آخرین وضعیت فضای سبز شرکت سنگ آهن مرکزی بافق در گفتگو با ناظر فضای سبز این شرکت

به گزارش می متالز، دکتر عبدالحسین رضایی پور در ابتدای این گفتگو با اعلام اینکه بخشی از مساحت واحدهای صنعتی مطابق استانداردهای محیط زیست، می  بایست به فضای سبز اختصاص یابد گفت: شرکت سنگ آهن مرکزی جهت جبران پوشش گیاهی در شرایط سخت اقلیمی، بالغ بر ۳۳۰ هکتار فضای سبز ایجاد نموده است. جبران پوشش گیاهی با حداقل مصرف آب و سایر نهاده های کشاورزی مهمترین هدف و استراتژی واحد فضای سبز شرکت سنگ آهن مرکزی ایران- بافق می باشد.

او ادامه داد: هرچند تا رسیدن به وضعیت مطلوب راه طولانی در پیش داریم، لیکن موفقیت های دست یافته در سایه حمایتهای مهندس رضا فلاح مدیرعامل محترم شرکت سنگ آهن مرکزی ایران- بافق، کلیه معاونین و مدیران مجموعه و همچنین حاصل تلاش بی وقفه پرسنل سختکوش فضای سبز می باشدکه بدینوسیله از کلیه این عزیزان و بزرگواران تقدیر و تشکر می گردد.

در زمان انتصاب شما به عنوان ناظر فضای سبز شرکت سنگ آهن مرکزی چه فعالیتهایی انجام شده است؟

پس از انتصاب اینجانب به عنوان ناظر فضای سبز شرکت، در اولین گام وضعیت فضای سبز موجود مورد بررسی و با همت واحد روابط عمومی، تصویر برداری هوایی از آن انجام گرفت. در گام بعد لیست درختان خشکیده و مشکل دار فضای سبز به واحدهای ذیربط اعلام گردید. شایان ذکر است بیش از ۳۲۰ درخت کاج و بیش از ۲۰۰۰ اصله از انواع دیگر خشکیده بودند و نزدیک به ۳۰۰ عدد از کاج های خشکیده در پارک آهنشهر قرار داشتند که در همان ابتدا علامت گذاری گردید. در مرحله بعد جلسه ای با دعوت از اداره منابع طبیعی بافق، اداره محیط زیست بافق، مدیریت جهاد کشاورزی بافق و واحدهای ذیربط شرکت سنگ آهن (امور حقوقی، محیط زیست، ایمنی فنی، سرپرستی آهن شهر و حراست) به منظور همفکری و مشاوره در خصوص قطع و سربرداری درختان تشکیل گردید. با عنایت به اینکه درختان کاج خشکیده در فضای پارک آهنشهر به آفت ثانویه (چوبخوار) مبتلا شده بودند، در این جلسه با حذف درختان خشک مذکور موافقت گردید. همچنین جهت جلوگیری از انتشار آفت در سایر درختان پارک آهنشهر چوب های خشک و بریده شده می بایست هرچه سریع تر از پارک خارج گردد که پس از هماهنگی با واحدهای مربوطه انجام گرفت.

در مصرف بهینه آب با توجه به شرایط اقلیمی شهرستان چه اقداماتی انجام دادید؟

بخشهایی از پارک آهنشهر به کاشت یونجه اختصاص یافته بود که به روش غرقابی آبیاری می گردید. همچنین بخش اعظم درختان پارک نیز به صورت غرقابی آبیاری می شد که موجب رشد فزاینده علفهای هرز و هدررفت آب می گردید. بنابراین ضمن حذف یونجه های کاشته شده، به منظور بهینه سازی مصرف آب، تغییر سیستم آبیاری پارک آهنشهر و اقدامات اصلاحی در سایر بخشهای فضای سبز در دستور کار قرار گرفت.

از جمله اقدامات فنی انجام شده در راستای بهینه سازی مصرف آب نیز می توان به موارد زیر اشاره نمود:

• تغییر سیستم آبیاری پارک آهن شهر از غرقابی به فارو- نشتی (تشتکی)

مهمترین مزیت سیستم آبیاری فارو صرفه جویی در میزان مصرف آب می باشد. با توجه به شور بودن نسبی آب چاههای کشاورزی و همچنین نوع و شکل زیستی گونه های کاشته شده در پارک آهنشهر، مناسب ترین سیستم آبیاری برای آن، سیستم فارو(تشتکی) تشخیص داده شد.

