ورود فناوری در گرو تغییر نگاه مدیریتی

به گزارش می متالز، در ابتدای دومین روز از کنفرانس بین‌المللی آموزش فناوری معدن و صنایع معدنی ایران، بهرام شکوری، رئیس کمیسیون معادن و صنایع معدنی اتاق بازرگانی ایران با ارائه سخنرانی جداگانه به نقش فناوری در حوزه معدن و صنایع معدنی پرداخت و عنوان کرد: امروز جهان در حال پیشرفت است. از هوش مصنوعی تا فناوری‌های بسیار پیشرفته، بر زندگی امروز حاکم شده‌اند.
شکوری در ادامه خاطرنشان کرد: بخش معدن نیز از این قاعده مستثنا نیست و در این حوزه فناوری‌های نوینی راه پیدا کرده است که از جمله آنها می‌توان به کشتی‌های حمل ۴۰۰ هزار تنی یا ناوگان‌های حمل بدون راننده یا پهپادهای پیشرفته اشاره کرد.
از این رو برای توسعه بخش معدن باید بتوان به سمت فناوری‌های نوین و استفاده از آنها در این حوزه پیش رفت.
وی با اشاره به رابطه دانشگاه و صنعت عنوان کرد: در ایران ۵ برابر میانگین جهانی دانشگاه ایجاد شده است اما یکی از مهم‌ترین مشکل‌ها در ارتباط این است که رابطه بهینه‌ای بین دانشگاه با صنعت شکل نگرفته است، در حالی که توسعه صنعت کشور در گرو عواملی چون ارتباط با دانشگاه، حمایت از بخش تحقیق و توسعه (R&D) و خصوصی‌سازی واقعی است.
رئیس کمیسیون معادن و صنایع معدنی اتاق بازرگانی ایران در ادامه، با اشاره به مزیت‌های ایران در حوزه معدنکاری خاطرنشان کرد: یکی از مزیت‌های مهم ما در کشور، وجود منابع معدنی است. کشور ما یک درصد جمعیت دنیا را دارد اما ۷ درصد مواد معدنی متعلق به ایران است. از سوی دیگر منابع انرژی چون نفت و گاز را در اختیار دارد. در زمینه گاز رتبه نخست دنیا و در زمینه نفت مقام چهارم را داراست.
 شکوری ادامه داد: کشورهای منطقه می‌توانند بازار مناسبی برای مواد معدنی ما به‌شمار روند چراکه ۸ درصد جمعیت دنیا و ۱۲درصد اقتصاد جهان در همسایگی کشور ما هستند است. از سوی دیگر کشورهای همسایه در سال‌های گذشته درگیر جنگ شده‌اند و نیاز به بازسازی دارند. از این رو ایران می‌تواند به عنوان هاپ منطقه قلمداد شود. وی همچنین افزود: البته در زمینه زیرساخت‌ها باید خاطرنشان کرد زیرساخت‌های مناسبی نداریم اما به هر حال در وضعیت کنونی زیرساخت‌هایی وجود دارد. البته نیروی انسانی خوبی در اختیار داریم که باید بتوان آنها را آموزش داد.
شکوری در ادامه به موضوع فناوری اشاره کرد و گفت: در دنیا از موج چهارم فناوری استفاده می‌شود اما درحال‌حاضر همچنان در حال استفاده از موج دوم فناوری هستیم که در این بخش نیاز به روزآمد کردن فناوری داریم.
وی افزود: البته در توسعه صنعت، حرف نخست را مدیریت و حرف دوم را فناوری می‌زند که کشور ما در این دو بخش نقص دارد چراکه با وجود منابع طبیعی فراوان به دلیل وجود این ضعف‌ها نمی‌تواند بهینه عمل کند.
شکوری تاکید کرد: برای مثال کشوری مانند ژاپن که منابعی برای تولید فولاد ندارد سالانه ۱۰۵ میلیون تن فولاد تولید می‌کند اما کشور ما با وجود مزیت‌هایی که عنوان شد تازه قادر به تولید ۲۲ میلیون تن فولاد در سال شده است. پس با وجود مدیریت درست و استفاده از فناوری است که کشوری مانند ژاپن توسعه پیدا می‌کند.
وی تاکید کرد: به طور کلی کشورها با سیاست‌های مشخص مانند توسعه بخش خصوصی و تسهیل فعالیت آنها در بخش معدن و صنایع معدنی، ارتباط دانشگاه با صنعت و حمایت از تحقیق، توسعه و نوآوری باعث تقویت، حمایت و هدایت فناوری در بخش معدن و صنایع معدنی خود شده‌اند.
شکوری در ادامه، با اشاره به فناوری‌های نوین و فرآیندهای دیجیتالی مدرن در مراحل معدنکاری خاطرنشان کرد: فناوری‌های نوین را می‌توان در چند مرحله اکتشاف، استخراج، نظارت و دیسپاچینگ، فرآوری و حمل‌ونقل تقسیم‌بندی کرد.

