تخریب قلعه وشاق و محیط زیست نطنز با فعالیت معادن؛ چرا مسوولان سکوت کردند؟

به گزارش می متالز، در یکی از ارتفاعات کوه کرکس و بر حاشیه روستای اوره از توابع نطنز، آثاری از یک قلعه مسکونی وجود دارد که به عنوان پناهگاهی برای فرقه اسماعیلیه محسوب می‌شده است؛ قلعه وشاق در موقعیتی قرار دارد که دسترسی به بنای آن به سادگی میسر نیست.

دره‌ای به نام " دره روباه " در پایین دست آن وجود دارد که در سده هشتم هجری از جمله اماکن معمور و مسکونی بوده است؛ در زمانی که این قلعه مسکونی بوده  همه گونه لوازم زندگی در آنجا فراهم بوده چنان که تا سه دهه گذشته آثار و علائم برخی از آن‌ها مانند آسیاب بادی باقی مانده بود.

برخی می گویند برای رسیدن به بنای اصلی قلعه راهروی مخفی و تونلی وجود داشته که به مرور بسته و گم شده است؛ حمداله مستوفی، عنوان مستقلی برای آن قائل شده بود و می‌گوید: وشاق قلعه‌ای است در ولایت نطنز و چون وشاق بر آنجا حاکم شده بود به وقلعه وشاق معروف گشت.

خصوصیات این قلعه همانند قلع‌های بابک و الموت بوده به طوری که از اسم وشاق می‌توان تفسیر کرد، این نام در گذشته به اشخاصی گفته می‌شد که به فقیران و مستمندان کمک می‌کردند البته از نگاه دیگران به این عیاران "یاغى" نیز می‌گفتند؛ تاریخ دوران قلعه وشاق مربوط به قبل از صفوی و تیموران بوده یعنی شاید مربوط به دوران نا امنی مغولان یا دوران علوی گری ایرانیان در عهد خلفای عباسیان باشد.

برخی بر این عقیده هستند که قلعه وشاق از ده هزار سال پیش تا کنون قدمت دارد؛ این قلعه نظامی بوده و الان هم نزدیک به 300 اتاق سنگی در آن وجود دارد اتاق‌ها یک در دو هستند و برای زندگی مناسب نیست ولی برای سرباز مناسب بوده است؛ از پشت این قلعه تمام مراکز تا ابیانه با هم ارتباط داشتند؛ این قلعه در قبل از اسلام به نام " کمرته " بوده و اکنون به نام "وشاق" است.

تحقیقات کتابخانه‌ای بیانگر این است که قباد ساسانی، پدر انوشیروان ساسانی در اینجا حکومت داشته است؛ مادر انوشیروان اردستانی بوده و منطقه حکومتشان اینجا بوده است؛ آتشکده نطنز هم یکی از چهار آتشکده بزرگ است که می‌گویند آتشکده مذهبیون و نظامیان بوده است و دلیل نظامی بودن آن را احاطه بر سراسر منطقه اطراف می‌دانند.

مهدی دهقانیان اظهار داشت: در مشاهدات عینی هنگامی که با هیئت کوهنوردی شاهین نطنز به آنجا صعود کردم، آب انباری را دیدم که هرچند فقط دیواره‌هایی از آن باقی مانده بود اما وجود آن در قله کوه، شگفت انگیزترین معماری‌ای بود که تا کنون دیده بودم و همچنین سنگرها و یا اتاق‌هایی در طول و عرض یک متر در دو متر، هنوز باقی مانده بودند.

این دوستدار محیط زیست و میراث فرهنگی در شهرستان نطنز ضمن اشاره به ویژگی‌های این اثر تاریخی افزود: عجیب‌تر از همه وجود سرامیک‌ها و کاشی‌های شکسته نشان از این بود که زمانی در درون قلعه اتاق‌ها و یا بناهای موجود را با آن‌ها مزین کرده بودند.

سیدمصطفی جعفری ضمن اشاره به ویژگی‌های منطقه حفاظت شده شهرستان نطنز اظهار داشت: منطقه حفاظت شده کرکس با دره‌هایی پر پیچ و خم و دامنه‌هایی زیبا مشتمل بر روستاهایی خوش آب و هوا از جمله روستای زیبای ابیانه از جمله اهداف گردشگران و کوهنوردان است.

این مدافع و دوستدار محیط زیست افزود: نطنز هویت تاریخی، تمدنی، فرهنگی و حیات 14 هزار ساله خود و بهترین کریدور آب و هوایی و سه اقلیم کوهستانی، معتدل و کویری، همچنین مرغوبترین محصولات باغی و گیاهان دارویی و حیات وحش و 400 رشته قنات و سایر سفره‌های آب زیرزمینی مناطق کویری خود را مدیون رشته کوه کرکس است.

