نقش بهینه‌سازی مصرف انرژی در اقتصاد مقاومتی

به گزارش می متالز، با توجه به جایگاه ایران در جهان از نظر تولید ناخالص داخلی و ضرورت رشد اقتصادی کشور (با فرض حرکت در راستای اقتصاد پایدار) رشد مصرف انرژی در کشور اجتناب‌ناپذیر خواهد بود، اما با توجه به روند مصرف انرژی‌های فسیلی و سهم عظیم آن در تامین انرژی مورد نیاز کشور، می‌توان آن را به عنوان یک سلاح (تیغ دولبه) در بخش اقتصادی دانست.

به عبارتی انرژی‌های فسیلی، ضمن تامین انرژی مورد نیاز کشور برای چرخش اقتصاد کشور، همزمان در آلایندگی محیط زیست نیز نقش مهمی خواهند داشت. اینجاست که می‌توان از کلیدی‌ترین نکته اقتصاد مقاومتی آن هم استفاده بهینه از منابع فسیلی کشور و امکانات موجود استفاده کرد. بنابراین استفاده بهینه از مصرف سوخت در بخش انرژی را می‌توان از مصادیق بحق اقتصاد مقاومتی عنوان کرد.

طبق آخرین آمار موجود، ایران نهمین مصرف‌کننده انرژی در دنیا شناخته شده است. از نظر میزان انتشار گازهای گلخانه‌ای، کشور ایران مقام نهم جهان را دارا است.

در جدول ذیل مصرف سرانه انرژی سه کشوری که دارای جمعیت تقریباً شبیه هم هستند، مقایسه شده‌اند. البته مصرف سرانه کشور آلمان، با توجه به صنعتی بودن آن بیشتر از ایران دیده می‌شود.

نکته قابل توجه آنکه هر چند مصرف سرانه انرژی ایران در این جدول نزدیک به کشور آلمان دیده می‌شود، اما با توجه به وضعیت اقتصادی گویای آلمان، تولید ناخالص این کشور چندین برابر ایران است، بنابراین می‌توان بدین نتیجه رسید که ایران بایستی تولید ناخالص فعلی را با این مصرف انرژی تا چندین برابر افزایش دهد تا در سطح بهینه‌سازی مصرف انرژی معمول کشورهای توسعه‌یافته قرار گیرد.

جدول مقایسه مصرف سرانه انرژی سه کشور با جمعیت نزدیک به هم

به طور کلی حدود ۴/۲ درصد از کل تولید انرژی جهان توسط ایران تولید می‌شود. در مقابل با توجه به مصرف انرژی در کشور ایران که حدودا معادل ۴/۳ میلیون بشکه معادل نفت خام در روز است، بدین ترتیب معادل ۸/۱ درصد انرژی مصرفی جهان در ایران به مصرف می‌رسد. با توجه به شاخص شدت انرژی در بخش اقتصاد انرژی، (شدت انرژی عبارت است از نسبت مقدار انرژی مصرفی به ازای هر واحد تولید ناخالص داخلی) معمولا این نسبت به صورت واحد انرژی به واحد ارزش پول هر کشور بیان می‌شود.

جدول زیر روند شدت انرژی کشور از سال ۱۳۸۴ الی ۱۳۹۵ را نشان می‌دهد. بررسی به‌عمل آمده نشان می‌دهد تا کنون ایران از کشورهای دارای شدت انرژی بسیار بالا است.

جدول روند شدت انرژی کشور طی سالهای ۱۳۸۹-۱۳۹۵

ماخذ: ترازنامه هیروکربوری

بر اساس سند بالادستی سیاستگذاری کلی اصلاح الگوی مصرف ابلاغی مقام معظم رهبری در تاریخ ۱۴ تیرماه سال ۱۳۸۹، برای کاهش شاخص شدت انرژی بایستی میزان شدت انرژی در پایان برنامه پنج‌ساله پنجم توسعه حداقل به دوسوم رقم در زمان تنظیم سند و همچنین حداقل به میزان یک دوم زمان تنظیم سند تا پایان برنامه ششم توسعه برسد.

هر مقدار که رقم شدت انرژی در کشوری پایین‌تر باشد، در واقع به ازای هر واحد تولید ناخالص داخلی مقدار انرژی کمتری صرف شده است. جایگاه ایران در این مولفه رتبه ۹۵ است. این در حالی است که کشور همسایه ما ترکیه که تقریبا از نظر تعداد جمعیت به ایران نزدیک است، با جایگاه ۱۵ رتبه بسیار مطلوبی از این نظر دارد.

بر اساس آمار رسمی وزارت نیرو، مصرف سرانه اعم از انرژی و غیر‌انرژی در ایران معادل ۸۲/۱۶ بشکه معادل نفت خام به ازای هر نفر است که این رقم ۸/۱ برابرمتوسط مصرف جهانی محسوب می‌شود. شایان ذکر است که روند مصرف سرانه انرژی کشور طی ده سال اخیر همواره سیر صعودی داشته است.

در منحنی ذیل به خوبی وضعیت شدت انرژی در کشورمان نشان داده شده است. همانگونه در منحنی دیده می‌شود اختلاف شدیدی بین واقعیت و آنچه به عنوان روند پیش‌بینی شده در برنامه است، وجود دارد.

ماخذ: ترازنامه هیدروکربوری

جایگاه جهانی ایران بین کشورها از نظر شدت انرژی

ماخذ: مقاومتی نیوز ۲۰ مهر ۱۳۹۹

بر اساس گزارش مجمع جهانی اقتصاد که به ارزیابی عملکرد سیستم انرژی کشورها و آمادگی برای گذار انرژی در سال ۲۰۱۹ پرداخته است، ایران در بین ۱۱۵ کشور رتبه ۱۰۱ را در شاخص گذار انرژی کسب کرده است. خوشبختانه از این نظر وضعیت ایران نسبت به سال قبل بهبود یافته است (ماخذ گزارش اتاق بازرگانی صنایع تهران ۱۳۹۸).

شاخص گذار انرژی فعلی عمدتاً بر مبنای جایگزینی منابع انرژی تجدیدناپذیر مانند نفت، گاز، زغال‌سنگ به سوی تکنولوژی‌های کارامدتر و استفاده بهینه از انرژی‌ها است.

از جمله عوامل موثر در گذار انرژی می‌توان نسبت انتشار دی اکسید کربن از کل عرضه انرژی اولیه را نام برد. انتشار دی‌اکسید کربن در ایران معادل ۳/۵۴ کیلوگرم به ازای تولید هر گیگاژول انرژی است که از بین ۱۱۵ کشور جهان در زمینه انتشار دی‌اکسید کربن کشور ایران رتبه ۷۵ را کسب کرده است.