پیش شرط اصلی عرضه خودرو در بورس کالا چیست؟

به گزارش می متالز، بازار خودرو در هفته‌های اخیر با التهابات زیادی مواجه شد و نابه‌سامانی‌های زیادی در این بازار رخ داد. به نحوی که قیمت خودرو به صورت روزانه در حال تغییر بوده و سیاست مشخص و شفافی برای عرضه خودرو و قیمت‌گذاری آن وجود نداشت. یکی از پیشنهادات برای ساماندهی بازار خودرو، عرضه آن در بورس کالا است. باوجود اینکه «طرح ساماندهی بازار و صنعت خودرو» به زودی به مرحله اجرا خواهد رسید، اما این طرح با اما و اگرهای زیادی همراه بوده است.

بورس کالا در گذشته نیز تجربه انتشار اوراق سلف خودرو را داشته است، اما طرح عرضه خودرو در بورس کالا در ماه‌های اخیر به صورت جدی‌تر مطرح شده و در آستانه اجرا قرار دارد. بازار خودرو در ماه‌های اخیر به دلیل عدم تناسب عرضه و تقاضا، شکاف قیمتی میان بازار آزاد و قیمت مصوب کارخانه و... دچار نابه‌سامانی‌های زیادی شده است و وضع موجود، بسیاری از نهادهای مرتبط را وادار به اتخاذ راهکاری برای کنترل و شفاسازی قیمت‌ها، از بین رفتن بحث دلالی در بازار آزاد و... کرده است.

ابتدای شهریورماه سال جاری، روح‌الله ایزدخواه، رئیس کارگروه خودرویی کمیسیون صنایع مجلس از ارائه راهکارهایی در حوزه قیمت‌گذاری، کیفیت، ایمنی و تامین مالی قطعه‌سازان در صحن علنی مجلس و پس از آن تایید شورای نگهبان خبر داد. به گفته وی، عرضه خودرو در بورس کالا در زمینه حل ریشه‌ای فاصله زیاد قیمت کارخانه تا بازار خودرو، شفافیت ایجاد می کند. همچنین علی جدی، نایب رئیس کمیسیون صنایع و معادن مجلس، فراهم بودن زمینه‌های عرضه خودرو در بورس کالا و لزوم عدم تعلل در این زمینه را اعلام کرد.

از سوی دیگر باوجود موافقت و حمایت بسیاری از مسئولان از عرضه خودرو در بورس کالا، شورای رقابت در اواسط شهریورماه سال جاری به این موضوع واکنش نشان داد و و اعلام کرد، شورا با عرضه خودرو در بورس کالا مخالف است. به گفته رضا شیوا، رییس شورای رقابت، چون خودرو کالایی انحصاری به شمار می‌رود، تعیین دستورالعمل قیمت‌گذاری آن بر عهده شورای رقابت است و دلیل مخالفت را، کمبود عرضه و تقاضای بالا عنوان کرد. این در حالی است که هزینه نهایی تولید خودرو با قیمت فروش آن مطابقت ندارد. درواقع چنین اظهارات متناقضی، مدت زمان اجرایی‌شدن عرضه را طولانی کرده است.

قیمت دستوری و زیان خودروسازان

 اما «طرح ساماندهی بازار و صنعت خودرو» و عرضه در بورس کالا در چه صورت می تواند کنترلی را بر بازار خودرو اعمال کند و پیش شرط ورود خودرو به بورس کالا چیست؟

تعیین قیمت‌های دستوری از سوی دولت برای خودورسازان، یکی از اصلی‌ترین دلایل مشکلات فعلی بازار خودور بیان شده است. به همین دلیل است که دو گروه خودروسازی ایران خودرو و سایپا، زیان‌ده هستند. در حقیقت، عرضه خودرو در دو قیمت کارخانه و بازار آزاد، دو نرخی شدن محصول را به دنبال دارد و این موضوع، موجب ایجاد رانت در بازار خودرو یا دیگر بازارهای کالایی می‌شود. این در حالی است که بازار خودرو در هفته‌های گذشته، اختلاف قیمت زیادی را میان دو قیمت مصوب کارخانه و بازار آزاد به ثبت رساند و بسیاری از دلالان به دنبال این موضوع، اقدام به خرید خودرو از کارخانه و فروش آن در بازار آزاد کردند.

