صادرات غیرنفتی زیر سایه سوء مدیریت شکل نمی‌گیرد/ تحقق اهداف صادراتی در گروی برنامه‌ریزی اصولی

به گزارش می متالز، طبق سند بالادستی تا ا فق ۱۴۰۴ صادرات غیرنفتی کشور باید ۸۰ درصد درآمدهای کشور را پوشش دهد و جایگزین درآمدهای حاصل از فروش نفت شود.  که آمارهای فعلی بیانگر این نکته است که همه‌گیری کرونا و همچنین تحریم‌های خصمانه آمریکا علیه اقتصاد کشورمان به نوعی اهداف تعیین شده را تحت تاثیر خود قرار داده است.

در همین حال، برخی کارشناسان و فعالان اقتصادی معتقدند بیش از اینکه مشکلات خارجی اهداف تعیین شده صادرات غیر نفتی ایران را تحت تاثیر قرار داده سوء مدیریت و نبود نقشه‌راه دقیق در این زمینه اثرگذاری داشته و احتمالا تا 4 سال آینده سهم درآمدهای حاصل از صادرات غیرنفتی را به 80 درصد از درآمد کشور نمی‌رساند.

برنامه‌ای برای توسعه صادرات نداریم

مسعود دانشمند، عضو اتاق بازرگانی و فعال اقتصادی در این زمینه گفت: توسعه صادرات غیرنفتی امروز برای ایران یک ضرورت است نه اینکه بگوییم حالا بعدا برنامه‌ریزی می‌کنیم. از این رو باید دقیق، هدفمند و سریع برنامه‌ریزی و سیاست‌گذاری انجام شود.

دانشمند در ادامه افزود: اصولا در دنیای تجاری امروز کشورهای موفق در توسعه بازارهای صادراتی در چندین مرحله برنامه‌ریزی‌های هدفمند و دقیقی متناسب با توان تولیدی و بازارهای هدفشان دارند درحالی که اصولا ما در ایران چنین برنامه‌ای نداریم و نمی‌توانیم دقیق به سمت اهداف تعیین شده گام برداریم.

وی معتقد است این کمبود برنامه ناشی از فعالیت‌های یک یا دو دولت نیست بلکه از اواسط دهه 40 شمسی نمایان شده چون درآمدهای ساده و آسان نفتی همیشه در دسترس بوده و هیچ انگیزه‌ای برای رقابت در بازارهای هدف شکل نگرفته است.

این عضو اتاق بازگارنی تاکید کرد: اکنون که سیاست‌های خصمانه آمریکا علیه اقتصاد کشورمان باعث شده تا درآمدهای نفتی کاهش چشمگیری داشته باشد و سوء مدیریت‌ها یا بی‌توجهی‌های گذشته کاملا مشهود و قابل لمس شود، به همین دلیل لازم است این مشکلات را امروز که شفاف شده‌اند برطرف کرده و برای آنها برنامه‌ریزی دقیقی ارایه کنیم.

دانشمند به خبرنگار ما گفت: اصولا سوء مدیریت جایی خودنمایی می‌کند که به آمار مربوط به تولیدات داخلی توجه می‌کنیم، به این صورت که اصولا تا تولیدی نداشته باشیم امکان صادرات نخواهیم داشت که متاسفانه اکنون می‌بینیم زنجیره تولید با چالشی جدی روبرو شده است.

وی تاکید کرد: اکنون مدیریت‌های جزیره‌ای و همچنین بی‌توجهی به واقعیت اقتصاد کشورمان عاملی شده تا تولیدکنندگان مشکلات عمده‌ای در تامین مواد اولیه مورد نیازشان داشته باشند و از این رو تولید شکل نگرفته و نمی‌توانیم برای صادرات برنامه‌ریزی کنیم.

به گفته وی شاهد مثال این اتفاق هم کمبودهای اخیر در بازار داخلی و همچنین صدور دستورالعمل‌های ممنوعیت صادرات برای تامین نیاز داخلی است که نه تنها بازار داخلی را به تعادل نرسانده بلکه اصولا امکان برنامه‌ریزی برای صادرات را هم از فعالان اقتصادی گرفته است.

این عضو اتاق بازرگانی معتقد است این مشکلات همگی دست به دست هم داده تا اصولا برنامه‌ای برای توسعه صادرات غیرنفتی کشورمان نداشته باشیم و استراتژی خاصی را در این زمینه ارایه نکرده باشیم درحالی که رقبای منطقه‌ای ایران برای تک تک بازارهای صادراتی خود نه تنها برنامه‌ریزی کرده‌اند بلکه برای تثبیت سهم بازارشان نیز تسهیلات قابل ملاحظه‌ای به تولیدکنندگان و صادرکنندگان خود ارایه کرده‌اند.

دیپلماسی اقتصادی تدوین نشده است

در همین حال، دکتر سیدجلال ابراهیمی؛ رئیس خانه اقتصاد و تجارت ایران و ترکیه با اشاره به مشکلات توسعه صادرات غیرنفتی ایران در دهه‌های اخیر گفت: دستیابی به بازارهای خارجی اصولا نیازمند دیپلماسی مرتبط با خود دارد که متاسفانه در این زمینه هنوز ایران این مهم را در اختیار ندارد.

ابراهیمی در ادامه افزود: برای درک بهتر این موضوع بد نیست به روند توسعه صادرات ترکیه به عنوان یک کشور موفق در توسعه صادرات در می‌یابیم که زنجیره‌ای از برنامه‌ریزی‌ها و همچنین سیاست‌گذاری‌ها در راستای تقویت تولید در این کشور شکل گرفته که نهایتا منجربه توسعه بازارهای صادراتی شده است.