وی با ابراز نگرانی از وضعیت به وجود آمده که عمدتا ناشی از تخریب محیط زیست  و بعضا اثار و بناهای تاریخی ارزشمند  توسط معدن‌داران است، گفت: در منطقه ممنوعه کرکس، مجوز بهره برداری حدود 70 معدن صادر و حیات انسانی، گیاهی و  حیوانی و محیط زیست منطقه در معرض خطر قرار گرفته و حتی آرای قطعی شورای عالی معادن نیز در مورد تعطیلی، عدم تمدید جواز معادن، لزوم رعایت مقررات و جبران خسارات وارده اجرایی نشده است.

جعفری تصریح کرد:حامیان محیط زیست در سراسر ایران و علاقمندان و دلسوزان طبیعت زیبای نطنز و سازمان‌های مردم نهاد، تصمیم به تأسیس ستادی مردمی و منسجم گرفتند تا وظیفه ملی، شرعی، قانونی، انسانی و امانی خود، نسبت به نسل‌های آینده و محیط زیست را با الهام از دین مبین اسلام و اصل پنجاهم قانون اساسی انجام دهند.

حسین یزدانهمر نیز  در خصوص قلعه وشاق از آغاز بررسی و مطالعات میدانی محوطه وشاق خبر داد  و اظهار داشت: قلعه وشاق در ارتفاع دو هزار و 900 متری از سطح دریا در غرب روستای اوره و شهر تاریخی نطنز واقع شده است.

وی گفت: این کهن دژ تاریخی برفراز کوه و قله‌ای صعب العبور واقع شده که دسترسی به مرکز حکومتی و شاه نشین آن بسیار مشکل و تا حدودی بدون همراهی  صخره نوردان حرفه ای غیر ممکن است؛ وسعت محدوده فرهنگی این اثر تاریخی بالغ بر چندین هکتار است که به لحاظ وسعت می‌توان وشاق را یکی از وسیعترین پایگاه‌های تحت قلمرو اسماعیلیه در مرکز ایران بشمار آورد.

رئیس اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری شهرستان نطنز ضمن اشاره به ویژگی‌های این قلعه ابراز داشت: آغاز محدوده فرهنگی این ابر پایگاه اسماعیلی از غرب اوره و از دره روباه شروع می‌شود که سازه‌های تاریخی و مواد فرهنگی در وسعتی حدود سه کیلومتر پراکنش دارند.

یزدانمهر افزود: بیشترین سازه‌های موجود به صورت دیواره‌های طولی از جنس سنگ‌های خشکه چین است که غالباً بر اثر تهاجمات نظامی در دوره‌های مختلف دچار تخریب شده و بخش‌هایی از کمینگاه‌های منفرد بصورت پراکنده در نقاط مختلف این کوه دیده می‌شوند. 

وی تصریح کرد: مستندنگاری محوطه وشاق شامل بررسی‌های سطحی، مطالعات میدانی باستان‌شناسی، برداشت پلان سازه‌های موجود و طراحی خرده سفال‌های موجود در بستر این پهنه تاریخی است که توسط کارشناسان واحد فنی این اداره در حال انجام است که نتایج آن می‌تواند در روشن شدن برخی از زوایای تاریخی وشاق موثر باشد.

به گزارش تسنیم ؛ متاسفانه طی سال های اخیر وجود معادن سنگ در نزدیکی روستای اوره به ویژه قلعه تاریخی وشاق از یک سو و بهره‌برداری غیر اصولی معادن و تخریب محیط زیست و ساخت و ساز در نزدیکی کوه منتهی به قلعه وشاق  سبب اعتراضات گسترده مردم نطنز و اهالی روستای اوره شده است.

منوچهر کریمپور ضمن اشاره به آثار سوء ناشی از فعالیت معادن اظهار داشت: آنچه که باعث تشدید فعالیت فعالان محیط زیست در شهرستان شده و شایان توجه است، در مدت فعالیت معادن که بیش از سه دهه از آن می‌گذرد، این مبارزه استمرار داشته است.

یکی دیگر از فعالان محیط زیست نطنز گفت: تخلف معدن داران و استفاده بیش از مجوز از معادن و رعایت نکردن ساعات کاری و فعالیت در روزهای تعطیل، استفاده از منابع ابی محلی بدون رضایت مالکین، تعرض به حریم باغات و مجاری قنات‌ها و رعایت نکردن فاصله، مصوبه فعالیت جدید دو معدن در محوطه طرح هادی شهری واطراف کوه گنبد باز که از بناهای تاریخی و میراث فرهنگی محسوب می‌شود.

فعالیت چند معدن در اطراف قلعه وشاق که آن هم از بناهای تاریخی و میراث فرهنگی محسوب می‌شود؛ فعالیت معادن در منطقه حفاظت شده کوه‌های کرکس به دلیل حفظ گیاهان کم یاب و جانواران نادر،عدم اجرای موارد احکام قانونی توسط دادگستری و عدم پرداخت عوارض توسط تریلرها تخریب جاده های اصلی شهر بدلیل تردد تریلرها،عدم پرداخت 15 درصد فروش سنگ و سهمیه شهرستان توسط استان اصفهان تاثیرمنفی و بسیار زیاد در جذب گردشگران و توریست داشته است.

برای مشاهده ی فیلم کلیک کنید.