در روش فارو آب به سطح سایه انداز درختان هدایت می گردد. این اقدام موجب کاهش علفهای هرز و تسهیل عملیات خاک ورزی شده است. عملیات مذکور در مساحتی بالغ بر۷۰،۰۰۰ متر مربع از شهریور ۹۸  شروع و در بهمن ۹۸ پایان یافت.

• تغییر منبع آبی از شرب به چاه کشاورزی:

آب شرب شرکت سنگ آهن از کیلومترها دورتر تامین گردیده و صرفه جویی حداکثری در مصرف آن الزامی است. از سوی دیگر مصرف آب در سیستم قطره ای با آب شرب نسبتاً بالا می باشد. همچنین شکل زیستی، نوع گونه های کاشته شده و توپوگرافی منطقه نشان می دهد که اجرای سیستم آبیاری فارو با آب چاه برای آن مناسب تر است. در همین راستا تغییر منبع آبی و سیستم آبیاری بخشهایی از فضای سبز انجام گرفت.

• جمع آوری بخش هایی از چمن های معیوب و فرسوده/ ایجاد زری اسکیپ:

بالا بودن تبخیر و تعرق در مناطق خشک و بیابانی، عدم کاشت چمن در این مناطق را توجیه می نماید. سطوح چمن کاشته شده در فضای سبز موجب مصرف بسیار بالای آب شیرین و قابل شرب می گردد. علاوه بر آن  وارد شدن تنش خشکی و گرمایی به چمنها موجب خشکیدگی و فرسوده شدن تدریجی آن شده و در نتیجه گیاه مَرغ (مُور) جایگزین چمن گردیده است. وجود ریزوم های فراوان در مَرغ، پرت شدید آب را به دنبال دارد.

جهت بهسازی برخی از سطوح مذکور در شرکت سنگ آهن مرکزی، پروژه های زری اسکیپ (خشک منظر) در مساحتی بالغ بر ۱۷۰۰ متر مربع اجرا گردید. طراحی و اجرای کامل زری اسکیپ ها (شامل: دالاژبندی، مالچ ریزی و کاشت گونه های مقاوم به خشکی) توسط پرسنل فضای سبز و با استفاده از مصالح و دانش بومی انجام شد.

• خاموش کردن چاههای کشاورزی:

با توجه به قرار داشتن در فصل سرد و مرطوب سال و همچنین کاهش تبخیر و تعرق، بخشی از نیاز آبی گیاهان در زمستان با ریزش های جوی تامین می گردد. در این راستا و جهت کمک به حفظ منابع آب زیرزمینی، چاههای کشاورزی به صورت داوطلبانه دو مرتبه در سال زراعی جاری و به مدت ۱۵ روز خاموش گردید.

با انجام اقدامات اصلاحی در مجموع بیش از  ۱۸۰۰ متر مکعب در ماه در مصرف آب شرب، بیش از  ۱۲۷۰۰ متر مکعب در ماه در مصرف آب کشاورزی و همچنین بیش از ۴۰۰۰۰ متر مکعب در ۱۵ روز خاموشی چاهها در مصرف آب صرفه جویی گردیده که در شرایط بحرانی و کم آبی مناطق خشک و بیابانی رقم قابل توجهی خواهد بود.

آیا اقدام ابداعی در زمان شما در فضای سبز ایجاد شده است؟

بله یکی از آنها برنامه ریزی و اقدامات لازم برای استفاده بهینه از ضایعات ایجاد شده در فضای سبزاست مثلا:

 استفاده از لیف درخت خرما (ضایعات ناشی از هرس) در گلدان های آپارتمانی:

درخت خرما به دلیل سازگاری بالا فراوان ترین گونه گیاهی کاشته شده در شهرستان بافق و فضای سبز می باشد. هرس تکریب (حذف دمبرگ) درختان خرما موجب انباشت الیافی می گردد که در زبان محلی به آن سیس می گویند. استفاده از این الیاف در گلدانهای آپارتمانی ضمن جلوگیری از قارچ در دیواره گلدان،  موجب بالا رفتن ظرفیت نگهداری خاک گلدان و حفظ رطوبت گلدان برای مدت طولانی تر، به مرور زمان پوسیده و موجب تغذیه گیاه کاشته شده در گلدان خواهد گردید.