چالش‌های ورود فناوری

در ادامه کنفرانس پنل تخصصی با عنوان «نقش فناوری‌های نوین در توسعه معدن»، با حضور بهرام شکوری رئیس کمیسیون معادن و صنایع معدنی اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی ایران، مسعود عسکری استاد دانشگاه و عباس گل‌محمدی معاون اکتشاف سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی کشور برگزار شد.

ما قبرستان فناوری نیستیم

در ابتدای این پنل تخصصی، مسعود عسکری عنوان کرد: ما در بخش معدن و معدنکاری بسیار سنتی عمل کرده‌ایم. برای مثال در گذشته به سبک چوپانی، معادن کشف می‌شدند. عسکری در ادامه خاطرنشان کرد: ما باید به سمت فناوری‌های نوینی که در سطح جهان مطرح هستند، پیش برویم و لازمه آن، ایجاد ارتباط تنگاتنگ بین دانشگاه و صنعت است و دانشگاه‌های ما باید به این سمت بروند که فناوری‌های روز را برای حوزه صنعت رصد کنند. این در حالی است که دانشگاه بسیار کند عمل می‌کند و از سوی دیگر بخش صنعت نیز تمایل چندانی به همکاری با دانشگاه ندارد. وی یادآور شد: البته در این زمینه، دانشگاه صنعتی شریف و سازمان ایمیدرو برای رصد فناوری روز در بخش معدن و صنایع معدنی، مرکزی را ایجاد کرده‌اند تا از یک سو دانشگاهیان و از سوی دیگر صنعتگران در آن حضور داشته باشند.
این استاد دانشگاه برای جذب سرمایه‌گذاری در زمینه ورود فناوری به کشور تاکید کرد: ما ایرانی‌ها طالب بهترین‌ها هستیم و قرار نیست قبرستان فناوری از رده خارج شده کشورهای دیگر باشیم. از این رو با تکیه بر توان جوانان کشور مصمم هستیم بهترین‌ها را داشته باشیم.
عسکری در ادامه خاطرنشان کرد: در کشور ما منابع طبیعی و معدنی فراوانی وجود دارد و البته این داشته‌های ما است و شریکان خارجی نباید به ایران به عنوان حوزه فروش فناوری نگاه کنند.
وی در ادامه توضیح داد: تولید با صنعت متفاوت است. ما باید صنعت را بگیریم، هضم کنیم و آن را توسعه بخشیم. در این زمینه باید یاد بگیریم که فناوری بهینه و بر اساس محیط بومی خود را ابداع کنیم و به کار بگیریم. از این رو شریکان خارجی نباید تنها ما را به عنوان یک بازار هدف و مصرف ببینند.