می توان گفت عرضه خودرو در بورس کالا، نتایج مثبتی مانند از میان رفتن رانت ایجادشده، تک نرخی شدن محصول، شفافیت، کوتاه شدن دست دلالان، نظارت دقیق نهادهای مرتبط و... را به دنبال دارد. اما باید توجه داشت که وظیفه بورس کالا، کشف قیمت محصول است و عرضه خودرو در این بورس، قیمت خودرو را کاهش یا افزایش نمی‌دهد، بلکه قیمت این محصول را واقعی کرده و به تعادل می‌رساند و در صورت اجرای برخی از الزامات برای این طرح، ثبات در بازار خودرو ایجاد خواهد شد و سرمایه‌گذاری را برای مردم آسان‌تر خواهد کرد.

باید به مسوولان گوشزد کرد که بورس کالا یک بستر معاملاتی شفاف است و رسالت این بورس، کشف قیمت واقعی محصولات است. به این ترتیب اگر بنابر هر دلیلی همچون کاهش عرضه، رشد نرخ ارز یا ... پس از عرضه خودرو در بورس کالا، قیمت‌ها رشد کند، نباید مقصر این مشکلات را بورس کالا دانست. برای بررسی این موضوع، می توان معاملات آتی سکه را مثال زد. معاملات آتی سکه به دلیل اعتقاد برخی از افراد مبنی بر افزایش قیمت سکه پس از عرضه آن در بورس کالا و پافشاری بر عرضه سکه در بازار آزاد، تعطیل شد. این در حالی است که پس از تعطیلی معاملات آتی سکه، این محصول در بازار آزاد با قیمت بالاتری از بورس کالا، دادوستد می‌شد. این موضوع نشان می دهد که مسوولان امر با عرضه خودرو در بورس کالا، باید واقعی سازی قیمت را به طور کامل بپذیرند و اگر قرار است قیمت خودرو در بورس کالا با هر تکانه‌ای دستخوش دخالت دولت شود، همان بهتر که خودرو راهی تالار نقره‌ای نشود.

باید دقت کرد که علاوه بر موضوع قیمت‌گذاری، نحوه و میزان فروش در بازار خودرو نیز از اهمیت بالایی برخوردار است و اگر مبنی بر عدم عرضه خودرو در بورس کالا و عدم رعایت پیش‌شرط‌های آن است، عرضه خودرو باید در حجم زیاد و با قیمت منطقی صورت گیرد.

برخی اظهارات موافقان عرضه خودرو در بورس

جواد فلاح، مدیر مطالعات اقتصادی شرکت بورس کالا در این باره گفت: یکی از فواید عرضه خودرو در بورس کالا، کشف قیمت مبتنی بر نظام عرضه و تقاضا در یک بستر شفاف است، در شرایطی که امروز مکانیزم کشف قیمت خودرو شفاف نیست.

حجت‌الله فیروزی، سخنگوی کمیسیون صنایع و معادن مجلس، الزام به عرضه خودرو در بورس کالا را از اساسی‌ترین محورهای طرح «ساماندهی صنعت خودرو» دانست.

روح‌الله ایزدخواه، رئیس کارگروه خودرویی کمیسیون صنایع مجلس با اشاره به اینکه خواست کمیسیون صنایع تغییر در رویه کنونی قیمت‌گذاری است، گفت: بدون شک ورود خودرو به بورس کالا یکی از بهترین مسیرها برای قیمت‌گذاری شفاف و کاهش واسطه‌گری در بازار خودرو است.

علی جدی، نایب رئیس کمیسیون صنایع و معادن مجلس گفت: زمینه عرضه خودرو در بورس کالا فراهم است و باتوجه به بررسی های انجام شده نباید در عرضه خودروها در بورس کالا تعلل کنیم.

محمدرضا پورابراهیمی، رییس کمیسیون اقتصادی مجلس شورای اسلامی با بیان اینکه در «طرح ساماندهی بازار و صنعت خودرو» از ظرفیت های بورس کالا استفاده می شود، گفت: قیمت‌گذاری خودرو ارتباط چندانی با محل عرضه ندارد بلکه بحث اصلی این است که تغییرات نرخ ارز چه تاثیری در بهای تمام شده تولید خودرو دارد.

امیرحسین قاضی‌زاده هاشمی، نایب رییس مجلس، گفت: سازوکار پیشنهادی ما عرضه خودرو در بازار بورس کالا است که البته ملاحظاتی نیز دارد و باید اقدامات موازی دیگری نیز در کنار این اصلاح صورت پذیرد.

جبار کوچکی‌نژاد، عضو کمیسیون برنامه و بودجه مجلس گفت: باتوجه به وضعیت فعلی، عرضه خودرو در بورس ازجمله بهترین راهکارها برای ساماندهی بازار است.