نقش تشکل‌های معدنی در ارتقای کیفیت معادن

به گزارش می متالز، ایران با دارا بودن حدود ۶۸ نوع ماده معدنی، ۳۷ بیلیون تن ذخایر کشف‌شده و ۵۷ بیلیون تن ذخایر بالقوه در میان ۱۵ قدرت معدنی جهان جای گرفته و یکی از کشورهای غنی از نظر دارایی‌های معدنی به‌حساب می‌آید. به گواه آمار، ایران ۷ درصد معادن جهان را در اختیار دارد که براساس برآوردها ارزش معادن ایران ۱۰۰ میلیارد دلار تخمین زده شده و در صورت سرمایه‌گذاری این عدد افزایش خواهد یافت. همه اینها در حالی است که تولیدات معدنی تنها ۰.۶ درصد تولید ناخالص داخلی کشور را تشکیل می‌دهند. درباره اینکه چرا تولیدات معدنی نقش کمی در تولید ناخالص داخلی دارند و چرا بخش‌های مختلف معدن با مشکل ارتقای کیفیت روبه‌رو هستند با کارشناسان گفت‌وگو کرده ایم.

سنگ ایران کیفیت مورد انتظار را ندارد

سنگ یکی از مهم‌ترین و درآمدزاترین مواد معدنی موجود در ایران است که با مشکلات بسیاری مواجه است. دبیر کل انجمن سنگ ایران با بیان اینکه عوامل مختلفی در کاهش کیفیت صنعت سنگ ایران دخیل است، گفت: در حوزه معادن سنگ کشور مشکلاتی وجود دارد که باعث شده سنگ ایران کیفیت مورد انتظار را نداشته باشد و نتواند با دیگر کشورها رقابت کند. احمد شریفی، با اشاره به مشکلات کیفی در بخش اکتشاف معادن سنگ تصریح کرد: از ابتدای «زنجیره ارزش مواد معدنی» با بحث اکتشاف روبه‌رو می‌شویم. با بررسی این مسئله متوجه خواهیم شد وضعیت اکتشاف معادن سنگ در کشور چندان مناسب نیست؛ به‌عبارتی طرح‌های اکتشاف کشور از کیفیت لازم برخوردار نیست، در اجرای طرح‌های اکتشاف بررسی علمی نمی‌شود و به این ترتیب طراحی‌ها اصولی و مهندسی‌شده و براساس اطلاعات گسل‌ها نیست.

مشکلات کیفی ماشین‌آلات

شریفی با اشاره به مشکلات کیفی بخش معدن در حوزه ماشین‌آلات نیز گفت: متاسفانه بسیاری از تجهیزات و ماشین‌آلات در معادن مستهلک هستند و براساس استانداردهای روز دنیا نیستند. به این ترتیب راندمان و کیفیت معادن کشور بسیار پایین است؛ به‌طور مثال اگر کشورهای دیگر از معادن ۳۵ درصد سنگ باکیفیت استخراج می‌کنند، این عدد در کشور ما کمتر از ۲۰ درصد است.

آمار تولید سنگ

دبیر کل انجمن سنگ ایران با اشاره به آمار تولید سنگ تزئینی در کشور گفت: هرچند نمی‌توان آمار دقیقی ارائه کرد، اما به‌طور نسبی می‌توان گفت تولید معادن سنگ تزئینی سالانه حدود ۱۰ میلیون تن است. براساس شناختی که از معادن مختلف کشور داریم از ۱۰ میلیون تن تنها حدود ۳۰ درصد سنگ قواره شش‌وجه به‌صورت استاندارد از معدن خارج می‌شود. باتوجه به اینکه سنگ قواره شش‌وجه قابلیت صادرات دارد و در واحدهای فرآوری بهتر مورداستفاده قرار می‌گیرد، اهمیت این موضوع بیشتر درک می‌شود.

انتظار از وزارتخانه

شریفی در پاسخ به این سوال که چه انتظاری از وزارتخانه دارید، بیان کرد: وزارت صنعت، معدن و تجارت باید از فعالان بخش معدن بیشتر حمایت کند. همچنین اگر معاونت امور معادن و صنایع معدنی وزارت صنعت، معدن و تجارت این امکان را فراهم کند که بخشی از حقوق دولتی، صرف‌اقدامات مطالعاتی و اکتشافات تکمیلی شود، شاهد افزایش راندمان تولید و به‌دست آوردن سنگ استاندارد در کشور خواهیم بود. این مهم کمک خواهدکرد که تولید بیشتری در معادن داشته باشیم.

