چهار شاخه فناوری؛ کلید احیا بخش معدن در ایران

به گزارش می متالز، معدن و صنایع معدنی نه ­تنها از طریق ایجاد اشتغال مستقیم درآمد خانوارها را افزایش می­دهد بلکه از طریق ارتباط با سایر بخش­های اقتصادی کشور موجب افزایش تولید و اشتغال می­ شود. به طوری که به ازای استخدام هر یک نفر در شرکت­های معدنی، 3 تا 4 نفر در سایر بخش­های اقتصاد شاغل می­ شوند. بررسی ها نشان می دهد که از هر 8 هزار میلیارد دلار گردش مالی بخش صنعت دنیا، 2.2 هزار میلیارد دلار (حدود 30%) آن به صنعت معدن اختصاص دارد. گزارش وال استریت نشان می دهد که نفت، گاز، زغال­ سنگ، جنگل، چوب، طلا، نقره، مس، اورانیوم، آهن خام و فسفات به ­عنوان شاخص ثروت همواره در نظر گرفته می شوند و با این رویکرد کشورهای روسیه، آمریکا، عربستان و کانادا در رتبه های اول تا چهارم جهان و ایران با 3.27 تریلیون دلار از منابع زیرزمینی طبیعی در رتبه پنجم دنیا قرار دارند.

ایران دارای 68 نوع ماده معدنی غیر نفتی و 7% از ذخایر معدنی دنیاست که در حال حاضر 1% از آن­ها بهره­برداری شده­اند که در مقایسه با استاندارد جهانی (5 درصد)، نشان از ظرفیت بالای رشد این حوزه در کشور دارد.

از دیگر دلایل جایگاه ممتاز کشور در این حوزه می ­توان به تنوع مواد معدنی، موقعیت ممتاز سوق­الجیشی، دسترسی به آب­های آزاد و مرزهای زمینی، دسترسی به بازار وسیع منطقه ­ای، زیرساخت­های مناسب برای استقرار صنایع و امکان توسعه تجارت بین ­المللی و صادرات مجدد را نام برد.

تمامی فعالیت­های صورت گرفته در کشور در این حوزه به صورت سنتی بوده است و کمتر به رویکردهای نوین در حوزه اکتشاف، استخراج و فرآوری و یا حتی تامین مالی و مخارج فعالیت های مذکور توجه شده است. همچنین به گفته کارشناسان وزارت صمت در کشور چیزی در حدود ۴۴۰۰ معدن غیر فعال وجود دارد که بخش قابل توجهی از آن­ها با استراتژی­های اجرایی و تامین مالی مناسب پتانسیل فعال شدن را دارند.

امروزه فناوری­های دیجیتال بهترین ابزار جهت هدایت صنایع مختلف هستند که معدن و صنایع معدنی از این قائله مستثنا نیستند. به طور کلی 4 شاخه از فناوری­های جدید قابلیت استفاده در معدن و صنایع معدنی کشور را دارند که توجه به آن­ها الزامی است.

شاخه اول، داده­ ها، اطلاعات و قدرت محاسباتی

قرار دادن تعداد زیادی حسگر در اشیا فیزیکی، تجزیه و تحلیل و امکان برقراری ارتباطات بین تجهیزات و ماشین­آلات به طور فزاینده ای مقرون به صرفه و در دسترس است. حسگرهای موجود در چاه­ های نفت از راه دور در اعماق دریا باعث بروز علائم هشدار دهنده در هنگام کنترل مشکلات در مرکز کنترل مرکزی می­ شوند.

شرکت­های معدنی در حال حاضر می ­توانند با استفاده از سنسورهای هوشمند تصویر دقیق و سازگارتری از واقعیت و چهره سنگ بیش از هر زمان دیگری بدست آورند.

شاخه دوم؛ تجزیه و تحلیل و هوش مصنوعی

پیشرفت در تجزیه و تحلیل، از یادگیری ماشین گرفته تا تکنیک های آماری بهبود یافته برای تلفیق داده­ ها، به تبدیل مجموعه داده­ای گسترده به پیش­بینی دقیق­تر از احتمال وقایع آینده کمک می کند. به عنوان مثال شرکت های مخابراتی از الگوریتم­ های هوشمند برای پیش­بینی خرابی مشتری استفاده می­ کنند. خرده فروشان از این الگوریتم­ ها برای ارائه پیشنهادات خود به مشتریان استفاده می­ کنند.

فعالیت­های پیچیده استخراج مانند مدل­سازی زمین­شناسی، برنامه­ ریزی روزانه و نگهداری ماشین­ آلات، بهینه ­سازی هوشمند از مهمترین نمونه­ های کارایی الگوریتم­ های آماری در معدن و صنایع معدنی هستند.

شاخه سوم، تعامل انسان و ماشین

تلفن­های هوشمند نه ­تنها نحوه تعامل مردم با یکدیگر بلکه با ماشین ­آلات را نیز تغییر داده است. امروزه مردم در خرید، رزرو تاکسی، مسیریابی، نظارت بر سلامتی و ... به تلفن­ های هوشمند خود اعتماد می­ کنند. برنامه­ های کاربردی نیز به سرعت در زمینه صنعتی در حال گسترش است. یک نمونه از گجت­ های هوشمند در معادن و کارخانه­ های فرآوری عینک هوشمندی است که دستورالعمل­ هایی را برای کارگرانی که در یک یک معدن و یا خط فرآوری کار می­ کنند یا کارگری که تعمیرات تجهیزات را انجام می دهد، بهبود می بخشد.

مثال دیگر از این مورد لباس کار هوشمندی است که با بهره­ گیری از حسگرهایی که داخل آن تعبیه شده است، داده­ هایی در مورد شرایط خطرناک و وضعیت جسمی کارگران به مدیران منتقل می­ کند و نتایج ایمنی را بهبود می­ بخشد.

شاخه چهارم؛ شبیه ­سازی

پیشرفت در زمینه رباتیک باعث می­ شود تجهیزاتی با قیمت مناسب و موثرتری طراجی و پیاده­ سازی شوند. هزینه ساخت ربات­های صنعتی از سال 1990 تاکنون 50 درصد کاهش یافته است، در حالی که هزینه ­های کارگری در همه جای دنیا افزایش یافته است. در همین حال، پیشرفت فناوری در حوزه شبیه­ سازی و هوش مصنوعی باعث افزایش پیچیدگی رباتیک و گسترش کاربردهای آن­ها در قسمت­های مختلف معدنکاری نظیر اکتشاف، استخراج و فرآوری شده است.

به­ طور کلی، فناوری­های دیجیتال باعث ایجاد تغییر اساسی در نحوه کار معادن ایجاد می­ کنند و توجه به آن­ها برای پیشرفت در بخش معدن و صنایع معدنی امری ضروری برای کشور است. از آنجایی که نیروی انسانی و دانش فنی در حوزه فناوری اطلاعات و تجارت الکترونیک در کشور جز نقاط قوت ما محسوب می ­شود می­توان با برنامه ­ریزی­ های ملی و یا ایجاد جذابیت در بخش خصوصی برای ورود به معدن و صنایع معدنی و رشد معدنکاری نوین اقدام کرد تا سریعتر شاهد رشد و شکوفایی این بخش مهم و استراتژیک در کشور باشیم.

علی گلشنی

کارشناس حوزه تکنولوژی و نوآوری