کمپوست نمودن ضایعات ناشی از هرس و وجین:

ضایعاتی که سریعتر به کمپوست تبدیل می شوند و قابلیت سبز شدن مجدد ندارند، تفکیک گردید. در مراحل تولید کمپوست با کارشناسان جهاد کشاورزی مشاوره گردید. ضمن استفاده از کود شیمیایی جهت غنی کردن کمپوست، برای حفظ بیشتر رطوبت تا پوسیدگی کامل ضایعات، از ماسه بادی نیز استفاده و دپوی ضایعات با پلاستیک پوشانده شد. لازم به ذکر است این کود گیاهی هم اکنون قابل استفاده می باشد.

 مدفون کردن ضایعات در پشته ها و باغچه ها:

جهت کاهش هزینه حمل ضایعات، بخشی از آن در پشته ها و محوطه ها مدفون می گردد. این عمل ضمن کمک به کاهش اثر صعود کاپیلاری نمک در پشته ها، موجب پوسیدگی تدریجی ضایعات و جذب آن توسط گیاهان خواهد گردید.

 انتقال کود ارگانیک (فلود کمپوست) از مناطق ییلاقی جهت استفاده در گلدانهای آپارتمانی:

 فلود کمپوست در اثر فعالیت سیل در نقاط خاصی از آبراهه ها در طبیعت تولید می شود. این کود ارگانیک سرشار از عناصر ریز مغذی و میکرو المنت بوده و عاری از هرگونه عوامل بیماری زا و علف هرز می باشد.

کود طبیعی و ارگانیک فلودکمپوست طی چندین مرحله از طبیعت و بدون هیچ گونه هزینه ای به فضای سبز انتقال یافت که در گلدانهای آپارتمانی و بخشهایی از چمن مورد استفاده قرار گرفت. شایان ذکر است مطابق روال سابق حداقل ۱۰ تن ورمی کمپوست می بایست خریداری شود که استفاده از فلود کمپوست موجب صرفه جویی در هزینه ها به میزان تقریبی ۱،۰۰۰،۰۰۰،۰۰۰ریال گردیده است.

اصلاح الگوی کاشت:

تغییرات اقلیمی صورت گرفته در جهان موجب افزایش چشمگیر درجه حرارت در تابستان گردیده است. این موضوع اهمیت کاشت گونه های گیاهی مقاوم در برابر خشکی و گرما را دو چندان نموده است و با ادامه این روند قطعاً بسیاری از گونه های گیاهی پرمصرف و لوکس از بین خواهد رفت. از جمله این گیاهان در فضای سبز شرکت سنگ آهن می توان به ترون، سرو طلایی، اقاقیا و سنجد تلخ اشاره کرد. گیاهان یادشده رطوبت هوای بالا و دماهای پایین را می پسندد و توان تحمل دمای نزدیک به ۵۰ درجه مناطق خشک را ندارد. این موضوع نیز به مراجع ذیربط اعلام گردید و جهت اصلاح الگوی کاشت اقدامات ذیل انجام گرفت.

کاشت نهال در مجاورت گیاهان پرمصرف:

قبل از اینکه گیاهان پرمصرف در فضای سبز خشک شوند، در مجاورت آنها گیاهان مقاوم به خشکی و شوری در حال کاشت می باشند تا در صورت بروز خسارت در آینده جایگزین آنها شوند.

 جمع آوری ترون های خشکیده:

یکی از پرمصرف ترین درختچه های فضای سبز ترون می باشد که ضمن مصرف بسیار زیاد آب شیرین، در فصول گرم سال متحمل تنشهای زیادی شده و خشک می گردد. جمع آوری ۶۳۵ متر ترون خشکیده و فرسوده موجب کاهش مصرف آب به میزان بیش از ۴۰۰ متر مکعب در ماه گردیده است. تاماریکس و گل انار جایگزین مناسبی برای ترون تشخیص داده شده و به مرور جایگزین آن خواهد شد.

 شناسایی گونه Tamarix sp:

تاماریکس از خانواده گیاهی Tamaricaceae می باشد. این گیاه بومی و اندمیک شهرستان بافق بوده و دو جنس T. Laxa و T. Dubia مرغوب تر و مناسب تر می باشد. تاماریکس با داشتن نیاز آبی بسیار کمتر از ترون  و قابلیت هرس پذیری و فرم دهی، جایگزینی مناسب برای آن می باشد.

این گیاه با داشتن پتانسیل گلدهی فراوان، در سراسر ایام سال حتی در سردترین روزهای زمستان گل می دهد. علاوه بر کاشت مستقیم تعدادی نهال تاماریکس در عرصه، بالغ بر ۸۰۰ قلمه از آن تهیه و در خزانه تکثیر گردیده که پس از آماده شدن به عرصه منتقل خواهد شد.