آمادگی برای افزایش کیفیت بخش معدن

دبیر کل انجمن سنگ ایران با اشاره به لزوم جدی گرفتن فعالیت فعالان و تشکل‌های بخش معدن تصریح کرد: باتوجه به شرایط جدیدی که در وزارتخانه ایجادشده و شاهد حضور افراد آشنا با معدن از جمله علیرضا رزم‌حسینی و داریوش اسماعیلی بر مسندهای کلیدی هستیم، انتظار داریم از انجمن سنگ ایران درخواست کمک کارشناسی شود تا شاهد ارتقای کمی و کیفی در بخش معدن باشیم. او تاکید کرد: انجمن سنگ ایران آماده کمک به وزارتخانه برای توسعه و ارتقای کیفی بخش معدن است.

پژوهشکده علوم زمین به‌دنبال ارتقای کیفیت نیروی انسانی

راضیه لک، رئیس پژوهشکده علوم زمین با بیان اینکه مطالعات اکتشافی این پژوهشکده از نظر کیفی بهترین‌ها در سطح ملی و بین‌المللی است، به صمت گفت: پژوهشکده علوم زمین ۱۴ هیات علمی و ۴ نیروی ستادی دارد و سعی کرده در زمینه کیفیت نیروی انسانی از بهره‌وری بالایی برخوردار باشد.

پژوهشکده علوم زمین به‌دنبال ارتقای کیفیت نیروی انسانی

راضیه لک، رئیس پژوهشکده علوم زمین با بیان اینکه مطالعات اکتشافی این پژوهشکده از نظر کیفی بهترین‌ها در سطح ملی و بین‌المللی است، به صمت گفت: پژوهشکده علوم زمین ۱۴ هیات علمی و ۴ نیروی ستادی دارد و سعی کرده در زمینه کیفیت نیروی انسانی از بهره‌وری بالایی برخوردار باشد.

مقالات و طرح‌های پژوهشی کیفی

رئیس پژوهشکده علوم زمین با اشاره به اینکه اعضای هیات علمی در این مرکز باید مقالات و طرح‌های پژوهشی ارائه دهند، تصریح کرد: کیفیت اعضای هیات علمی هر سال رصد می‌شود؛ به این صورت که عملکرد آنها ۶۰ درصد براساس استانداردهای داخلی و ۴۰ درصد براساس استانداردهای بین‌المللی باشد. او تاکید کرد: با تمرکز بر کیفیت نیروی انسانی جایگاه پژوهشکده علوم زمین نسبت به میانگین کشوری بالاتر است.

مطالعات کیفی درباره اکتشاف

لک با اشاره به موضوعات مطالعاتی این مرکز گفت: نیمی از مطالعات ما مرتبط با محیط‌زیست و مخاطرات زمین‌شناختی و نیمی دیگر با اکتشافات معدنی در ارتباط است. به این ترتیب مقالات و طرح‌های پژوهشی با موضوعات محیط‌زیست و اکتشاف مرتبط است.
او تصریح کرد: هنگامی انجام کار اکتشافی در کشور، می‌توان از مقالات و طرح‌های پژوهشی پژوهشکده علوم زمین بهره برد.
رئیس پژوهشکده علوم زمین با ابراز ناراحتی از اینکه اکتشافات در کشور سطحی است، خاطرنشان کرد: با اینکه مطالعات و اقداماتی در حوزه اکتشاف در کشور انجام‌شده، شاهد انجام اکتشاف‌های عمیق زیادی در این بخش نیستیم. امیدواریم بتوانیم از روش‌های نوین بهره برده و در اکتشاف عمیق ورود کنیم تا به عمق ۵۰۰ متر و بیشتر دست یابیم.

اهمیت بهره از دانش ژئوفیزیک هوایی

لک با اشاره به لزوم استفاده از دانش ژئوفیزیک هوایی اظهار کرد: اکتشاف ذخایر پنهان زیرزمینی با دانش ژئوفیزیک هوایی در کشور بسیار جوان است. این روش چند سالی است که در ایران بومی‌سازی شده است. امیدواریم به‌وسیله آن بتوانیم مواد معدنی موجود در اعماق زمین را کشف کنیم.

رئیس پژوهشکده علوم زمین درباره مطالعات هوایی صورت گرفته در کشور گفت: مطالعات ژئوفیزیک هوایی برای نخستین بار در کشور در سال ۱۳۹۷انجام شد که در پهنه سقز استان کردستان صورت گرفت. گروه‌های مختلف بلافاصله روانه این منطقه شدند و فرآیند پردازش داده‌ها با سرعت بسیار بالایی طی شد. او تصریح کرد: با رکوردی که در کردستان ثبت شد، نشان دادیم که می‌توانیم به مناطق دیگر هم ورود کنیم.

