پیامدهای مخرب زیست محیطی ساخت و ساز و معدن کاوی در کوهستان ها

به گزارش می متالز، سید مهدی مجتهدی  با اشاره به اینکه محدودیت توسعه معدنی در مناطق کوهستانی چندین سال است که توسط کارشناسان و فعالان محیط زیست کشور پیگیری می‌شود، گفت: ایده تدوین شیوه‌نامه و آیین‌نامه اجرایی حفاظت از کوهستان‌ها در کشور مطرح است اما متاسفانه چند دهه تلاش هنوز به‌ نتیجه‌ای نرسیده است این در حالیست که قانون منع ساخت و ساز در ارتفاعات بیش از ۱۸۰۰ متر در تهران وجود دارد اما این کافی نیست و لازم است یک قانون در سطح ملی تغییر کاربری و دست‌اندازی‌ به ارتفاعات را محدود کند. در چنین شرایطی براساس آمایش سرزمین می‌توان از پتانسیل‌های بی‌بدیل مناطق کوهستانی و کاربری‌های اصلی کوهستان‌ها مانند گردشگری پایدار،‌ مرتعداری و بهره‌برداری پایدار از گیاهان دارویی بهره‌مند شد.

به گفته این کارشناس محیط زیست، مناطق کوهستانی بالای ۲۰۰۰ متر اهمیت زیادی در تامین منابع آب شیرین دارند و به‌همین علت در دنیا به برج‌های تامین آب شیرین معروف‌ هستند همچنین حیات فلات ایران به بارندگی‌هایی که در این ارتفاعات رخ می‌دهد وابسته است و اگر به‌خاطر وجود این کوهستان‌ها نبود ایران نیز به سرزمینی از نوع فراخشک مانند عربستان تبدیل می‌شد این درحالیست که برخلاف تصور عام ایران کشوری کوهستانی است بطوری‌که به‌غیر از منطقه محدودی در جلگه خوزستان در هر جای ایران امکان مشاهده کوه‌ها در افق را دارید.

وی ادامه داد: نیاکان خردمند ما با شناخت از ویژگی‌های سرزمین و نبوغ خود توانستند آب را از دامنه قله‌های کوه‌ها با حفر قنات کیلومترها تا دل کویر هدایت کنند و تمدن‌ با شکوهی را در دل بیابان با پشتوانه همین کوهستان‌ها به وجود آورند. به‌عنوان نمونه شکوه شهر یزد به سفیدی برف قله شیرکوه وابسته و اصفهان نیز پشتوانه زاینده رود را دارد که از کوه‌های بختیاری جاری است. همچنین تهران در دامنه‌های توچال شکل گرفته است بنابراین دست‌درازی به ارتفاعات و قرار دادن کوهستان‌ها در معرض فعالیت‌هایی از جمله معدن‌کاوی، ساخت و ساز و جاده‌سازی و ... پیامدهای بسیار مخربی به‌دنبال خواهد داشت.

مجتهدی درباره پیامدهای مخرب معدن‌کاوی توضیح داد و گفت: معدن کاوی بدون ضابطه از یک طرف غنای تنوع زیستی مناطق کوهستانی را از بین می برد و از طرفی دیگر به‌دلیل نقشی که کوهستان‌ها در معیشت جوامع محلی و شکل‌گیری مراتع و جنگل‌های ارزشمند دارند معدن‌کاوی بدون ضابطه می‌تواند باعث تخریب و از بین رفتن آن‌ها شود. مراتع کوهستانی ارزشمندترین مراتع کشور هستند و از کاربردهای پایدار و طبیعی آن‌ها می‌توان به مرتعداری و پرورش گیاهان دارویی اشاره کرد.

این دکتری برنامه‌ریزی و آموزش محیط زیست ضمن اشاره به اینکه مساله مهمی که در مدیریت معدن‌کاوی مطرح می‌شود بحث هم‌سوسازی حفاظت از تنوع زیستی است، تصریح کرد: متاسفانه در نگاه سنتی به مدیریت از سرزمین تنها سازمان حفاظت محیط زیست و سازمان منابع طبیعی به‌عنوان متولی حفظ کوهستان‌ها و عرصه‌های طبیعی شناخته می‌شوند درحالی که این سازمان‌ها نمی‌توانند به تنهایی از عهده این کار برآیند بلکه لازم است نهادهای دیگر از جمله وزارت صنعت، معدن و تجارت، وزارت راه، وزارت نیرو و سایر نهادهایی که متولی توسعه کشور هستند، از استانداری تا... به اهمیت حفاظت و بهره‌برداری پایدار از این منابع حساس شوند.

وی در ادامه اظهار کرد: همسوسازی حفاظت از تنوع زیستی به معنای حفظ طبیعت فراتر از وظایف یک یا دو نهاد متولی محیط زیست و منابع طبیعی و ورای مرزهای مناطق حفاظت شده و  گنجاندن ملاحظات حفظ طبیعت در دل برنامه‌ها و فعالیتهای سایر نهادهای دولتی است و چگونگی برخورد با کوهستان و روند توسعه در مناطق کوهستانی می‌تواند شاخصی در زمینه میزان همسوسازی در حفاظت محیط زیست باشد.

معدن کاری سبز، راهکار مدیریت پایدار معادن

مجتهدی در پایان صحبت‌های خود با اشاره به اینکه معدن‌کاری سبز یکی از راهکارهای مدیریت پایدار معادن است، اظهار کرد: امروزه مفهوم معدن‌کاری سبز بدین معنا است که چگونه و تا چه میزان ملاحظات حفظ طبیعت در بهره‌برداری از معادن رعایت می‌شود. برخی معتقدند که این مبحث با حفظ مناطق کوهستانی و محیط زیست در تضاد است و نمی‌تواند به هیچ وجه بهره برداری از معادن و معدن‌کاوی را با حفاظت سازگار کرد اما شاید با نگاهی مبتنی بر ارزیابی توان سرزمین و چیدمان درست صنایع و معادن در کشور، در مناطقی که کمترین آسیب را به‌دنبال دارد و خارج از محدوده مناطق با ارتفاع ۲۰۰۰متر شاید بتوان به یک راه حل پایدار رسید. از این رو رویکرد معدن‌کاری سبز و توسعه زیرساخت‌های سبز، در زمینه اصلاح ساخت و ساز و بهره برداری از معادن می تواند راهگشا باشد.