شناسایی و حمایت از گیاه گل مغربی:

گیاه گل مغربی که قبلا در فضای سبز وجود داشت، شناسایی گردید. جهت تکثیر این گیاه و انتقال آن به سایر بخشهای فضای سبز برنامه ریزی لازم صورت گرفته و در سال زراعی پیش رو انجام خواهد شد. لازم به ذکر است گل مغربی گیاهی مقاوم در برابر خشکی و کم آبی بوده و پتانسیل بالایی در گل دهی دارد.

کاشت گونه های بومی و سازگار با شرایط آب و هوایی منطقه:

کاشت نهال خرما در مناطق خالی از درخت در پارک آهنشهر و همچنین جایگزین کاج های خشک شده پارک از سال پاییز سال گذشته در دستور کار قرار گرفته و هم اکنون نیز در حال انجام می باشد. لازم به ذکر است قریب به ۵۰۰ نفر نهال خرما تا کنون در بخشهای مختلف فضای سبز شرکت کاشته شده و در سال زارعی آینده این رقم به خیلی بیشتر از اینها افزایش خواهد یافت.

برای رفع مشکل درختان نخل که در چند سال گذشته دچار آسیب وارونگی شده اند اقدامی انجام داده اید؟

در شهریور سال ۹۸ آمار درختان خرمای پارک آهنشهر که با مشکل وارونگی تاج روبرو شده بودند به مراجع ذیربط اعلام گردید. در اصطلاح بومی به این پدیده دیوانگی درخت خرما می گویند. جهت بررسی علت این پدیده در آغاز  شاخصهای تراکم شاخه روی تنه، تراکم برگ روی شاخه، طول برگ، پهنای برگ اندازه گیری شد و ضمن مشاوره با اساتید دانشگاه و بازدید کشاورزان مجرب بومی، عمده ترین دلایل بروز این حالت بارآوری زیاد، تنش خشکی، هرس زیاد و نامتناسب، تغذیه ناگهانی و تراکم بالای درختان تشخیص داده شد.

 یکی از درختان مذکور به عنوان شاهد انتخاب و دور آبیاری آن تحت کنترل قرار گرفته و چند برگ آن به صورت انتخابی هرس شد. پس از مدتی تاج درخت خرما اصلاح و روند رشد آن به حالت عادی برگشته است. از سوی دیگر جهت جلوگیری از انتشار بیشتر این پدیده و تقویت درختان خرما بخشی از محصول آن سبک گردید.

آیا فضای سبز شرکت سنگ آهن دارای نقشه استراتژیک هست؟

بله . در زمان مدیریت بنده پس از برداشت داده های مکانی توسط GPS و انتقال به نرم افزار GIS نقشه های فضای سبز پارک آهنشهر، شهرک آهنشهر و بلوار مهندس دهستانی تهیه و در دفاتر مربوطه نصب گردید. این اقدام جهت ساماندهی فضای سبز و ایجاد زیرساخت مناسب برای انجام کلیه عملیات کشاورزی از جمله آبیاری و مصرف نهاده ها صورت گرفت. ضمن اینکه مساحت دقیق فضای سبز پارک آهنشهر، شهرک آهنشهر و بلوار مهندس دهستانی در این نقشه ها مشخص گردید. شایان ذکر است انجام این فرآیند در سایر بخشهای فضای سبز ادامه دارد.

 در زمان شما چه اقداماتی در حوزه اداری و پرسنلی فضای سبز انجام شده است؟

فرم ثبت فعالیتها و دفاتر گزارش نویسی در بخشهای آبیاری، گلخانه، تاسیسات و تانکرهای آبرسان تهیه گردیده و فعالیتهای انجام شده در آن ثبت می گردد. ضمن اینکه برای آبیاران شیفتی و رانندگان تانکر حمل آب، تقویم آبیاری تدوین شد. این اقدام موجب کاهش دور آبیاری در بلوار مهندس دهستانی از ۲۰ الی ۳۰ روز به کمتر از ۱۲ روز و همچنین در پارک آهنشهر از ۳۰ الی ۴۰ روز به کمتر از  ۱۵ روز گردیده است.

 سخن پایانی؟

در پایان ضمن تقدیر و تشکر مجدد از مدیرعامل محترم و معاون محترم منابع انسانی، یادآوری می نماید گزارش فوق نفی کننده زحمات گذشتگان نمی باشد.