حوادث کمتر با ارتقای کیفیت معادن

عباسعلی ایروانی، مدیرکل دفتر نظارت بر امور معدنی وزارت صنعت، معدن و تجارت با بیان اینکه رعایت کیفیت و استاندارد در بخش معدن یک اصل است، گفت: همانطور که در هر فعالیتی باید کیفیت و استانداردهای لازم را رعایت کنیم، این موضوع در بخش معدن نیز الزامی است. مدیرکل دفتر نظارت بر امور معدنی وزارت صنعت، معدن و تجارت با بیان اینکه کیفیت در معادن کشور به‌صورت نسبی اعمال می‌شود، گفت: در شرایط مختلف موضوع کیفیت هم متفاوت می‌شود. در این بین مسئله اصلی این است که موارد مختلف تاکیدشده را نسبت به حالت قبلی ارتقا داد تا در نهایت خطرات و ضایعات بخش معدن به حداقل برسد. ایروانی تصریح کرد: بالاخره هر کار و فعالیتی به‌ویژه در حوزه معدن حادثه جانی و مالی دارد. مسئله مهم این است که هرچه کیفیت و استانداردها بیشتر رعایت شود، حوادث کمتری هم رخ خواهد داد.

مدیرکل دفتر نظارت بر امور معدنی وزارت صنعت، معدن و تجارت با بیان اینکه آموزش نیروی انسانی یک اصل برای ارتقای کیفیت در معادن است، گفت: کسانی که در محیطی فعالیت می‌کنند، به‌تدریج با شرایط خو می‌گیرند و همه چیز برای‌شان تکراری می‌شود؛ بنابراین ممکن است رعایت نکات ایمنی لازم و استانداردها را نادیده گرفته و فراموش کنند. به این ترتیب در هر لحظه باید به پرسنل آموزش داد و آنها را از خطرات و مسائل غیرمترقبه آگاه کرد. ایروانی با اشاره به اهمیت رعایت نکات ایمنی و کیفیت لازم در استفاده از لوازم، تجهیزات و ابزارآلات گفت: با مانیتورینگ و استفاده از دستگاه‌هایی که هوای معدن را تهویه می‌کنند و استفاده درست از لوازم و ماشین‌آلات می‌توانیم خطرات معدنکاری را کاهش دهیم.

مدیرکل دفتر نظارت بر امور معدنی وزارت صنعت، معدن و تجارت با بیان اینکه گاهی هزینه رعایت ایمنی برای معادن زیاد است، گفت: هزینه‌ها در بخش معدن بالاست، حال هزینه استفاده از تجهیزات و فناوری نوین برای بالا بردن کیفیت و استانداردها نیز به آن اضافه می‌شود. گاهی معدنکاران به‌دلیل مشکلات مالی نمی‌توانند هزینه‌ها را تامین کنند و در رعایت ایمنی نمره قابل‌قبولی نمی‌گیرند.

توجه به حفظ کیفیت محیط‌زیست در معدنکاری

رضا نوری، نایب رئیس کمیسیون صنعت و معدن اتاق مشترک بازرگانی ایران و ایتالیا گفت: توجه به کیفیت و کاهش آلاینده‌ها در معدنکاری به‌طور حتم بر محیط‌زیست هم تاثیر می‌گذارد و اقتصاد را به سمت پایداری سوق می‌دهد. نایب رئیس کمیسیون صنعت و معدن اتاق مشترک بازرگانی ایران و ایتالیا با بیان اینکه معدنکاران برای حل مشکل خود با سازمان منابع طبیعی باید خود را جای آنها قرار دهند، گفت: معدنکاران نباید به‌صورت یکجانبه به توسعه معدن نگاه کنند، بلکه باید ببینند فعالان منابع طبیعی و معارضین محلی چه دغدغه‌هایی دارد تا مشکلات ایجاد شده را با گفتمان و درک متقابل حل کنند.

نوری با اشاره به اینکه معدنکاری به ناچار با طبیعت در ارتباط است، تصریح کرد: این موضوع عجیبی نیست و در تمام دنیا معدنکاران با طبیعت سروکار دارند؛ بنابراین باید معدنکاران با تمام تلاش خود به حفظ محیط‌زیست کمک و کیفیت‌ها و استانداردهای بین‌المللی و داخلی را رعایت کنند. توجه به کیفیت و استانداردهای محیط‌زیست مسئله مهمی است و معدنکار باید موارد مدنظر منابع طبیعی و محیط‌زیست را بپذیرد.
نایب رئیس کمیسیون صنعت و معدن اتاق مشترک بازرگانی ایران و ایتالیا خاطرنشان کرد: بهره‌برداران معدنی باید بعد از اتمام کار منطقه را به شکل اولیه خود بازگردانند و به مواردی همچون توسعه ژئوتوریسم و آبادانی آن منطقه توجه کنند.