مشکل مدیریتی داریم

در ادامه پنل، شکوری در پاسخ به پرسش مطرح شده مبنی بر اینکه مهم‌ترین چالش‌های ورود فناوری به کشور چیست، عنوان کرد: مهم‌ترین مشکل به مدیریت بازمی‌گردد چراکه کشور ما با وجود ذخایر و منابع طبیعی و معدنی همچون گاز و نفت، جنگل و... هنوز توسعه پیدا نکرده است.
ما رتبه پنجم ذخایر در جهان را داریم اما مسئله این است که تا زمانی که نخواهیم اندیشه و نگاه‌مان را تغییر بدهیم، وجود ذخایر باعث توسعه نمی‌شود. ما در هر جایگاهی که هستیم چه رئیس‌جمهور چه قانون‌گذار و چه فعال اقتصادی باید نگاه‌مان را تغییر بدهیم. باید این نگاه را تقویت کنیم که نیروی انسانی، مهم‌ترین سرمایه ما است و این نگاه می‌تواند باعث توسعه کشور شود. این در حالی است که نگاه ما نسبت به ورود فناوری جدید تغییر نکرده است و همچنان تمایل به استفاده از روش‌های قدیمی داریم. البته از سوی دیگر مشکلاتی چون پرداخت هزینه‌های ورود فناوری را نیز داریم و ترجیح می‌دهیم از فناوری‌های جدید استفاده نکنیم. از این رو حاکمیت ما نیاز دارد که نگاهش را تغییر دهد. از سوی دیگر قوانین ما نیز باید تغییر کنند و علاوه بر آن زیرساخت‌های ورود فناوری به کشور مهیا شود. این موضوع به لحاظ فرهنگی باید مهیا باشد.

تحقیق و توسعه را نادیده نگیریم

همچنین در ادامه این پنل تخصصی، عباس گل‌محمدی، معاون اکتشاف سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی کشور عنوان کرد: یکی از پایه‌های توسعه، در اولویت قرار دادن دانش و فناوری است. بشر به طور کلی به دلایلی چون انجام کارها با سرعت و دقت بیشتر با هزینه کمتر و در مدت زمان کوتاه‌تر به‌دنبال فناوری‌های جدید است چراکه برآیند این عوامل سبب رفاه بیشتر می‌شود.
گل‌محمدی در ادامه، با اشاره به فناوری‌هایی که می‌تواند به بخش معدن ورود پیدا کند، گفت: در بخش معدن و اکتشاف برای مثال پهپادهای جدید قادر هستند با دقت بیشتر و یکصدم کمتر از نیروی انسانی و با هزینه پایین‌تر، خروجی بهتری را برای ما به ثبت برسانند. از این رو سازمان‌های مربوط در این حوزه باید به سمت فناوری‌های جدید پیش بروند.
سازمان‌ها همچنین نباید تحقیق و توسعه (R&D) را نادیده بگیرند. در کشور ما حدود ۴ تا ۵ هزار مجوز معدنی صادر شده است و همین حدود نیز کارخانه وجود دارد اما این بخش‌ها تا چه اندازه به تحقیق و توسعه خود توجه کرده‌اند؟ وی افزود: در زمینه بهره‌وری نیز بسیار ضعیف عمل کرده‌ایم.

