سهم سکانداران پولی در ارزپاشی

به گزارش می متالز، محاسبات نشان می‌دهد در دوره محمود بهمنی بیشترین مداخلات ارزی صورت گرفته است؛ به‌طوری که در هر سال حدود ۳۲ میلیارد دلار از ذخایر بانک مرکزی برای مداخله در بازار استفاده شده است. کمترین مداخله نیز در دوران ولی‌الله سیف بوده که سالی ۷ میلیارد دلار بوده است اما آنچه قابل‌توجه است اینکه طی این سال‌ها قیمت ارز تقریبا با تورم تعدیل شده و رشد داشته است. در نتیجه به نظر می‌رسد مداخله بانک مرکزی با این حجم تنها ذخایر این بانک را کاهش داده و اثری بر کاهش قیمت دلار در وهله اول و در مرحله بعد بر متوسط شاخص قیمت‌ها نداشته است.

۵ دوره ریاست بانک مرکزی

بررسی‌ها نشان می‌دهد بانک مرکزی از سال‌های ۸۲ تا ۹۷ چهار رئیس به خود دیده است که در این دوره حدودا ۱۵ ساله حدود ۲۸۲ میلیارد دلار از ذخایر این بانک برای کنترل بازار ارز استفاده شده است اما سوال مهم این است که آیا این ارزپاشی بر کنترل ارز تاثیر‌گذار بوده یا نرخ ارز با تورم تعدیل می‌شود؟ این آمارها نشان می‌دهد در زمان‌هایی که ارزپاشی بیشتری صورت گرفته، تورم کشور نیز بالا بوده در نتیجه این ارزپاشی اثری در کنترل تورم نداشته است.

ابراهیم شیبانی: براساس آمار منتشر شده طی سال‌های ۸۲ تا ۸۶، حدود ۵۷ میلیارد دلار برای کنترل بازار ارز استفاده شده است. این در حالی است که براساس گزارش بانک مرکزی نرخ دلار در سال ۸۲، حدود ۵/ ۸۳۲ تومان بوده که در سال ۸۶ با رشد ۴/ ۱۲ درصدی به ۸/ ۹۳۵ تومان رسیده است. در واقع بانک مرکزی طی ۴ سال حدود ۵۷ میلیارد دلار هزینه کرده تا رشد دلار در حد ۴/ ۱۲ درصد باقی بماند.

طهماسب مظاهری: در دوره یک‌ساله ریاست مظاهری که از سال ۸۶ تا ۸۷ به‌طول انجامیده، حدود ۳۰ میلیارد دلار برای کنترل بازار ارز تزریق شده است. در ابتدای ریاست مظاهری قیمت دلار ۹۳۵ تومان بوده که در پایان دوره وی به حدود ۷/ ۹۶۶ تومان رسید. به عبارت دیگر طی این دوره یک‌ساله برای اینکه نرخ دلار رشد ۳ درصدی داشته باشد ۳۰ میلیارد دلار از ذخایر ارزی استفاده شده است.

محمود بهمنی: براساس گزارش منتشر شده در این دوره ریاست که از سال ۸۷ تا ۹۲ به‌طور انجامیده، حدود ۱۶۰ میلیارد دلار ارز مداخله‌ای برای کنترل بازار استفاده شده است. از سوی دیگر آمارها نشان می‌دهد نرخ دلار نیز در این دوره از حدود ۹۶۷ تومان به ۳۱۸۴ تومان رسیده است. به عبارت دیگر نرخ دلار حدود ۲۳۰ درصد افزایش داشته است. به عبارت دیگر استفاده ۱۶۰ میلیارد دلار برای کنترل بازار تقریبا اثری در رشد چند برابری قیمت دلار و سه برابر شدن متوسط قیمت‌ها در این دوره زمانی نداشته است.

ولی‌الله سیف: دوره ریاست سیف حدود پنج سال طول کشیده است. آمارها نشان می‌دهد از سال ۹۲ تا ۹۷ حدود ۳۵ میلیارد دلار برای کنترل بازار ارز به بازار تزریق شده است. در این مدت نرخ دلار از حدود ۳۱۸۴ تومان در سال ۹۲ به حدود ۱۰ هزار و ۷۸۳ تومان در سال ۹۷ رسیده است. به عبارت دیگر نرخ ارز در مدت ریاست سیف ۲۳۸ درصد رشد داشته است.

عبدالناصر همتی: بر اساس گزارش منتشر شده از پژوهشکده پولی و بانکی، عبدالناصر همتی در دو سال مدیریتش بر بانک مرکزی تاکنون بیش از یک میلیارد دلار ارز از بازار جذب کرده است؛ این در حالی است که در دوره همتی و در شرایطی که هیچ‌گاه در کشور سابقه نداشته، به دلیل شرایط تحریمی بیش از ۸۰ درصد درآمد ارزی ناشی از نفت، گاز و میعانات گازی تقلیل یافته است. در این دوره یعنی از ابتدای سال ۹۷ نرخ ارز حدود ۱۱ هزار تومان بوده که تا پایان پنج‌ماهه به‌طور متوسط قیمت دلار به حدود ۱۹ هزار تومان رسیده است. در واقع رشد متوسط قیمت دلار در مدت مذکور حدود ۷۲ درصد بوده است.

مقایسه ارزپاشی دوره‌های مختلف ریاست بانک مرکزی

از آنجا که تعداد سال‌های ریاست بانک مرکزی از سال ۸۲ تا ۹۹ متفاوت بوده است، برای مقایسه ارزپاشی دوره‌های مختلف ریاست می‌توان میزان ارز تزریق شده به بازار را بر تعداد سال‌های ریاست هر دوره تقسیم کرده و میانگین ارز مداخله‌ای در هر سال را به دست آورد. براساس این محاسبه، در دوره پنج‌ساله ریاست شیبانی ۵۷ میلیارد دلار هزینه شده که متوسط هر سال آن حدود ۲۵/ ۱۴ میلیارد دلار بوده است. در دوره یک ساله مظاهری نیز ۳۰ میلیارد دلار هزینه شده است. در دوره پنج‌ساله بهمنی بیشترین میزان ارزپاشی در اقتصاد ثبت شده که حدود ۱۶۰ میلیارد دلار بوده است؛ به عبارت دیگر در هر سال به‌طور متوسط ۳۲ میلیارد دلار هزینه شده است. در دوره پنج‌ساله سیف نیز حدود ۳۵ میلیارد دلار هزینه شده که به‌طور متوسط سالی هفت میلیارد از ذخایر بانک مرکزی استفاده شده است.

اگر این مقایسه را ملاک ارزیابی قرار دهیم، به ترتیب در دوران بهمنی بیشترین ارزپاشی و در دوران سیف کمترین ارزپاشی انجام شده است. این در حالی است که در دوره دو ساله رئیس کنونی بانک مرکزی یک میلیارد دلار جذب شده است.

مقایسه ارزپاشی دوره‌های مختلف ریاست بانک مرکزی با تغییرات قیمت ارز در همان دوره‌ها نشان می‌دهد که حدود ۲۸۲ میلیارد دلاری که صرف کنترل نرخ ارز در بازار شده چندان اثری روی قیمت ارز نداشته و به عبارت دیگر آمار و ارقام نشان می‌دهد قیمت ارز افزایش خود را تقریبا با تورم تعدیل کرده و مداخله بانک مرکزی اثری در کاهش قیمت‌ها نداشته است.