کیفیت، سرلوحه معدنکاری

نورالدین رحیمی، مشاور اجرایی مدیرعامل شرکت زغال‌سنگ البرز مرکزی با بیان اینکه توجه به کیفیت و ایمنی سرلوحه معدنکاری است، گفت: اگر این مهم رعایت نشود، ادامه فعالیت معدن معنا و مفهوم خود را از دست خواهد داد.
مشاور اجرایی مدیرعامل شرکت زغال‌سنگ البرز مرکزی خاطرنشان کرد: از آنجا که تمام معادن زغال‌سنگ کشور گازخیز هستند، محیط‌شان سمی و فعالیت در آنها کشنده است؛ از همین رو معدنکاران قبل از شروع هر کاری باید میزان گاز معدن را با دستگاه مخصوص اندازه‌گیری کنند و سپس به پرسنل اجازه فعالیت دهند.

او ادامه داد: همچنین وقتی سینه کار پیشروی می‌کند باید چوب‌بست‌ها با رعایت فاصله به‌موقع زده شوند تا شاهد ریزش معدن نباشیم.
رحیمی با بیان اینکه اگر کیفیت ایمنی مورد توجه قرار نگیرد، معدنکاری معنی واقعی خود را از دست می‌دهد، بیان کرد: ضعف ایمنی می‌تواند حوادث ناگواری را در معدن ایجاد کند؛ از جمله این حوادث می‌توان به حادثه معدن یورت اشاره کرد که عده‌ای از هموطنان‌مان جان خود را در آن از دست دادند.

مشاور اجرایی مدیرعامل شرکت زغال‌سنگ البرز مرکزی در پاسخ به این سوال که چقدر مقررات سختگیرانه برای ارتقای کیفیت و ایمنی معادن زغال‌سنگ در نظر گرفته می‌شود، بیان کرد: ما باتوجه به تخصص و تجربیات خود تذکرات لازم را برای رعایت نکات ایمنی در قالب تراکت و بنر و همچنین به‌صورت مشاوره به کارگران می‌دهیم و در این زمینه تمام تلاش خود را می‌کنیم.

 او تصریح کرد: ایمنی نخستین شرط کار است و رعایت آن در معادن زغال‌سنگ به‌دلیل کار زیرزمینی بسیار مهم است.
رحیمی گفت: براساس آمار رسمی سازمان نظام‌مهندسی معدن استان مازندران تعداد نیروهای معدنی استان ۳۸۷۳ نفر است. از این تعداد ۲۲۴۸ نفر در معادن زغال‌سنگ مشغول کار هستند که به‌طور تقریبی ۶۲ درصد نیروها را شامل می‌شوند و نشان می‌دهد معادن زغال‌سنگ بیشترین آمار را در اشتغال دارند.

سخن پایانی...

ایران ۶۸ نوع ماده معدنی دارد و ۷ درصد معادن جهان را در خود جای داده، این در حالی است که تولیدات معدنی نقش چندانی در تولید ناخالص داخلی و رونق اقتصادی ما ندارند.
ارتقای کیفیت برای افزایش نقش معدن در توسعه اقتصادی مقوله مهمی است. کارشناسان باور دارند رشد کیفیت در تمامی حوزه‌های فعالیت معدنی از جمله اکتشافات، پژوهش، نیروی انسانی، ماشین‌آلات و محیط‌زیست کلیدی است. اگر به کیفیت مطالعات حوزه معدن حساس‌تر باشیم و از مراکز علمی باتوجه به استانداردهای موجود داخلی و بین‌المللی کمک گرفته شود، می‌توانیم شاهد بهبود وضعیت اکتشاف و گذر از اکتشاف سطحی به عمقی و هوایی باشیم. در بحث ماشین‌آلات نیز کارشناسان باور دارند مشکلات ارزی و کاهش ارزش ریال مانع نوسازی تجهیزات و باعث شده از ماشین‌آلات قدیمی استفاده شود.

برخی از این دستگاه‌ها آنقدر کهنه هستند که نمی‌توانیم انتظار توسعه سریع را داشته باشیم. به‌گفته کارشناسان توسعه بخش معدن با بهره از ماشین‌آلات و تجهیزات روز امکان‌پذیر است. در ادامه کارشناسان به نقش کلیدی فعالان بخش معدن، تشکل‌ها و بخش خصوصی در ارتقای کیفی معدن تاکید دارند. آنها تصریح می‌کنند بخش خصوصی و تشکل‌های معدنی آماده هستند به دولت و وزارت صنعت، معدن و تجارت مشاوره دهند تا از تنگنای توسعه خارج شویم. بنا بر آنچه گفته شد کارشناسان به‌اتفاق بر لزوم ارتقای کیفی در بخش معدن تاکید دارند و این عامل را ضرورتی مهم برای توسعه بخش معدن می‌دانند.