وی تاکید کرد: در ترکیه تولیدکننده و صادر کننده از مسوولان مربوطه نیازهایشان را مطالبه می‌کنند و تصمیم‌گیرندگان نیز با تمام توان با استفاده از ارتباطات سیاسی و اقتصادی خود با بازارهای هدف برای این تولیدکنندگان و صادرکنندگان مسیر را هموار می‌کنند، درحالی که خبری از این سیاست در ایران نیست و تولیدکننده و صادر کننده به حال خود رها شده‌اند.

به گفته رئیس خانه اقتصاد و تجارت ترکیه، امور بازرگانی و توسعه صادرات زنجیره‌ای از سیاست‌ها و تصمیم‌گیری‌ها است که باید زیر سایه بخش خصوصی و دولتی شکل بگیرد اما در ایران هیچ ارتباطی ظاهرا میان بخش خصوصی و دولت نیست و می‌بینیم بعضا سیاست‌ها و تصمیم‌گیری‌های دولتی دقیقا برخلاف توسعه صادرات و نیاز بخش خصوصی بوده و مشکلات را به بدنه تولیدکننده تحمیل می‌کند.

ابراهیمی در ادامه به خبرنگار ما گفت: برای اینکه بخواهیم در برنامه افق 1404 و دستیابی به اهداف توسعه صادرات غیرنفتی موفق باشیم اگرچه زمان زیادی تا پایان دوره نداریم اما از همین امروز اگر بتوانیم با استفاده از نظرات کارشناسی و اصولی در بازارهای هدفمان که فعلا کشورهای همسایه است برنامه‌ریزی کنیم قطعا بخش قابل توجهی از اهداف محقق می‌شود.

وی اظهار کرد: اکنون کارشکنی‌های آمریکا علیه اقتصاد ایران به گونه‌ای توسعه صادرات غیرنفتی ایران را تحت تاثیر قرار داده است اما انعقاد قرادادهای تجاری با کشورهایی که ارتباط خوبی با ایران دارند می‌تواند گزینه‌ای بسیار کارآمد در تحقق اهداف یادشده باشد.

رئیس خانه اقتصاد و تجارت ترکیه تاکید کرد: به عنوان مثال ایران با درنظر گرفتن منابع، انرژی، تخصص و سایر پتانسیل‌هایی که در اختیار دارد نسبت به انعقاد قراردادهای تولید مشترک با کشوری مثل ترکیه اقدام کند تا مثلا در بخش کشاورزی، صنعتی یا مواردی از این دست با تولیدکنندگان ترکیه به صورت مشترک کالا تولید کنند. به عنوان مثال درباره محصولات غذایی تولید مواد اولیه و فرآوری 50 درصدی آن در ایران و ارسال محصول نیمه آماده به‌ترکیه و تکمیل و صادرات گزینه‌ای است که می‌تواند چرخه‌ قابل توجهی ایجاد کند.

ابراهیمی تصریح کرد: اهمیت این همکاری در این است که نه تنها خام فروشی نکرده‌ایم بلکه محصولات تولیدی را نهایتا به بازار هدف ارسال کرده‌ایم و ارزآوری قابل توجهی هم در کشور برای کاهش سهم دلارهای نفتی انجام می‌شود.

مسوولان و بخش خصوصی تعامل مناسبی ندارند

از سوی دیگر دکتر مهدی کریمی‌تفرشی، با اشاره به اهمیت هماهنگی سیاست‌گذاران با صادرکنندگان در زمینه توسعه صادرات به خبرنگار ما گفت: توسعه صادرات در دهکده جهانی امروز به عنوان یکی از سیاست‌های قابل اعتماد شناخته شده و دولت‌ها درتلاش هستند به حمایت صد در صدی از تولیدکنندگان زمینه حضور گسترده و فعال آنها در بازارهای هدفشان را فراهم کنند.

کریمی‌تفرشی در ادامه افزود: نمونه‌های بارز این همکاری در کشورهای ژاپن، کره جنوبی، ترکیه دیده می‌شود که با ایجاد مراکز تجاری در بازارهای هدفشان زمینه دریافت اطلاعات و تسهیل مبادلات تجاری بازرگانان و تولیدکنندگان خود در این بازار را مهیا می‌کنند، درحالی که ایران علی‌رغم برنامه افق 1404 هنوز چین مراکزی در بازارهای هدف ندارد.

رئیس هیات مدیره خانه صنعت، معدن وتجارت جوانان تهران با  اشاره به اینکه فرآیند صادرات امری است که نیازمند برنامه‌ریزی میان مدت و بلند مدت است تاکید کرد: متاسفانه دستورالعمل‌های ساعتی در ایران این امکان را از صادرکنندگان گرفته است که بتوانند برای آینده فعالیت‌های خود برنامه‌ریزی کنند درحالی که کشورهای توسعه یافته دقیقا براساس مدل اقتصادی فعالان بازرگانی می‌توانند حداقل برای شش ماه آینده خود برنامه‌ریزی کنند.

وی تصریح کرد: کمبود منابع آماری در این زمینه یکی از نیازهای توسعه صادرات است به دلیل اینکه امروز در خوش بینانه‌ترین حالت امکان اطلاع دقیق از میزان تولید یا حتی نیاز بازار هدف نداریم که براساس آن برنامه‌ریزی کنیم جهت تکمیل زنجیره تولید، توزیع و فروش.

تفرشی به خبرنگار ما گفت: با درنظر گرفتن اینکه امروز بازارهای ایران به دلیل کارشکنی‌های آمریکا بسیار محدود شده باید منسجم، سریع و دقیق برنامه‌ریزی داشته باشیم تا علاوه بر حفظ بازار بتوانیم امکان ورود رقبای جدید را نیز به حداقل خود برسانیم.