید فولاد در کشور بیش از ۲ برابر تقاضای داخلی است؛ قابل توجیه نیست! طرح پیشنهاد خروج فولاد از بورس کالا، موافقان و مخالفانی دارد؛ اما هر چه هست، اینکه چرا به نظر خیلی از اصناف و خریداران بورس کالا، خروج فولاد از بورس کالا به آرامش بیشتر بازار فولاد کمک می کند، جای بسی تعجب دارد.

لطفعلی بخشی اقتصاددان در این خصوص بیان کرد: قطعا انتقادات خریداران بورس کالا، بجا است. بورس کالا محل کشف قیمت بوده و شرکت های فولادی می توانند بخشی از محصولات خود را در بورس کالا عرضه کنند و بعد از کشف قیمت، مازاد محصول را در بازار با همان قیمت بورس کالا عرضه کنند؛ ولی فولادی ها محصول خود را در سبدهای بزرگ ( هزار تنی) در بورس کالا عرضه می کنند. از آنجا که اکثر کارگاه های تولیدی در کشور ما، قادر به خرید یک سبد هزار تنی فولاد نیستند، پس از بورس کالا خرید نمی کنند.

وی ادامه داد: محصول عرضه شده در بورس کالا توسط خریداران بزرگ خریداری می شود و سپس، به صورت خرد با قیمتی بالاتر از بورس کالا در بازار آزاد عرضه می گردد. در نتیجه این روش فروش محصولات فولادی، رانت بزرگی برای خریداران بورس کالا ایجاد می شود و گاه محصول خریداری شده از بورس کالا، در بازار آزاد به ۲ برابر قیمت یا حتی بیشتر، عرضه می شود.

بخشی افزود: این رانت نتیجه مکانیزم نادرست عرضه در بورس کالا است. بورس کالا محل کشف قیمت است و ضرورتی ندارد که فولادسازان، تمام محصول خود را در بورس کالا عرضه کنند. باید فکری برای تامین نیاز صنایع پایین دستی و کارگاه های تولیدی کوچک و متوسط می شد تا بتوانند مستقیما از فولادسازان، خرید کنند. این مکانیزم نادرست، هم در مورد محصولات فولادی و هم محصولات پتروشیمی در حال اجرا است و باید اصلاح گردد.

این اقتصاددان اضافه کرد: قطعا در شرایطی که تولید فولاد در کشورمان بیش از تقاضای داخلی است، این همه هیاهو منطقی نبوده و خروج این محصول از بورس کالا و رقابت آزاد به آرامش بازار فولاد کمک خواهد کرد. این اتفاق، هم به نفع فولادسازان و سهامداران شرکت های فولادی است و هم برای کارگاه های کوچک پایین دستی شرایط بهتری رقم می زند. چرا که خریداران کوچک هم امکان خرید محصول مستقیم از فولادسازان را دارند و ضمنا فضای رانت برچیده شده و فولاد، با هر قیمتی که به فروش برسد، سود آن به جیب شرکت های فولادی خواهد رفت. کما اینکه سیمانی ها محصول خود را در سراسر کشور با قیمت مصوب و به حجم مورد نظر خریداران عرضه می کنند و مشکلی در روند عرضه و تقاضا در بازار سیمان وجود ندارد.

این تحلیلگر مسائل اقتصادی ادامه داد: در شرایطی که قیمت محصولات فولادی در بازار، رشد زیادی داشته، سهامداران شرکت های فولادی هم انتقاداتی به نرخ فروش محصولات دارند. زیرا که مثلا نرخ محصولات فولاد مبارکه اصفهان در صورت های مالی، با نرخ بازار آزاد، تفاوت زیادی دارد و این اختلاف قیمت به جیب عده ای واسطه خواهد رفت که از محل خرید در بورس کالا، رانت دارند. منطقی است که سهامداران هم با حذف رانت موافق باشند و انتظار داشته باشند زمینه رانت برچیده شود. بورس کالا، بازار شفافی است؛ اما به خاطر مکانیزم نادرست، منافع تولیدکنندگان در آن حفظ نمی شود. با مکانیزم فعلی، فولادسازان ارزان فروخته اند ولی مصرف کنندگان واقعی به محصول ارزان قیمت دسترسی نداشته اند. جزو موافقان خروج فولاد از بورس کالا هستم و سهامداران هم (اگر این موضوع تحقق یابد) باید از خروج احتمالی محصولات فولادی از بورس کالا استقبال کنند.