با ساختار دولتی نمی‌توان توسعه یافت

همچنین در ادامه این پنل تخصصی، عسکری با اشاره به موانع ساختاری برای ورود فناوری به داخل کشور عنوان کرد: ما برای ورود فناوری به کشور با مشکلات ساختاری روبه‌رو هستیم.
در ایران دولت به این موضوع آگاهی دارد که حاکم است اما موضوع بر سر مالکیت است که سبب خلط مبحث می‌شود. زمانی که هم حاکم، هم مالک، هم تولیدکننده و هم مصرف‌کننده خود دولت است، از این رو چه نهادی احساس نیاز به بخش تحقیق و توسعه (R&D) خواهد داشت؟ برای مثال وقتی در ایمیدرو جلسه برگزار می‌کنیم، نقش حاکمیتی داریم، زنجیره اکتشاف ایجاد می‌کنیم و به مرحله تولید هم می‌رسیم و پس از آن یک بخش تحقیق و توسعه (R&D) فرمایشی هم راه‌اندازی می‌کنیم. این ساختار دولتی بر دانشگاه‌های ما نیز حاکم است.
وی در ادامه با اشاره به مشکلات بخش خصوصی عنوان کرد: بخش خصوصی ما نیز یک رقیب گردن‌کلفت به نام دولت دارد که باید نرخ تمام شده را در بیاورد، حقوق مالکانه پرداخت کند، مالیات بدهد و صادرات هم داشته باشد و تهعداتش را در قبال دولت انجام دهد. علاوه بر این انتظار داریم که فناوری هم وارد کند. از این رو مهم‌ترین مشکل ما برای ورود فناوری به کشور، ساختار حاکمیتی دولت است و بیشتر تصمیم‌گیری‌ها رنگ و بوی دولتی دارد. در ادامه، شکوری نیز خاطرنشان کرد: تفکر بخش خصوصی باید بر اقتصاد حاکم شود چراکه ۸۰ درصد اقتصاد در دست دولت است و بیشتر واگذاری‌ها نیز به صورت خصولتی بوده است. خصوصی‌سازی از سال ۸۵ آغاز و قرار شد سالانه ۲۰ درصد خصوصی‌سازی شکل بگیرد اما این انتقال‌ها نیز ناقص انجام شد. بر اساس گزارش‌های مجلس شورای اسلامی، حدود ۷درصد خصوصی‌سازی‌ها واقعی بوده و بقیه برای رد دیون و... انجام شده است.
وی در ادامه توضیح داد: البته مشکل بیش از آنکه مالکیتی باشد، مدیریتی است. از این رو اگر قرار باشد مالکیت در دست دولت باشد دست کم مدیریت را واگذار کند. ما در مجموعه‌های خود با تغییر مدیر، قصد حل مشکل را داریم.
برای مثال در مجموعه شستا در دولت یازدهم و دوازدهم، ۶ مدیر عوض شده است یعنی به‌طور متوسط سالی یک مدیر برای این مجموعه انتخاب شده است یا اگر شاهد هستیم که ایمیدرو در ۵ سال گذشته پیشرفت کرده و توانسته اقدام‌های مهم و مفیدی انجام دهد، به این دلیل است که مدیریت تغییر نکرده است و با ثبات بیشتر در این سال‌ها برنامه‌ریزی کرده و پیش رفته است.
شکوری در ادامه با اشاره به هزینه‌های فناوری خاطرنشان کرد: ورود فناوری، مستلزم هزینه است. البته درباره هزینه فناوری باید به این سمت پیش برویم که پرداخت مالی برای فناوری در حقیقت به نوعی سرمایه‌گذاری است. وی افزود: دانشگاه‌ها نیز باید به سمت فناوری‌های موج چهارم پیش بروند.
دانشگاه، صنعت و بنگاه‌های اقتصادی باید استفاده از فناوری را در اولویت کار خود قرار دهند. از این رو ساختار دانشگاه باید تغییر کند. استادان دانشگاه هم باید در قالب همان ساختار دانشگاه مشاوره بدهند. در این صورت برای دانشگاه درآمدزایی می‌شود و استاد و دانشجو هم درگیر کار و فعالیت خواهند شد. بخش خصوصی هم باید از دانشگاه‌ها مشاوره بگیرند.

مدل‌های موفق را الگو کنیم

همچنین گل‌محمدی در ادامه این پنل تخصصی، خاطرنشان کرد: مشکل ما این است که بخش خصوصی واقعی نداریم. ما چه در بخش خصوصی، چه در بخش دولتی و چه در دانشگاه‌ها با مشکل مدیریتی روبه‌رو هستیم. وی در ادامه تاکید کرد: باید مدل‌های موفق ارتباط دانشگاه با صنعت را از کشورهای توسعه‌یافته به عنوان نمونه در نظر بگیریم و از آنها پیروی کنیم.